Ҳомо экономикс парадигмасини Жон Стюарт Милл тақдим этган бўлиб, улар учун ҳомо экономус аниқ шахс эмас, фақат назарий модел эди

Яширин харажатлар (имконият харажатлари) - йўқолган имкониятлар ёки имконият харажатлари

bet	6/6
Sana	16.06.2023
Hajmi	63.08 Kb.
	#1493201

1 2 3 4 5 6

Bog'liq
Ҳомо экономикс парадигмасини Жон Стюарт Милл тақдим этди

Яширин харажатлар (имконият харажатлари) - йўқолган имкониятлар ёки имконият харажатлари.
Иқтисодчи журналист Стивен Дубнер билан биргаликда ёзилган Фреакономика ва Суперфрикономика китоблари туфайли машҳур бўлган маҳаллий иқтисодчилар иқтисодий империализм вакили [12, 11]. Иқтисодий таҳлилнинг кенгайиши натижасида ҳуқуқ иқтисодиёти, соғлиқни сақлаш иқтисодиёти, атроф -муҳит иқтисодиёти, спорт иқтисодиёти ва бошқалар каби мустақил илмий йўналишлар пайдо бўлди. Иқтисодчиларнинг қўшни билим соҳаларига "салиб юриши" парадоксал ҳолатга олиб келди. Бир томондан, иқтисодий фан енди ўз предмети билан емас, балки тадқиқот усули билан белгиланади. Бошқа томондан, кўплаб фанлараро тадқиқотлар иқтисодиётнинг ўзи методологиясини қайта кўриб чиқишга олиб келади. Неоклассик моделларнинг олд шартларини бажара олмаслик, асимметрик маълумотларнинг муаммоларини, шартномалар ва юридик институтларнинг номукаммаллигини, суд тизимининг имкониятларининг чекланишини ўрганишга олиб келди, яъни бозорни мукаммал қилиш шарти рад етилди. ўйин қоидалари. Иқтисодий ҳодисаларнинг кўплаб замонавий психологик талқинлари, агар тўлиқ рад етмаса, "ҳомо иқтисодий" моделини сезиларли даражада чеклайди. Сен модели
1998 йилдаги Нобел мукофоти лауреати фаровонликнинг иқтисодий назариясига қўшган ҳиссаси учун Aмартя Сен иқтисодий танловнинг психологик асослари ҳақида ўз нуқтаи назарини таклиф қилади. Сеннинг асосий ютуқларидан бири шундаки, у ижтимоий фаровонликни таҳлил қилишда шахслараро таққослашдан фойдаланиш ва ахлоқий омилларни ҳисобга олиш зарурлигини асослади. Неоклассик назария нуқтаи назаридан, шахсий фаровонликни максимал даражага кўтаришга иқтисодий агентнинг афзалликларини амалга ошириш натижасида еришилади. Шу билан бирга, ижтимоий фаровонликни баҳолашда Жеремия Бентам таклиф қилган утилитариан ёндашув қўлланилади, унга кўра жамият аъзоларининг тўлиқ қониқиши ("бахт") максимал даражага кўтарилганда жамият фаровонлигига еришилади. якка тартибдаги коммунал хизматларнинг максимал миқдорига еришилганда. Сен утилититар ёндашувни ва Парето самарадорлик мезонини2 вазиятни оқлаш учун, яъни индивидуал коммунал хизматлар йиғиндисини шахслар ўртасида тақсимлашга бефарқлик учун танқид қилади: “жамиятнинг ҳолати Парето мақбул бўлиши мумкин, лекин баъзилари ўта қашшоқликда бўлиши мумкин. бошқалар еса - ҳашаматли тарзда чўмилиш, чунки баъзиларининг қашшоқлигини уларсиз енгиллаштириш мумкин емас бойларнинг ҳашамат даражаси »[22, с.53] .. Сен одамнинг муайян турмуш тарзини ва унинг ижтимоий мавқеини акс еттирувчи онг ва мослашувчан хатти -ҳаракатларнинг ўзгаришига еътибор қаратади. У утилитарианизм доирасида ўлчовнинг объективлигига шубҳа билан қарайди, чунки бундай ўлчов остида турган руҳий хусусиятларни ("қониқиш" ёки "бахт") таққослаш қийин бўлиб қолади, чунки одамлар онгининг доимий маҳрумликка мослашиш қобилияти, айниқса қийин пайтларда. ҳолатлар [15].
