Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

3.3. Миллий даромад. Иш айланиши.

Капитал қўйилмаларнинг асосий манбаи миллий даромаднинг жамғарма фонди ҳисобланади. Ҳозирги вақтда капитал қўйилмаларнинг асосий молиявий манбалари қуйидагича. Корхонанинг ўз маблағлари, бюджет, кредит, аҳолининг маблағлари, чет эл инвестициялари ва ҳоказо.⁹⁹

Ялпи талаб ялпи таклифга тенг бўлган жойда мувозанат миллий даромадга эришилади. Иккита мумкин бўлган мувозанатга таъсир қиладиган омилларга:
(а) Улардан бири тўлиқ иш билан таъминланган иқтисодиётнинг ишлаб чиқариш имкониятларидан юқори бўлган талаб даражасида ва иқтисодиётда жорий нархларда талабни қондириш учун ишлаб чиқариш қуввати етарли эмаслиги. Кейин дефляцион бўшлиқ мавжудлиги;
(б) Иккинчиси миллий даромаднинг тўлиқ бандлик даражасидан паст бўлган бандлик даражасида, миллий даромад ва тўлиқ бандлик миллий даромад ўртасидаги фарқ дефляцион бўшлиқ деб аталади. Тўлиқ бандликни яратиш учун жами миллий даромад (харажатлар) дефляцион бўшлиқ миқдорига кўпайтирилиши кераклиги киради.
Бизнес цикллари ёки савдо цикллари-бу миллий даромаднинг тез ўсишининг доимий кетма-кетлиги. Ўсишнинг пасайиши, миллий даромаднинг пасайишига олиб келади (турғунлик).
Британияда бизнес циклининг тўртта асосий босқичга ажратилган:
-Турғунлик (Recession); - Тиклаш (Recovery);
- Руҳий тушкунлик (Depression); - Портлаш (Boom).
Диаграмматик тушунтириш.(9-расм)
Қуйидаги диаграмманинг А нуқтасида иқтисодиёт таназзулга юз тутмоқда. Рецессия босқичида истеъмолчилар талаби пасаяди ва амалга оширилган кўплаб инвестиция лойиҳалари фойдасиз кўринишни бошлайди. Буюртмалар кесилади, инвентаризация даражаси камаяди ва фирмалар ўз товарларини сотишга қодир эмаслиги сабабли, бизнесдаги муваффақият-сизликлар юз беради. Ишлаб чиқариш ва бандлик тушади. Умумий нарх даражаси пасайишни бошлайди. Бизнес ва истеъмолчиларнинг ишончи пасайиб, инвестициялар паст бўлиб қолади, иқтисодий холат эса ёмонлашади. Охир-оқибат, ялпи талаб учун ҳеч қандай рағбатлантириш йўқлигида, тўлиқ бир давр депрессия бошланади ва иқтисодиёт В нуқтасига етади



A

С

А

ишлаб чиқариш Trend in
output

(Output)

B

Вақт (time)