Oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

1.2Topografik sirtda berilgan nuqtaning son belgisini aniqlash
Agar nuqta gorizontal chiziq ustida yotsa', uning son belgisi shu gorizontal chiziqning son belgisiga teng bo‘ladi.
Nuqta ikki gorizontal chiziq orasida yotgan bo‘lsa, uning belgisini aniqlash uchun berilgan nuqta orqali to ‘g‘ri chiziq o‘tkaziladi. Bu chiziq biror usul bilan darajalanib nuqtaning belgisi aniqlanadi.
Masalan, gorizontal chiziqlar va ularning son belgilari orqali ifodalangan topografik sirtda C, nuqta berilgan. Uning son belgisi aniqlansin. Buning uchun berilgan nuqta orqali ixtiyoriy a' to ‘g‘ri chiziq o‘tkaziladi. Bu chiziq topografik sirtning 8- gorizontal chizig‘ini A \ da, 9-gorizontal chizig‘ini esa R 9 nuqtada kesadi. A \F 9 to ‘g‘ri chiziq kesmasini o‘lchov chizg‘ichi yordamida darajalaymiz. Natijada С nuqtaning belgisi 8, 6 ekanligi, ya’ni C 86 aniqlanadi. Topografik sirt ustidagi A'., nuqtaning son belgisi quyidagicha aniqlangan. A'? nuqta orqali ixtiyoriy yo'nalishda B'5С 2 kesma o‘tkaziladi. Bu kesmaning haqiqiy uzunligi В С aniqlanadi. So‘ngra В С ustida A nuqta topilib, uning son belgisi 3,5 ga tengligi chiziqli masshtab yordamida aniqlanadi.

Topografik sirtning qiyalik chizig‘i

Topografik sirt gorizontal chiziqlari proyeksiyalari orasidagi masofa uzunligi sirtning intervali yoki go ‘ymasi bo‘ladi. Bu masofa bilan sirtning ma'lum bir joydagi qiyaligini aniqlash mumkin.
Bu kesmalarning har biri H0 proyeksiyalar tekisligiga nisbatan turlicha qiyalikda bo‘ladi. Yondosh gorizontal chiziqlar 1. Qiyaligi / = 0,04 berilgan chiziqni o'tkazish uchun uning intervali/=1:г-1:0,04=25 m aniqlanadi.
2. R =25 m radius bilan tegishli chiziqni masshtabda 100- gorizontal chiziqdagi A'm nuqtadan R 25 radius bilan yoy chizilib, 90-gorizontal chiziqda nuqta hosil qilinadi.
3. So‘ngra В 90 nuqtadan R25 radius bilan yoy chizilib 80- gorizontalga C'80 nuqtani, shuningdek, boshqa gorizontal chiziqlarda U 1Q, E m, ... nuqtalarni yasaymiz. Qiyaligi i = 0,04 berilgan chiziq A', ff, C , U , ... nuqtalar orqali o‘tadi.
Qiyaligi berilgan chiziqni topografik sirtga bir necha yo‘nalishlar bo‘yicha o‘tkazish mumkin. Chunki har bir aylananing yoyi gorizontal chiziqni bir necha nuqtalarda kesishi mumkin.