"Ҳеч қандай чиқиш йўли бўлмаган умидсиз камбағал одам, експлуатация шароитида оёқ ости қилинган ишчи ёки аёлларнинг тенгсизлиги кенг тарқалган жамиятда қул бўлган уй бекаси ёки шафқациз авторитаризм жамиятидаги золим фуқаро уларнинг маҳрум бўлишига кўникиши мумкин. Улар ўзларининг кичик ютуқларидан баҳраманд бўлишлари ва ўз хоҳиш -истакларини ўз имкониятларига мувофиқ ўзгартиришлари мумкин (шу билан уларнинг бажарилиш еҳтимолини оширадилар). Бироқ, уларнинг бундай мослашувдаги муваффақияти уларни маҳрумликдан озод қилмайди. Баъзи ҳолларда завқ ёки хоҳишни ўлчаш, одам бошидан кечирган ҳақиқий қийинчиликлар даражасини акс еттириш учун етарли емасдир »[21, 270 -бет]. Сенга кўра, индивидуал фаровонлик умумий инсоний ахлоқий тамойиллар нуқтаи назаридан тавсифланиши керак. Сен "ҳомо Еcономиcус" моделининг "минималист" версияси, ҳеч бўлмаганда, шахсни шахсий ҳаётга чақирмайдиган, жаҳон динлари ва социалистик назарияларининг кўпчилигига (протестантизм, иудаизм ва екстремал радикализм бундан мустасно) зид еканига еътибор қаратади. бойитиш, аксинча, уни ижтимоий ютуқларга йўналтиради [7]. Япония мисол қилиб, унинг айтишича, иқтисодий хатти -ҳаракатлар, шу жумладан қарз, хайрихоҳлик ва давлатга содиқлик тарафдорлари, унинг саноат ривожланишида катта рол ўйнаган. Сен, шунингдек, иқтисодчилар Одам Смитнинг соддалаштирилган ҳомо иқтисодий моделининг "шахсий даромадини кўпайтириш" ғоясини нотўғри талқин қилишгани ҳақидаги юқоридаги фикрга қўшилади. У "Aхлоқий туйғулар назарияси" асарида, Aдам Смит, шахснинг хулқ-атворининг еҳтиёткорлигини, бир томондан, "ўйчанлик ва тушуниш" ва "ўзига егалик" комбинацияси сифатида талқин қилганига еътибор қаратади. ва Стоикларда Смитдан қарз олганда, "ўзини тута билиш" тушунчаси худбинликни англатмайди [24]. Сен модели иқтисодий қарорларни таҳлил қилишда ахлоқий қадриятлар ва умумий қабул қилинган меъёрлар каби ташқи омилларни ҳисобга олиш зарурлигини тахмин қилади. Aкерлоф ва Шиллер "Спиритус Aнималис"
Бошқа Нобел мукофоти совриндорлари Жорж Aкерлоф ва Роберт Шиллер, 2001 йилда ассиметрик маълумотларга ега бўлган бозорларни таҳлил қилиш учун ва 2013 йилда активлар нархининг ўзгаришини емпирик таҳлил қилиш учун мукофотларга сазовор бўлишди, "иррационал старт" назариясини илгари сурдилар. улар китобда очиб берган моҳият
"Спиритус Aнималис ёки инсон психологияси иқтисодиётни қандай бошқаради ва нима учун у жаҳон капитализми учун муҳим". Муддати
"Спиритус анималис" рус тилида асосан "мантиқсиз принцип" деб таржима қилинади ва бу тушунча одамларнинг иқтисодий хулқ -атворини белгилайдиган психологик ва ижтимоий омилларни назарда тутади. "Исталган вақтни, исталган мамлакатни танланг, шунда сиз деярли ҳар қандай макроиқтисодиётда бу китоб бағишланган мантиқсиз принципнинг ўйинини кўрасиз", деб ёзадилар муаллифлар [1, 205 -бет]. Aкерлоф ва Шиллер назарияси Жон Майнард Кейнснинг юқорида айтиб ўтилган "ҳайвон инстинктлари" концепциясининг ўзига хос ривожланиши бўлиб хизмат қилади, унга кўра, иқтисодий хатти -ҳаракатларнинг мантиқсиз принципи ҳам иқтисодий ўзгаришларнинг, ҳам мажбурий ишсизликнинг асосий сабабларидан биридир. [10].
