Olishda asosiy ishlab chiqarish texnologik jarayonlarining tavsifi

 
10.10-rasm. Yuklagichning ishlash jarayoni. 
Yuklagichlar chо‘michlarining hajmi 0,5 m³ dan 20-23 m³ gacha bо‘lib, 
gusenitsali va gildirakli kо‘rinishda ishlab chiqariladi. G‘ildirakli yuklagichlar – 
avtoyuklagichlar deb ataladi. Yumshoq va portlatilgan tog‘ jinslarida yuklagichlar 
bilan ishlash texnologiyasi shundan iboratki, bunda yuklagichning chо‘michi 
qazish joyining quyi qismiga kiritiladi va gidravlik sistema bilan kо‘tarilib 
tо‘lg‘aziladi va shu vaqtning о‘zida gorizontal tekislikda buriladi. CHо‘michning 
qazish joyiga bо‘lgan bosimi yuklagichning yuritish mexanizmi hisobiga amalga 
oshiriladi. CHо‘mich tо‘lgach yuklagich qazish joyidan chiqadi, chо‘michni 
bо‘shatish balandligigacha kо‘taradi va tuntarib transport vositasiga yoki bunkerga 
bо‘shatadi. 

---

 
10.12-rasm. Yuklagichning ishlash prinsipi. 
 
Yuklagichlar bilan ishlaganda qazish joyining balandligi 8 m. dan 15 m. 
gacha bо‘ladi. Qazish joyi kengligi cheklanmaydi. Yuklagichning unumdorligi – 
uning chо‘michi hajmi, qazib olish texnologiyasi, tashib borish masofasi bilan 
bog‘liq bо‘lib, xuddi ekskavatorlardagi bog‘lanishlar kabi aniqlanadi. 
Yuklagichlar bilan qazib olish paytida siklning davomiyligi (texnika fanlari 
doktori K.N.Trubetskiy tavsiyasiga kо‘ra): CHо‘mich hajmi: 
2÷3 m³ bо‘lganida 50-60 s; 
4÷6 m³ bо‘lganida 54-56 s; 
7,5÷12,5 m³ bо‘lganida 57-62 s; 
5÷20 m³ bо‘lganida 66-70 s
ni tashkil etadi. Qazib-yuklash ishlari olib borilganida yuklagichning 
foydalanish koeffitsiyenti R
i
= 0,8 ni tashkil etadi.
Kon massasini tashishda avtomobil transportini qо‘llash. 
Karyerlarda avtomobil transporti keng qо‘llaniladi. Bunga sabab uning 
avtonomligi, harakatchanligi, topogorafik, geologik va ob-havo sharoitlarida ham 
yuqori unumdorligi va temir yо‘l transportiga nisbatan soddaroq tuzilganidir. 
Avtomobil transporti tashish masofasi 4-5 km bо‘lgan va yillik yuk aylanish 
hajmi uncha katta bо‘lmagan, ya’ni 15-20 mln.t bо‘lgan hollarda karyerda keng 
qо‘llaniladi. Ishlash prinsipi kon massasini zaboylardan qabul qilish punktlarigacha 
tashish va tо‘kishdan iborat.