Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

Бухгалтерия ҳисоби стандартлари ва қонун (Accounting standards and the law). Молиявий ҳисоботларнинг мақсади-компаниянинг молиявий фаолияти ва мавқеи тўғрисида маълумот бериш, ҳозирги ёки истиқболли манфаатдор томонларга ишончли молиялаштириш қарорларини қабул қилишда ёрдам бериш. Бу компаниянинг улар билан асосий алоқа воситасидир.
Демак, ёзувларда келтирилган маълумотлар тегишли, ишончли, аниқ ва таққосланадиган бўлиши керак. Уни таъминлаш учун компаниялар минтақавий қабул қилинган бухгалтерия стандартларига риоя қилишни бошладилар. Бироқ, мамлакатлар бўйлаб турли компанияларни таққослаш уларнинг бухгалтерия кўрсатмаларида бир хиллик йўқлиги сабабли қийинлашди. Натижада, компаниялар турли юрисдикциялар учун бир нечта молиявий ҳисобот тўпламини тайёрлашлари керак эди.
Бир нечта мамлакатларда мавжуд бўлган кўп миллатли компанияларнинг пайдо бўлиши билан глобал бухгалтерия тизимига эҳтиёж кучайди. Бу IASB шаклланишига сабаб бўлди. IASB молия, аудит, бухгалтерия ҳисоби стандартлари ва таълим бўйича гибрид мутахассисларга эга мустақил гуруҳдир. Кенгаш аъзоларининг вазифаси молиявий бухгалтерия стандартларини чиқариш ва нашр этишдир.
IASB фақат молиявий ҳисоботларни, бизнес операцияларини ва хорижий инвестицияларни узлуксиз қайта ишлаш, талқин қилиш ва тушунишни таъминлайдиган халқаро молиявий ҳисобот тизимини ишлаб чиқиш мақсадида яратилган.
IASB бухгалтерия ҳисоби учун умум эътироф этилган принциплар доирасини белгилайдиган IAS ва кейинчалик IFRSни жорий қилди.
IFRS бухгалтерия стандартлари ва амалиётини белгилайди, унга риоя қилган ҳар бир компания риоя қилиши керак. Бу ҳисоб китобларида бизнес операцияларини қайд этишда кузатилиши керак бўлган қоидалар китоби. Шунингдек, у молиявий ҳисоботда шаффофлик ва изчилликни таъминлаганлиги сабабли, ҳукуматлар ундан тўғридан-тўғри ва билвосита хорижий инвестицияларни тартибга солиш учун фойдаланадилар. У бутун дунё бўйлаб қабул қилинади, чунки у капиталнинг эркин оқимини осонлаштиради. Бунинг сабаби шундаки, халқаро миқёсда тасдиқланган стандартларга риоя қилиш бундай инвестициялар билан боғлиқ бухгалтерия хатарларини йўқ қилади.
Бироқ, Ақш ҳукумати GAAPни ўз компанияларига татбиқ этишини унутмайди. Буни риоя қиладилар, шунинг учун, Ақш GAAP стандартлари ва IFRS кенг тарқалган мунозаралар бор. IFRS стандартлари GAAP нисбатан узоқ ва мослашувчан бўлган. Принципга асосланганлиги сабабли, унинг қоидалари бир нечта талқинларга очиқ. Бироқ, IFRS ҳам, GAAP ҳам молиявий ҳисоботларни юритишда бир хиллик ва очиқликнинг умумий мақсадига хизмат қилади. ²⁵⁵
GAAP (умумий қабул қилинган бухгалтерия тамойиллари) бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот учун стандартлаштирилган кўрсатмалардир. Компаниянинг молиявий ҳисоботини тайёрлашда ушбу тамойилларга амал қилиш керак.
Бу Ақш қимматли қоғозлар ва биржа комиссияси томонидан мажбурий бўлган (SEC) оммавий компаниялар ҳисобот учун GAAP молиявий ҳисобот учун тегишли тасниф ва ўлчов мезонларини белгилайди. Ушбу тамойиллар инвесторларга турли хил корхоналарнинг молиявий кўрсаткичларини таққослашда ёрдам беради. Бу шаффофлик ва аниқликни таъминлайдиган қонуний процедурадир.
Оддий сўзлар билан айтганда, умумий қабул қилинган бухгалтерия тамойиллари одатда ишлатиладиган қоидалар ва процедуралар тўпламидир. Бу компания ёки фирманинг молиявий ҳисоботини тайёрлашда амал қилинадиган принциплардир. Улар даромадлар тўғрисидаги ҳисоботларни, балансларни ва пул оқимлари тўғрисидаги ҳисоботларни тайёрлаш учун асос яратадилар. Шундай қилиб, улар солиққа тортиш жараёнига ёрдам беради. Бундан ташқари, ушбу тамойиллар молиявий ҳисоботларни тўғри таснифлаш ва ўлчаш мезонларини бошлайди. Охир оқибат, инвесторлар турли фирмалар ва уларнинг молиявий кўрсаткичлари тўғрисида яхшироқ тасаввурга эга бўлишади.
Қуйида ушбу бухгалтерия стандартининг асосини ташкил этадиган 10 GAAP тамойиллари берилган: