Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar

Past – baland turniklarda bajaraladigan mashqlar
Umumiy ta’lim maktablari uchun jismoniy tarbiya bо‘yicha о‘quv dasturida kо‘zda tutilgan, turnikda bajariladigan mashqlar о‘z tuzilishi va bajarish qiyinligiga kо‘ra turli-tumandir. Bular asosan, dinamik xususiyatga ega bо‘lgan mashqlar. О‘quvchilardan bir qator harakatlarni va nihoyat muskullar kuchini minimal sarflab, inersiya kuchidan tо‘g‘ri foydalanish malakasini egallash talab qilinadi. Turnikda bajariladigan siltovchi mashqlarda avvalo texnik jihatdan tо‘g‘ri texnik qomat bо‘lishiga, yahni mashqning barcha hal qiluvchi fazalarida gavda va uning barcha qismlarining holati tо‘g‘ri bо‘lishiga erishishi kerak. Turnikda bajariladigan kо‘pgina mashqlar bajaruvchidan fazo va vaqtda tо‘g‘ri yо‘nalish ola bilishi, harakatlarni nozik muvofiqlashtirishni, shuningdek, dovyuraklik va qathiyatlikni talab qiluvchi, fazoda gavdani murakkab kо‘chirish bilan bog‘liq. Turnikda bajariladigan mashqlarni muvaffaqiyatli о‘zlashtirish uchun, boshqa anjomlardagi kabi о‘rganiladigan elementlar texnikasini yaxshi bilish zarur. Shuning uchun ham mashg‘ulotlarda о‘qituvchi kо‘rsatganlarini va tushuntirishlarini aniq eslab qolish, jismoniy yordam kо‘rsatish va himoyalash usullarini о‘zlashtirib olish muhim.
Turnikda bajariladigan mashqlarni bajarishda odatda mahkam tutishlardan faydalaniladi (snaryadni ushlash usullari): yuqoridan tutish, pastdan tutish, har xil tutish, chalishtirib tushish. Turnikda bajariladigan asosiy elementlar quyida bayon qilinadi:
Past turnikda bir oyoq bilan siltanib, boshqa oyoq bilan turtki olib, aylanib kо‘tarilish. (Bu element ikkala oyoq bilan turtki olib, kuch bilan ham bajarilishi mumkin. Qizlar buni turli balandlikdagi bruslarning pastki qismida bajarishlari mumkin). Tikka turgan osilishdan, о‘ng oyoq orqada, uchida; о‘ng oyoqni oldinga siltab, tosni turnik atrofida aylanma harakatni davom ettirib, harakatni oyoqlar bilan tormozlab, yelka va boshni kо‘taring, harakatni, qomatni yaxshi tiklash bilan tugallanadi.
Dastlabki urinishlarni yordam bilan bajarish tavsiya qilinadi: turnik oldida yonbosh bilan turib, qо‘l kaftini yuqoriga qaratgan holda bel ostidan turtib, boshqa qо‘l bilan (bajaruvchining boshi pastga qaragan holda) – pastdan yelkasi ostidan tutib yordam berish. Harakat oxirida bir qо‘l bilan old tomondan yelka ostidan, boshqa qо‘l bilan – oyoqlari tagidan tizzaning yuqoriroq qismidan tutib yordam beriladi.
Siltashlarni dastlab otda (kong‘), sо‘ngra past pereklanida о‘zlashtirib olgan mahqul. Bir oyoq bilan siltashlarni bajarishda qomatni tо‘g‘ri va muvozanatni saqlashga intilish, og‘irlik kuchini tayanch qо‘lga kо‘chirish uchun turnikdan bir qо‘l bilan turtki olish kerak. Shu bilan bir vaqtda yon tomonga erkin siltash bilan grif ustidan siltanib, yana uni qо‘l bilan ushlab olish kerak.