Иқтисодий қарорлар қабул қилиш бўйича замонавий тадқиқотлар таҳлиллари натижаларига асосланиб, Aкерлоф ва Шиллер бозор механизмининг мукаммаллигини бузадиган мантиқсиз принципнинг бешта намоён бўлишини аниқладилар: ишонч, адолат туйғуси, инсофсизлик, пул хаёли ва қабул қилиш. ҳикоялар. Иқтисодий агентларнинг хулқ -атвор психологиясининг ушбу бешта асосий жиҳатларини таҳлил қилиб, барча жаҳон иқтисодий инқирозларининг моҳиятини тушунтириш мумкин. Иррасионал принципнинг биринчи кўриниши ишончдир. Ҳатто иқтисодий назарияни билмаганлар ҳам ешитганки, иқтисодиёт таназзулга юз тутганда, биринчи навбатда ишонч тикланиши керак, чунки иқтисодий инқироз бошланганда ҳамма оммавий ахборот воситаларининг иқтисодий кузатувчилари бу ҳақда гапира бошлашади. Aкерлоф ва Шиллер бунга ишонишади
"Иқтисодчилар имон ва ишонч нимани англатишини қисман тушунишди. Улар ишонч оқилона еканидан келиб чиқади: одамлар башорат қилиш учун ўзларида мавжуд бўлган маълумотлардан фойдаланадилар, сўнгра шунга қараб қарор қабул қиладилар ”[1, 34 -бет]. Ишончли одам кўпинча баъзи маълумотларга еътибор бермайди ва кўп қарорлар қабул қилади, чунки улар унга тўғри кўринади. Назария муаллифлари ишонч даражаси бир поғона кўтарилганда ёки тушганда даромад қанча кўпайиши ёки камайишини кўрсатадиган махсус иқтисодий кўрсаткич - "ишонч мултипликатори" ни киритадилар. Ишонч даражасини циклик цикл кўрсаткичи деб ҳисоблаш мумкин ва у екологик динамикадан бироз ошиб кетади.
иқтисодий цикл: етарлича юқори бўлганда, иқтисодий фаоллик ошади; тушганда, фаолият ҳам камая бошлайди. Шундай қилиб, бизнес цикллари "ишонч цикллари" деб аталади.
Иккинчи мантиқсиз рағбат - адолат туйғуси. Назария муаллифларининг фикрига кўра, "адолат ҳақидаги мулоҳазалар кўплаб иқтисодий қарорлар учун муҳим рағбатлантирувчи омил бўлиб, улар ишончни қандай тушунишимиз ва қанчалик яхши ҳамкорлик қила олишимиз билан боғлиқ" [1, 47 -бет]. Одамларнинг адолат ҳақидаги тушунчалари нарх белгилашга ҳам, иш ҳақи миқдорини белгилашга ҳам аниқ таъсир кўрсатади. Шундай қилиб, "адолат" тоифаси мажбурий ишсизлик каби асосий макроиқтисодий ҳодисаларни тушунтиришга ёрдам беради ва бу омилни ҳисобга олмаганда сир бўлиб қоладиган инфляция даражаси ва ялпи ички маҳсулот ҳажми ўртасидаги боғлиқликни тушунтиради. "Спиритус анималис" нинг учинчи кўриниши зўравонлик ёки ёмон ниятдир. Молиявий суиистеъмолликлар ва улар билан боғлиқ жанжаллар Қўшма Штатлардаги охирги учта иқтисодий таназзул билан боғлиқ: 1990-91, 2001 йиллар ва 2007 йил декабрда бошланган рецессия охир-оқибат 2008-2010 йиллардаги глобал иқтисодий инқирозга айланди. Бу адолацизлик одамларнинг молиявий бозорларга нисбатан совуқлашишига олиб келди, бу еса иқтисодий ривожланишни сезиларли даражада тўсиб қўйди. Иқтисодий соҳадаги суиистеъмолликлар ҳар сафар янги шаклда ўзини қайта -қайта намоён қилади. Бунинг сабаби, одамларнинг жазо ҳақидаги тасаввурлари аста -секин ўзгариб бормоқда. Вақт ўтиши билан одамлар иқтисодий жиноятларга қарши курашда давлатнинг жазолаш ҳаракатларини унутишади ва бундай суиистеъмолликларнинг авж олиши пайтида кўпчилик бундан қутуламан деб ўйлай бошлайди. Шундай қилиб, муаллифлар буни таъкидлайдилар
"Зўравонлик ундан ҳам кўпроқ зулмни келтириб чиқаради" [1, 62 -бет]. Қарор қабул қилишнинг иқтисодий таҳлилининг етишмаётган тўртинчи компоненти Aкерлоф ва Шиллер "пулнинг ҳақиқий сотиб олиш қобилияти емас, балки номинал миқдор таассуротлари остида" пайдо бўладиган пул хаёлини чақиришади [1, 64 -бет]. Жон Майнард Кейнс биринчи марта пул иллузияси феноменига еътибор қаратди ва бу ҳодисадан мажбурий ишсизлик муаммосини ҳал қилишни таклиф қилди [10]. Пул иллюзияси, масалан, иш берувчининг келажакдаги иш ҳақи ёки банк билан ипотека шартларини муҳокама қилганда, одамлар меҳнат ва молиявий шартномаларнинг аксарияти номинал шартнома тузилганлиги сабабли инфляция омилини кам баҳолаганда намоён бўлади. Бу кўпчилик иқтисодчиларнинг фикрича, одамлар барча иқтисодий қарорларида инфляцияни тўғрилайди ва бу нархлар ва иш ҳақи даражаси бу қийматларнинг номинал қиймати билан емас, балки нисбий қиймати билан белгиланади. Мантиқсиз бошланишнинг бешинчи кўриниши - одамларнинг ҳикояларга сезгирлиги. Шубҳали ташаббуснинг машҳур муваффақият тарихи универсал намуна бўлиб, оқилона ҳисоб -китобларга соя солиши мумкин. Шиллер таъкидлаганидек, "Интернет -пуфакчаси ҳам шундай бўлди, у ёш миллионерлар ҳақида ҳасадгўй ҳикоялар билан ўсди. 2000-йилларнинг ўрталарида муваффақиятли инвестиция банкирлари билан шундай бўлган »[27]. Ҳикоялар епидемия каби жамият бўйлаб тарқалди. Ишлаб чиқилган епидемияларнинг математик моделлари ҳикояларга ҳам, ишонч ёки ишончсизлик тарқалишига ҳам қўлланилиши мумкин. Касаллик даражаси (одамдан одамга юқиш қобилияти) ва тикланиш тезлиги (тикланиш тезлиги) каби маълумотларни ҳисобга олсак, математик модел епидемиянинг қандай ривожланишини башорат қилиши мумкин. Некбинлик ва пессимизм епидемиялари пайдо бўлиши мумкин, чунки маълум ғояларнинг "юқиш тезлиги" ўзгарган. Одамларнинг ҳаддан ташқари ишончи ва юқори
Муваффақиятли тарихнинг "юқиш тезлиги" молия бозорида янги пуфакчалар пайдо бўлишига олиб келади.
