Олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази

Даволаш иши йўналиши касалликларининг социал-демографик 
муаммолари ва профилактикани урни. 
Назарий қисм. 
Ахолининг умумий диспансеризацияси ва мактаб ѐшидаги болалар ўртасида 
касалликлариини ўз вақтида аниқлаш профилактик курувларини сифатли утказида 
мактаб тиббий ходимларига тор доирадаги мутахассисларга педагоглар жамоаси 
якиндан ѐрдам бериши мумкин, чунки улар балалар билан доимий мулоқатда 
бўладилар. 
Синф рахбарлари ўзларининг ҳар кунллик кузатувлари ва ўқитувчиларининг 
сўрови натижаларини фамилия бўйича фармонларини (+,-) тўлдиришлари керак, 

---

111 
Шифокорэса профилактик кўрувда объектив маълумотлар натижаларини 
сўрайдилар. 
Ишлаб чиқариш корхоналарда ва поликлиникларда беморларини кабул 
қилиш, ишчиларини тиббий кўрикдан ўтказиш, касаллик варақасини бериш, 
беморни клиник эксперт комиссияси ва тиббий – ижтимоий экспертизга юбориш 
меҳнат экспертизасининг босқичлари хисобланади. 
Беморнинг меҳнатга лаѐқатлиги аниқлашда на факат асосий касаллик, балки 
бутун организм ҳолати эътиборга олинади. Даволовчи врач беморнинг вақтинча 
меҳнатга лаѐқатсизлининг экспертиза қила туриб, бирламчи хужжатларда 
беморнинг шикоятларини, касаллик тарихини ва бемор умумий ахволининг
оъбектив клиник – функционал кўрсатикичларини ѐритади. 
Ташихисида аъзо ва тизимлардаги функционал бузилишлар даражаси, 
асоратларининг оғирлиги хисобланади. Врач ўз хулосасида меҳнатга лаѐқатсизлик 
муддатини белгилайди, асосий ва йўлдош касалликлар ҳам да асоратларини 
кўрсатади. 
Кейинги 
кўрикда 
касалининг 
динамикаси, 
ўтказилаѐтган 
даволаш 
тадбирларининг самараси тахлили қилиниб, меҳнатга вақтинча лаѐқатсизлик 
муддатини узайтириш масаласи хал қилинади. 
 
Турмуш шароити деганда, инсон ҳаѐт фаолиятининг объектив томони, 
турмуш тарзи деганда эса аксинча ҳаѐт фаолиятининг субъектив томони 
тушунилади. Ҳаѐт шароитини белгиловчи объектлар, ҳодисалар ва атроф муҳит 
омилларининг (табиий ва сунъий) йиғиндиси инсоннинг яшаш муҳити дейилади. 
Аҳоли саломатлигини мустаҳкамлошда худди шу тушунчалар, асосий кучлар 
қаратилган бўлиши керак. ЖССТ қонцепциясига мувофиқ, соғлиқни мустаҳкамлаш 
саломатликни яхшилаш бўйича, унга таъсир этувчи омиллар устидан шахс ва 
жамиятнинг назоратни кучайтириш учун шароитларни яратиш жараѐнидир.
Шундай қилиб, саломатликни мустақкамлаш бу инсонга ўз саломатлигини 
яхшилаш ва назорат қилишга имкон яратувчи жараѐндир.
Саломатликни мустаҳкамлашнинг асосий принципларига қуйидагилар киради: 
қарор қабул қилувчи шахснинг ишончи, секторлараро ҳамкорлик, аҳолини ―фақат 

---

112 
инсон учун эмас, балки одамлар билан биргаликда‖ принципи бўйича маҳаллий 
бирлашмаларда иштирок этишини таъминлаш. Шунинг учун аҳоли саломатлигини 
мустаҳкамлашда унинг ўз саломатлигига ижобий мунособатда бўлиши муҳим 
аҳамиятга эга.