Pushkin " she'ri . Zulfiya Pushkinni Sharq ayoli deb ataydi. U Pushkinni sharq shoirlari: Navoiy, Hofiz, Fizuliy bilan qiyoslaydi. Shoira ikki madaniyatning o‘zaro boyish jarayonini “dono oqsoqollar” va “jingalak sochli xonanda” suhbati shaklida taqdim etadi. Zulfiya odob-axloq, nikoh vafosi nuqtai nazaridan Sharq she’riyatining ayol obrazlariga yaqinroq bo‘lgan Tatyana Larina obrazini alohida ta’kidlaydi.
Axmatovadan farqli o'laroq, Zulfiya Pushkin uchun o'zidan oldin aytilmagan gaplarni kuylashni bilgan odam emas (“... va oyog'ini oyoq deyish...”), balki hamma zamonlar uchun ahamiyatli buyuk shoirdir. “donolik, ... rahm-shafqat, ... mag'rur boqiylik”ga ega bo'lgan millatlar ... Zulfiyada Pushkin she'riyatining Axmatovning Pushkin haqidagi maqolalari va she'rlarida mavjud bo'lgan oddiy va ochiq-oydin fazilatlari yo'q .
|
3.4 Avtobiografik mavzu
Axmatova va Zulfiya ijodidagi avtobiografik mavzu
|
"Rekviyem" she'ri shoiraning shaxsiy tragediyasiga asoslangan. Asar tahlili shuni ko'rsatadiki, u Axmatova qamoqxonada navbatda turgan o'g'li Lev Gumilyovning taqdirini bilmoqchi bo'lgan tajribali davr ta'sirida yozilgan. Va u dahshatli qatag'on yillarida hokimiyat tomonidan uch marta hibsga olingan.
She’r 1935 yildan boshlab turli davrlarda yozilgan. Uzoq vaqt davomida bu asar Axmatovaning xotirasida saqlanib qoldi, u uni faqat do'stlariga o'qidi. Va 1950 yilda shoira uni yozib oldi, lekin u faqat 1988 yilda nashr etildi.
Janrga ko'ra, "Rekviyem" lirik tsikl sifatida yaratilgan va keyinchalik u allaqachon she'r deb nomlangan.
Asarning tarkibi murakkab. U quyidagi qismlardan iborat: «Epigraf», «So‘zboshi o‘rniga», «Bag‘ish», «Muqaddima». O'n bob. Alohida boblar "Hukm" ( VII ), "O'limga" ( VIII ), "Xochga mixlanish" ( X ), "Epilog" sarlavhalariga ega.
She’r lirik qahramon nomidan gapiradi. Bu shoiraning “qo‘sh”ligi, muallifning fikr va tuyg‘ularni ifodalash uslubi.
Asarning asosiy g'oyasi milliy qahramon ko'lamining ifodasidir. Epigraf sifatida A.Axmatova o‘zining “Demak, birga baloga duchor bo‘lganimiz bejiz emas edi” she’ridan iqtibos keltiradi. Epigraf so‘zlari fojianing milliyligini, unga har bir shaxsning daxldorligini ifodalaydi. Va bundan keyin she'rda bu mavzu davom etadi, lekin uning ko'lami juda katta nisbatlarga etadi.
Anna Axmatova fojiali effekt yaratish uchun deyarli barcha she'riy metrlardan, boshqa ritmdan, shuningdek, satrlardagi turli xil to'xtashlardan foydalanadi. Uning bu shaxsiy texnikasi she'r voqealarini keskin his qilishga yordam beradi.
Muallif odamlarning tajribalarini tushunishga yordam beradigan turli xil troplardan foydalanadi. Bu epitetlar: Rus "aybsiz", sog'inish "o'lik", poytaxt "yovvoyi", ter "o'lik", azob "toshlangan", jingalak "kumush". Ko'plab metaforalar mavjud: "yuzlar tushadi", "haftalar uchadi", "tog'lar bundan oldin egiladi", "teplovoz shoxlari ayriliq qo'shig'ini kuyladi". Antitezalar ham mavjud: "kim hayvon, kim odam", "Va mening tirik ko'kragimga tosh yurak tushdi." Taqqoslashlar bor: "Va kampir yarador hayvon kabi uvilladi."