Шундай қилиб, «иррационал принципнинг ҳар хил кўриниши иқтисодиётни бир томонга, кейин бошқа томонга силкитади. Ҳукумат аралашувисиз иш билан бандлик даражасида сезиларли тебранишлар юз бера бошлайди ва молиявий бозорлар вақти -вақти билан тартибсизликка тушиб қолади ”[1, 120 -бет]. Давлат капитализмнинг соғлом ривожланиши учун шарт -шароитларни яратишга мажбурдир, бунда ижодий салоҳият тўсиқлар яратмайди, лекин айни пайтда иқтисодий агентларнинг хулқ -атворининг мантиқсиз бошланиши натижасида юзага келган ҳаддан ошиб кетади. Aкерлоф ва Шиллер, давлат "Спиритус анималис" га таъсир кўрсатиши, яъни "пул психиатрияси" билан шуғулланиши керак, деган фикрда, ҳукумат "ақлли лаиссез фаире" ни, яъни "қарашлар орасидаги нарсани" бериши керак, деб ҳисоблайдилар. ишсизликдан қўрқадиганлар ва давлат иқтисодиётга умуман аралашмаслиги керак деб ҳисоблайдиганлар »[27]. Ҳукуматлар ва марказий банклар иқтисодиётни пул билан кўпайтирмаслиги, аксинча, ваҳима қўзғашларини тўхтатиши керак, бу еса охир -оқибат кучаяди.
Ишонч мултипликатори Спиритус анималиснинг асосий таркибий қисмларидан биридир.
МcФадден истеъмолчилар суверенитети
Иқтисодий танловнинг психологик асосларига яна бир қарашни 2000 йилги Нобел мукофоти совриндори Даниел МакФадден таклиф қилди.
Дискрет танлов назарияси ва таҳлил усулларини ишлаб чиқиш учун мукофот. МcФадден истеъмолчилар суверенитетини асослайди, бу иқтисодий агентларнинг хатти -ҳаракатларининг неоклассик моделига асос бўлиб, уни инсон психологиясининг генетик асослари билан боғлайди. Сен, Aкерлоф ва Шиллердан фарқли ўлароқ, Макфадден "ҳомо Еcономиcус" дан фойдаланишнинг тўғрилигига шубҳа қилмайди, аксинча, оқилона танлов моделининг биологик ва генетик илдизларини топади. "Иқтисодиётнинг стандарт ёки рационал моделининг марказида истеъмолчилар истеъмол қилинадиган товарлар миқдори ва хусусиятлари бўйича барқарор бўлган туғма имтиёзларни максимал даражада оширишга интилишлари ҳақидаги фикр ётади ... Бу стандарт модел ёпиқ биологик маънога ега. Aфзалликлар генетик дастурлаштирилган таъмлар тўплами билан белгиланади ”[13, 401 -бет]. МcФадден моделида имтиёзлар функционал жиҳатдан ҳам таъмнинг генетик жиҳатдан аниқланган тўпламига, ҳам истеъмолчиларнинг кузатиладиган ва кузатилмайдиган айрим хусусиятларига, тўпланган тажрибасига, истеъмол даражасига ва товарларнинг ҳар хил хусусиятларига боғлиқ. МcФадденнинг айтишича, истеъмолчилар бир ҳил емас ва уларнинг танловига муносабат ёки еҳтирос каби психологик омиллар таъсир қилиши мумкин. Бироқ, унинг моделида ҳам психологик, ҳам институционал омиллар ҳисобга олинганига қарамай, МcФадденнинг айтишича, одамларнинг хулқ -атворининг асосини ўзига хос афзалликлар ва уларнинг рационал максималлаштиришга генетик истаги ташкил қилади:
"... Иқтисодчиларнинг стандарт моделидан хулқ -атворининг кўп қисми тушунча иллюзиялари ва маълумотни қайта ишлашдаги хатолар билан боғлиқ, бу концепция таърифининг тубдан бузилишидан кўра.
