Olib borish usullari

Burgilash dastgohlari va portlovchi skvajinalarni burg’ilash 
texnologiyasi.
Skvajinada qazish joyiga yemiruvchi kuchlanishning ta’siri xarakteriga 
qarab, burg’ilash uchun qo’llaniladigan dastgohlarni uchta guruhga bo’lish 
mumkin. 
Birinchi guruhga – skvajinada qazish joyiga mexanik ta’sir ko’rsatilishini 
ta’minlovchi dastgohlar kiradi. 
Ikkinchi guruhga – skvajinada qazish joyiga termik yoki gidravlik portlatish 
ta’sirini kursatuvchi uskunalar kiradi. Foydali qazilmalarni ochiq usulda qazib 
olishda (karerlarda) bu guruhdan faqatgina termik (olovli) ta’sir etuvchi dastgohlar 
(SBO turdagi) qo’llaniladi. 
Uchinchi guruh uskunalariga – qazish joyiga kombinastiyali ta’sir 
ko’rsatuvchi dastgohlar kiradi. 
Burgilash dastgohlarining barcha turalari uchun amallar bajarilishining 
ketma-ketligi burg’ilash texnologiyasi bilan belgilanadi.
Portlatishga tayyorlanayotgan blokni burg’ilashda quyidagi amallar 
bajariladi:

Parmalash dastgohini skvajinani qazish uchun muljallangan joyga 
o’rnatish;

Burg’ilash ishlari;

Skvajina chuqurlashgani sayin burgilash stavini uzaytirib borish;

Burg’ilash stavini ajratib olish;

Yeyilgan (ishdan chiqqan) burg’ilash asbobini almashtirish;

Dastgohni keyingi skvajinani burg’ilash joyiga o’tkazish. 
Skvajinalarni burg’ilashning texnik tezligi – deb faqatgina sof burg’ilash
uchun ketgan vaqtda olingan burg’ilash hajmiga aytiladi.
Skvajinalarni SBR rusumli dastgohlar bilan burg’ilaganda qattiq qotishma 
bilan armirovkalangan keskichli koronkalar qo’llaniladi.
Qayishqoq-zich jinslarga burg’ilash ishlari olib borilganda, qattiq qotishmali 
plastinkalar bilan armirovkalangan va tosh yemiruvchi keskichlari qiya 
joylashtirilgan koronkalar qo’llaniladi va shu keskichlarning qiya joylashtirilishi 
hisobiga koronkaning o’z yo’nalishini o’zgartirmasligi ta’minlanadi. 

---

Mustahkamligi yuqoriroq bo’lgan tog’ jinslarida burg’ilash ishlari olib 
borilganda olmosli qattiq qotishmali shtirlari uzlukli joylashtirilgan keskichlardan 
foydalaniladi. 
Skvajinalarni aylantirib burg’ilovchi dastgohlarning tuzilishi anchagina 
oddiy, bir joydan ikkinchi joyga ko’chirishga qulay va ularning og’irliklari ham 
katta emas. SBR-125 rusumli dastgohlarni burg’ilahs ko’rsatkichi kichik bo’lgan 
tog’ jinslarida qo’llash maqsadga muvofiq hisoblanadi. Dastgohning sof burg’ilash 
uchun sarflangan vaqti – smena umumiy vaqtining 35-40% ni tashkil etadi. SBR-
160 rusumli dastgoh qo’llanilganda sof burg’ilash vaqti – umumiy smena vaqtining 
50-55% ni tashkil etadi va burg’ilash ko’rsatgichi 3

5 bo’lganda bu dastgohning 
mehnat unumdorligi – 120m/sm ni va undan ko’proqni tashkil etishi mumkin. 
SBR-125 va SBR-160 rusumli dastgohlar ko’proq ko’mir konlarida va 
qurilish materiallarini qazib chiqaruvchi karerlarda qo’llaniladi. Ko’mir 
konlaridagi burg’ilash ishlarining 35% gacha shu rusumdagi dastgohlarga to’g’ri 
keladi. 
SBSh rusumli sharoshkali dastgohlarda tog’ jinslarini yemiruvchi asbob 
sifatida tishli dolotalar yoki shtirlar bilan ishlatilib, ular yordamida tog’ jinsidan 
parchalar ajratiladi va havo yoki suv-havo qo’shilmasi yordamida qazish joyidan 
chiqarib tashlanadi. SBSh rusumli dastgohlarni burg’ilash ko’rsatkichi 6

15 
bo’lgan tog’ jinslarida qo’llab, yaxshi natijalarga erishish mumkin. 
Sharoshkali dastgohlar bilan burg’ilanganda burg’ilash ko’rsatkichi 15ga 
teng bo’lgan tog’ jinslarida unumdorlikni 50-60 m/smenagacha yetkazish mumkin. 
Sharoshkali dastgohlar og’irligiga va hosil qila oladigan o’qli kuchlanishiga qarab: