Omad foydasi ham bor. Bu iqtisodiy foydaning bir ko‘rinishi, lekin bu ikki xususiyatga ega:
Birinchidan, omad foydasi ustama foyda sifatida firmaga bogiiq bo‘lmagan holda, bozor narxJarining kutilmagan holda ortishi tufay-
li paydo bo'ladi. Narxlar pasaygach yo‘q bo‘lib ketadi. Demak, bu o‘tkinchi xarakterda bo‘ladi. Masalan, 2004- va 2005-yillarda ncft narxining kutilmagan holda ortishi neftni eksport qiluvchi kom-paniyalarga (bular jumlasiga Rossiya va QozogMston kompaniyalari ham kiradi) omad foydasini keltirdi.
Ikkinchidan, omad foydasini hamma flrmalar emas, balki omadi chopgan firmalar oladi. Neft narxining oshishidan hosil bo‘l-gan omad foydasini faqat neft kompaniyalari olgan, u boshqalarga tegmagan.
Omad foydasi o'tkinchi xarakterda bo‘iib muqim olinmagani-dan firmalar uni mo‘ljalga olmaydilar, boriga baraka, deb odatdagi iqtisodiy foydani oshirishga intilishadi.
Iqtisodiy foydani (Fj) aniqlash uchun yalpi daromaddan (Dya) yalpi xarajatlar (Wya) chegirib tashlanadi. Bunda Fi=Dya-Wya hosil bo‘ladi. Agar kichik firmaning daromadi 2200 min so‘m boMib, xarajati 1900 min so‘m bo‘lsa, uning foydasi 300 min so‘mni tashkil etadi (2200-1900=300). Foyda firma daromadi tarkibida boMadi. Daromad, birinchidan, xarajatlarni qoplasa, ikkinchidan, foyda kel-tiradi. Foydaning oz-ko‘p bo‘lishi faqat daromadga emas, balki xarajatga ham bog‘liqdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