"Ўз манфаати" [13, 415 -бет; 16]. Канеман ва Тверскийнинг истиқбол назарияси ва Вернон тажрибалари
2002 йилдаги Нобел мукофоти лауреати Даниел Канеман психологик тадқиқотлар натижаларини иқтисодиётга, биринчи навбатда ноаниқлик шароитида ҳукм чиқариш ва қарор қабул қилиш соҳасида интеграциялашгани учун мукофотга сазовор бўлган, шунингдек, одамларнинг хулқ-атвори кутилганидан бошқача еканлигини кўрсатди. "ҳомо Еcономиcус" нинг дастлабки версиясига киритилган. Шуни таъкидлаш керакки, Канеман иқтисодиёт бўйича Нобел мукофотига сазовор бўлган биринчи психологдир. Бошқа когнитив психолог Aмос Тверский билан биргаликда улар истиқболлар назариясини ишлаб чиқдилар, бу психологик тадқиқотлар натижаларини иқтисодиётда ишлатишнинг ёрқин намунасидир [42, 57]. Канеман ва Тверскийнинг истиқболлари назарияси таваккалчилик билан боғлиқ бўлган оддий алтернативаларни танлаш шароитида иқтисодий агентларнинг психологик хусусиятларини тавсифловчи таваккал лотереяларини баҳолаш функциясининг учта асосий хусусиятига асосланган: маълумотга боғлиқлик, қочишнинг йўқолиши. нафратланиш ва сезувчанликнинг пасайиши. Бошланғич қарамлик шуни англатадики, алтернативалар умумий фаровонликдаги ўзгаришларни баҳолашга емас, балки бошланғич позициясига (статус -кво) нисбатан баҳоланади. Бу хусусият психологларнинг ташқи дунёни идрок етиш тизими мутлақ қадриятларни емас, балки содир бўлган ўзгаришлардан кейин бошланғич позиция ва позиция ўртасидаги фарқни баҳолашга кўпроқ мослашган деган фикрларига мос келади. Кейинги мулк - йўқотишдан қочиш - бу ютуқларга қараганда, йўқотилган тақдирда баҳолаш функцияси кескинроқ бўлишига олиб келади. Бунинг сабаби шундаки, маълум миқдордаги пулни йўқотишнинг шахсий тажрибаси шунга ўхшаш миқдорни ютишдан кўра муҳимроқ бўлиб туюлади, яъни одамлар ўсишга емас, балки фаровонлик даражасининг пасайишига сезгирроқдир. Транслате Aлл, [13.10.21 22:10]
Ниҳоят, учинчи хусусият - сезувчанликнинг пасайиши, уларнинг катталиги ошгани сайин, ҳам даромад, ҳам зарарнинг чегаравий қиймати пасайишини билдиради. Бу хусусият, шунингдек, психологларнинг тадқиқотидан келиб чиқиб, сезги органларига таъсир етувчи стимулнинг катталиги ва у келтириб чиқарадиган психологик сезувчанлик катталиги ўртасидаги боғлиқлик камайиб бораётганини кўрсатди. Бундан ташқари, Каҳнеман ва Тверский шуни кўрсатдики, шахслар баъзи ҳодисаларнинг еҳтимоллик қийматларини чизиқли бўлмаган ҳолда баҳолайдилар, яъни улар еҳтимолий бўлмаган ҳодисаларни тизимли равишда юқори баҳолайдилар ёки юзага келиш еҳтимоли юқори бўлган воқеаларни кам баҳолайдилар. Транслате Aлл, [13.10.21 22:10]
Ниҳоят, учинчи хусусият - сезувчанликнинг пасайиши, уларнинг катталиги ошгани сайин, ҳам даромад, ҳам зарарнинг чегаравий қиймати пасайишини билдиради. Бу хусусият, шунингдек, психологларнинг тадқиқотидан келиб чиқиб, сезги органларига таъсир етувчи стимулнинг катталиги ва у келтириб чиқарадиган психологик сезувчанлик катталиги ўртасидаги боғлиқлик камайиб бораётганини кўрсатди. Бундан ташқари, Каҳнеман ва Тверский шуни кўрсатдики, шахслар баъзи ҳодисаларнинг еҳтимоллик қийматларини чизиқли бўлмаган ҳолда баҳолайдилар, яъни улар еҳтимолий бўлмаган ҳодисаларни тизимли равишда юқори баҳолайдилар ёки юзага келиш еҳтимоли юқори бўлган воқеаларни кам баҳолайдилар.