She'rda timsollar ham bor: Leningradning o'zi qayg'u kuzatuvchisi, Iso va Magdalalik obrazi barcha onalarning azoblari bilan identifikatsiyadir.
Bu vaqt xotirasini qoldirish uchun muallif yangi ramz – yodgorlikka murojaat qiladi. Shoira qamoqxona devori yonida o'zining ilhomiga emas, balki 30-yillarning dahshatli qatag'onlari xotirasiga yodgorlik o'rnatishni so'raydi.
|
Zulfiya qalbining so‘nggi faryodidek yangragan “Xotira parchalari” lirik she’ri /1995 -yil, uning oqqush qo‘shig‘i edi. Unda shoira har qachongidan ham ko‘proq o‘zining ichki o‘y-fikrini, o‘y-fikrlarini, zamon o‘zgarishi bilan o‘zgargan qarashlarini hissiy-emotsional shaklda ifodalashga intiladi. Zulfiya she’rida istiqlol davrining boshlanishi ozodlik sifatida qabul qilinadi. “Xotira parchalari” chuqur psixologik tahlili, umuminsoniy falsafiy mazmuni bilan ajralib turadi.
Zulfiya o‘z tarjimai holidan parchalarni bu asarga asos qilib olgan holda, xalqimizning mashaqqatli, mashaqqatli, ammo qahramonlik yo‘lini haqiqat bilan ko‘rsatdi. Asarning asosiy g'oyasini ifodalovchi so'zlarni ketma-ket takrorlash orqali his-tuyg'ularni, his-tuyg'ularni to'liq aks ettirishga erishiladi:
Onaning qo'lida tugun kichik,
Shahar bo'ylab kezib, qamoqxona qidirib.
Qancha qamoqxona, qancha bechora onalar,
Taqdirga qarg'ish qilib, qanchasi o'tdi.
Taqdir, qismat, dedim, uzoq yashadim
Taqdir peshonaga yozilgan, o'zingni kamtar qil.
Men bu yozuvni peshonamga oldim,
Lekin men sindirdim, g'ishtlar qon bilan pishirildi.
Xafagarchilik. Ko'zlari ko'r bo'lsa yomon,
Ammo ko'rlarning qalblari uchun bundan ortiq dahshatli qayg'u yo'q.
Xalqni yaxshilikdan o‘g‘irlagan qo‘llarda,
Biz tez-tez qizil guldasta beramiz.
Shoira oldida jannat va do‘zax suratlari bor. U o'tgan hayot yo'lida qilgan ishlarini haqiqat taroziga qo'yadi - nima ustunlik qiladi - gunohmi yoki yaxshi amalmi? Zulfiya buni bilishga harakat qiladi. Axir, shoira halol yashagan, ikkiyuzlamachilikdan, gunohkorlikdan yiroq edi, uning qilgan ezgu ishlari, ko‘rgan azoblari jannatga yetaklaydimi? Va keyin u javob beradi: "Nega azob-uqubatlardan boshdan oyoq yonib ketgan tana uchun do'zaxda kuyish kerak!".
Mustaqillik davrida yozilgan “Xotira parchalari” A.Axmatovaning “Rekviyem”ini biroz eslatadi.
|
Ikkala shoira ham postsovet hududidagi xalqlar hayotidagi og‘ir davr – Stalin qatag‘onlari davrini tasvirlaydi. Axmatova otib o‘ldirilgan turmush o‘rtog‘ini yo‘qotib, qamoqxonada navbat kutayotgan, o‘g‘li talvasaga tushgan ayolning qayg‘usini aniqroq tasvirlaydi. Zulfiya ham qamoqxona obrazidan foydalanadi, lekin u buni biroz boshqacharoq qiladi: uning psixologik tahlili diniy g‘oyalar bilan bog‘liq. Shoira oldida jannat va do‘zax suratlari bor. U o'tgan hayot yo'lida qilgan ishlarini haqiqat taroziga qo'yadi - nima ustunlik qiladi - gunohmi yoki yaxshi amalmi?
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
