Оliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi farg`оna davlat universiteti milliy g’оya, mа’nаviyat аsоslаri vа huquqiy ta`lim kafedrasi

I0-§. Huquq manbalari
Xulq-atvor qoidasi huquqiy normaga aylanishi uchun nia'lum yuridik shakl olishi kerak. Bunday o'zgarish davlatning huquq ijodkorligi faoliyati nalijasida yuzaga keladi Natijada qonun chiqaruvchi organning irodasi bajarilishi majburiy bo'lgan muayyan huquqiy hujjatda o'z ifodasini topadi. Huquq manbai deganda, uni obyektiv ifodalash usullari lushuniladi. Huquq inanbalarini quyidagi asosiy turlarga boiish qabul qilingan:

• 
  huquqiy odat;
  -yuridik prclsedent;
  
• 
  normativ-huquqiy hujjat:
  
• 
  xalqaro-huquqiy nopnalar;
  
• 
  diniy normalar.
  

Hm/iu/iv oc/cil deb doimiy lakrorlanishi nalijasida barqaror xulq-alvor normasiga aylangan va kcyinchalik davlat tomonidan tasdiqlangan xulq-atvor qoidasiga aytiladi.
Odat insoniyat j;:mHozirgi vaqtda odatning ahamiyaii katla emas. U I'aqat qonun yelarli bo'lmagan yoki qonunning o'zi odatga havola qiladigan hollardagina saqlanib qolmoqda.
Yuridik prclsedent huquqnint; shunday manbaiki, bunda muayyan ish bo'yicha chiqarilgan sud qarori kelgusida shunday ishlarni hal etishda qoidaga aylanishi mumkin.
Yuridik prelsedcnt ish bo'yicha sud yoki ma'muriy organning qaroriga muayyan normativ (umummajburiy) kuch bcrishni bildiradi. Bunday qai'or kelgusida shun-day ishlarni ko'rib chiqishda majburiy bo'ladi va shu bilan huquqiy tus oladi.
Huquqiy odat va yuridik prctsedent bir qalor xorijiy mani-lakallarning huquq tizimida katla ahamiyalga ega, lekin O'zbckiston Respublikasining huquq lizimida qo'llanilmaydi.
Sud prelsedcnti Buyuk Britaniya. AQSH, Kanada, Avstriyada huquq manbai hisoblanadi. Bu mamlakallarning hammasida sud hisobotlarichopeliladi. Ulardan prets.edcntlar haqida ma'lumololish mumkin. Albalta. bu mamlakatlarning har birida sud pretsedenti turlicha qo'llamladi. Prelsedcntni huquq manbai sifatida tan olish, qonun bo'lmagan yoki bo'lgan sharoitlarda ham sudga qonun ijodkorligi vazifasini bajarish imkonini beradi.

• 
  Noniwtiv-hiiqii bir hujjut vakolatli davlal organining belgilangan tartibda qabul qilgan yuridik hujjati bo'lib, umum­majburiy xulq-alvor qoidaiarini o'z ichiga oladi. Barclia normativ-huquqiy hujjatlarga quyidagi belgilar xosdir ular huquqiy normalarni belgilab beradilar, o'zgartiradilaryoki
  bekor qiladilar;
  
• 
  ularda belgilangan qoidalarning mazmuni bayon etiladi;
  
• 
  belgilangan normalarga umummajburiy tus beradi yoki ilgari
  belgilangan normalarning amalda bo'lishini bekor qiladi.
  

Normativ shartnoma — huquq manbaining alohida turi bo'lib, ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishning asosi boiib xizmat qiladi. Normativ shartnomalarda bir qancha subyektlarning irodasi mujassamlanadi, masalan, xalqaro, jamoaviy va boshqa shartnomalarning subyektlari.