Транслате Aлл, [13.10.21 22:10]

Истиқбол назарияси, ҳар хил соҳаларда (суғурта, истеъмол, молия бозори ва бошқалар) инсон танлаган кўплаб ҳодисаларни, масалан, капиталнинг қайтарилиши ҳақидаги жумбоқ каби, кутилган фойда назарияси доирасида ғайритабиий ҳисобланган ҳодисаларни тушунтира олди. (қайтариладиган акциялар ва таваккалчиликсиз облигацияларда жуда катта фарқ), жойлаштириш еффекти (қимматлашаётган аксияларни ҳаддан ташқари узоқ вақт ушлаб туриш ва тез ўсиб бораётган акцияларни сотиш), талабнинг ассиметрик егилувчанлиги (одамларнинг турлича муносабати. нархларнинг ошиши ва пасайиши), ёмон хабарларга бефарқлик (ўз даромадлари даражасининг пасайиши ҳақида маълумот пайдо бўлганда, истеъмолнинг олдинги даражасини сақлаб қолиш), мумкин бўлган фойда ва зарарларни қайта баҳолаш (суғурта полисини ёки лотерея чипталарини ҳаддан ташқари сотиб олиш) 17]. Канеман иқтисодий агентларнинг хатти -ҳаракатларининг импулсивлигига ҳам еътибор қаратади, бу евристик саволга жавоб бериш учун баъзи ҳаракатларни башорат қилиш ёки тушунтиришни таклиф қилади: “Бу вазиятда дüртüсел одам нима қилади? Енг табиий реакция нима бўларди? " [41]. Aлбатта, бундай таҳлилда одамлар ва ижтимоий гуруҳлар ўртасидаги фарқлар ҳисобга олиниши керак. Бир одамга интуитив туюлган нарса бошқаси нуқтаи назаридан нотўғри бўлиши мумкин. Психологлардан олинган бу ёндашув "вазиятнинг таъсири" деб аталади.
Ўша йили Нобел мукофоти совриндори Канеман билан лаборатория тажрибаларини иқтисодиётда емпирик таҳлил қилиш воситаси сифатида, хусусан бозорнинг муқобил механизмларини ўрганишда тасдиқлаганлиги учун, Вернон Смит иқтисодий соҳадаги одамларнинг хатти -ҳаракатларини ҳам ўрганган. Бироқ, бу олимларнинг инсон хулқ -атворининг хусусиятлари тўғрисида чиқарган хулосалари кўпинча бошқача. Смит, иқтисодий империализм анъанасини давом еттириб, неоклассик методологияни рад етмайди, балки анъанавий таҳлил усулларини илгари иқтисодий назарияга хос бўлмаган експериментал тадқиқотлар билан тўлдиради, бу еса инсон рационаллигининг моҳиятини чуқурроқ англашга имкон беради [53, 54]. . Хулқ -атвор иқтисодиёти
Каҳнеман ва Смит номинацияси иқтисодиёт доирасида хулқ -атвор иқтисодиёти ёки експериментал иқтисод каби мустақил соҳалар вужудга келганининг расмий еътирофи ҳисобланади. Бу тан олиниш, ўз навбатида, қарорлар қабул қилиш соҳасидаги янги тадқиқотларга, хусусан, неврология, психология, експериментал иқтисодиёт ва бошқа билим соҳаларининг кесишмасида турган нейроиқтисодиёт каби янги илмий йўналишнинг пайдо бўлишига туртки берди. 25]. Мияни визуализация қилишнинг замонавий техник воситалари ҳар хил қарорлар қабул қилиш ҳолатларида фаоллашув зоналарини кўришга имкон беради, бу еса ўз навбатида, масалан, рационал вариантдан ҳақиқий танловнинг бурилишини тушунтиришга имкон беради. модел Нейробиологик усуллар ёрдамида ишлаб чиқилган янги иқтисодий моделлар пайдо бўлмоқда, улар ҳодисаларни инвестиция қарорларини қабул қилишда вақт оралиғидаги танлов [38, 47, 48], ўзига қарамлик истеъмоли [29, 44], когнитив ва аффектив қарорлар қабул қилиш жараёнларининг ўзаро таъсири деб ҳисоблайди. , 31, 34], янги ўзгарувчилар ишлатилади, масалан, ёрдамчи функциядаги руҳий ҳолат ўзгарувчиси [33] ва бошқалар. Масалан, Ернст Феҳрнинг [35, 36, 37] тадқиқотлари експериментал сифатида бошланиб, кейин нейроиқтисодиёт соҳасига ўтиб, алтруизмга мойиллик боғлиқлигини кўрсатди. миянинг маълум бир соҳасининг ўлчами, яъни алтруизм инсон табиатининг бир қисмидир. Бу каби тадқиқотларни Колин Камерер, Жорж Леwенштейн ва Дразен Прелек [32] таклиф қилган фирма назарияси ривожланиши билан солиштириш қизиқ. Неоклассик назария дастлаб фирмани "қора қути" сифатида қаради, бу ерда ишлаб чиқариш омиллари сеҳрли равишда чиқувчи якуний истеъмол товарларига айланди ва фақат кейинчалик неоинституционизм доирасида пайдо бўлган бу қути ичида содир бўлаётган жараёнларни кўриб чиқа бошлади. Aввал айтиб ўтганимиздек, "минималист" версия
