Oli\' va o•rta maxsus ta'lim vazirligi o•rta maxsus

LARNING ASOSIY SINFLARI

Kimyoviy elementlar 300 mingclan ortiq anorganik birikma­ lar hosil qiladi. Bu birikmalar, asosan, quyidagilarga (4 sinfga) bo'linadi: I) oksidlar; 2) asoslar; 3) kislotalar; 4) tuzlar.

7.1- §. Oksidlar

Elementlaming kislorod bilan hosil qilgan birikmalari oksidlar deyiladi. Oksidlarda kislorod bilan birikkan clement doimo musbat valentli, kislorod esa manfiy - ikki valentli bo'ladi ( Fe₂O dan boshqa birikmalar). Oksidlar kimyoviy xossalariga qarab to'rtga bo'linadi:

:°
I) asosli oksidlar; 2) kislotali oksidlar; 3) amfoter oksidlar (tuz hosil qiluvchi oksidlar); 4) tuz hosil qilmaydigan oksidlar. Masa­ lan, N₂O, NO, CO. Ko'pchilik hollarda, bu oksidlami betaraf (indiferent) oksidlar ham deyiladi. Lekin bu nomning qo'yilishi haqiqatga to'g'ri kelmaydi, chunki ular har xil kimyoviy reaksiya­ larga kirishadi va kimyoviy birikmalar hosil qiladi, masalan:

2NO + Cl₂ = 2NOCI; CO+ 3H₂ ³
C H₄ + H₂O

CO+ 2H ₂
360"
3
200°

ZnO CH 0 H ; CO+ NaOH ₁₅ atm HCOONa
bu reaksiyalarda ZnO, Ni - katalizatorlardir.
Oksidlaming nomlanishi. O'zgannas valentli element faqat bit­ ta oksid hosil qiladi. Oksidning nomini hosil qilishda shu elementning nomi aytilib, oxiriga «oksid• so'zi qo'shiladi. Masalan: K₂O - kaliy oksid, Al₂O ₃- aluminiy oksid va h.k. Agar element o'zgaruvchan valentlik namoyon qilsa, u holda elementning nomi
aytilib, so'ngra qavs ichicla rim raqami bilan elementning valentligi ko'rsatiladi va oxiriga «oksid• so'zi qo'shiladi. Masalan, FeO - temir (II) oksid, Fe₂O ₃- temir (III) oksid, SO - uglerod (II)

2
oksid, CO - uglerod (IV) oksid va h.k.