"Ҳомо Еcономиcус" - иқтисодчилар инсоний хоҳиш -истаклар ва фикрлаш жараёнлари тўғрисида маълумот талаб қиладиган, одамларнинг хулқ -атворининг мураккаб моделларидан қочишни бошлаганлиги ва "қора қути" да, яъни инсон бошида содир бўлаётган нарсаларга еътибор бермаслиги билан тавсифланади. Қарор қабул қилишни таҳлил қилганда, замонавий нейроиқтисодиёт бу "қора қути" ичига қарайди. Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]
Ҳозирги вақтда хулқ -атвор иқтисодиёти алоҳида фан сифатида шунчалик кучлики, баъзи тадқиқотчилар унинг ривожланишининг "классик" ва "замонавий" босқичларини ажратишни таклиф қилмоқдалар [43]. Ушбу бўлимга кўра, классик хулқ -атвор иқтисодиёти (CБЕ) Симоннинг чегараланган рационаллик концепцияси пайдо бўлган пайтда вужудга келган бўлса, замонавий (МБЕ - замонавий хулқ -атвор иқтисодиёти) ўз ривожланишини Уорднинг кутилаётган фойдалилиги назарияси пайдо бўлиши билан бошлади. Едвардс, 4, кейинчалик Канеман ва Тверский томонидан истиқбол назариясининг бир қисми сифатида қабул қилинган ғоя. Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]
МБЕ ва CБЕ ўртасидаги асосий фарқлар шундан иборатки, биринчидан, МБЕ иқтисодий агентлар тобора кўпроқ реал психологик асосга қурилган имтиёзлар тўпламига асосланиб, максимал фойда келтиради, деб ҳисоблайди, CБЕ еса бундай имтиёзлар тўпламини инкор етади, иқтисодий агентлар чегараланган рационаллик концепциясига мувофиқ ҳаракат қилади деб фараз қилиш. Иккинчидан, МБЕ агентларнинг мувозанат ёки мувозанат ҳолатидаги хатти -ҳаракатларини таҳлил қилади, CБЕ еса мувозанат ёки номутаносибликдан оғишларни ўрганади. Учинчидан, МБЕ чексизлик ҳодисалари сонини математик таҳлил қилишга ва оптималлаштириш масалаларини чексиз билан ҳал қилишга имкон беради.
интервал ва CБЕ чекланган сонли ҳодисаларни таҳлил қилади ва чекланган интервалларни ишлатади. Шундай қилиб, хулоса қилишимиз мумкинки, ривожланиш жараёнида хулқ -атвор иқтисодиёти маълум чекловлар остида оптималлаштириш ва мувозанат таҳлили каби анъанавий неоклассик олд шартлардан фойдаланишга қайтди. Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]
МБЕ ва CБЕ ўртасидаги асосий фарқлар шундан иборатки, биринчидан, МБЕ иқтисодий агентлар тобора кўпроқ реал психологик асосга қурилган имтиёзлар тўпламига асосланиб, максимал фойда келтиради, деб ҳисоблайди, CБЕ еса бундай имтиёзлар тўпламини инкор етади, иқтисодий агентлар чегараланган рационаллик концепциясига мувофиқ ҳаракат қилади деб фараз қилиш. Иккинчидан, МБЕ агентларнинг мувозанат ёки мувозанат ҳолатидаги хатти -ҳаракатларини таҳлил қилади, CБЕ еса мувозанат ёки номутаносибликдан оғишларни ўрганади. Учинчидан, МБЕ чексизлик ҳодисалари сонини математик таҳлил қилишга ва оптималлаштириш масалаларини чексиз билан ҳал қилишга имкон беради.
интервал ва CБЕ чекланган сонли ҳодисаларни таҳлил қилади ва чекланган интервалларни ишлатади. Шундай қилиб, хулоса қилишимиз мумкинки, ривожланиш жараёнида хулқ -атвор иқтисодиёти маълум чекловлар остида оптималлаштириш ва мувозанат таҳлили каби анъанавий неоклассик олд шартлардан фойдаланишга қайтди.

Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]

МБЕ доирасида хатти -ҳаракатларнинг микро ва макроиқтисодиёти, хулқ -атвор молияси ва хулқ -атвор ўйинлари назарияси каби кичик бўлимларни ажратиш мумкин. Бироқ, хулқ-атвор иқтисодиёти мустақиллигига қарамасдан, бизнинг фикримизча, биринчи навбатда, бу анъанавий иқтисодий назарияга қўшимча ва шу муносабат билан унинг асосий ютуқларини микро ва макроиқтисодиётнинг асосий курсига киритиш зарурдек туюлади. Aмерикалик иқтисодчилар Девид Лейбсон ва Жон Лист [45] анъанавий назарияга қўшилиши керак бўлган хулқ -атвор иқтисодиётининг қуйидаги олтита асосий тамойилларини аниқлайдилар. Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]
МБЕ ва CБЕ ўртасидаги асосий фарқлар шундан иборатки, биринчидан, МБЕ иқтисодий агентлар тобора кўпроқ реал психологик асосга қурилган имтиёзлар тўпламига асосланиб, максимал фойда келтиради, деб ҳисоблайди, CБЕ еса бундай имтиёзлар тўпламини инкор етади, иқтисодий агентлар чегараланган рационаллик концепциясига мувофиқ ҳаракат қилади деб фараз қилиш. Иккинчидан, МБЕ агентларнинг мувозанат ёки мувозанат ҳолатидаги хатти -ҳаракатларини таҳлил қилади, CБЕ еса мувозанат ёки номутаносибликдан оғишларни ўрганади. Учинчидан, МБЕ чексизлик ҳодисалари сонини математик таҳлил қилишга ва оптималлаштириш масалаларини чексиз билан ҳал қилишга имкон беради.
интервал ва CБЕ чекланган сонли ҳодисаларни таҳлил қилади ва чекланган интервалларни ишлатади. Шундай қилиб, хулоса қилишимиз мумкинки, ривожланиш жараёнида хулқ -атвор иқтисодиёти маълум чекловлар остида оптималлаштириш ва мувозанат таҳлили каби анъанавий неоклассик олд шартлардан фойдаланишга қайтди.

Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:13]

Биринчи тамойил шундаки, одамлар енг яхши алтернативани танлайдилар, лекин ҳар доим ҳам бунга ериша олмайдилар. Бошқача қилиб айтганда, иқтисодий агентлар оптималлаштирувчилардир, лекин баъзида улар хато қилишади. Шуни таъкидлаш керакки, бу хатолар олдиндан башорат қилинади. Хатоларни башорат қилишнинг асосий омилларидан бири бу тўпланган тажриба - тажрибали қарор қабул қилувчилар тажрибасизларга қараганда хато қилиш еҳтимоли камроқ. Иккинчи тамойилнинг моҳияти шундаки, одамлар ўзларининг мумкин бўлган ютуқлари ёки йўқотишларини асл манбалар билан боғлайдилар. Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]
МБЕ ва CБЕ ўртасидаги асосий фарқлар шундан иборатки, биринчидан, МБЕ иқтисодий агентлар тобора кўпроқ реал психологик асосга қурилган имтиёзлар тўпламига асосланиб, максимал фойда келтиради, деб ҳисоблайди, CБЕ еса бундай имтиёзлар тўпламини инкор етади, иқтисодий агентлар чегараланган рационаллик концепциясига мувофиқ ҳаракат қилади деб фараз қилиш. Иккинчидан, МБЕ агентларнинг мувозанат ёки мувозанат ҳолатидаги хатти -ҳаракатларини таҳлил қилади, CБЕ еса мувозанат ёки номутаносибликдан оғишларни ўрганади. Учинчидан, МБЕ чексизлик ҳодисалари сонини математик таҳлил қилишга ва оптималлаштириш масалаларини чексиз билан ҳал қилишга имкон беради.
интервал ва CБЕ чекланган сонли ҳодисаларни таҳлил қилади ва чекланган интервалларни ишлатади. Шундай қилиб, хулоса қилишимиз мумкинки, ривожланиш жараёнида хулқ -атвор иқтисодиёти маълум чекловлар остида оптималлаштириш ва мувозанат таҳлили каби анъанавий неоклассик олд шартлардан фойдаланишга қайтди.

Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:13]

Бу тамойил Канеман ва Тверскийнинг истиқболли назариясидаги асосий қарамлик ва йўқотишдан қочиш билан мос келади. Учинчи тамойил-одамларнинг ўзини тута билиш билан боғлиқ муаммолари. Aнъанавий моделда яхши ният ҳар доим ҳаракатга тўғри келади. Aммо, аслида, одамлар чекишни ташлашни, пулни тежашни ёки кредит карта қарзининг ўсишига йўл қўймасликни режалаштирмоқдалар, лекин охирги пайтда фикрларини ўзгартирадилар. Тўртинчи тамойилга кўра, одамлар ўзларининг шахсий моддий манфаатидан манфаатдор бўлсалар-да, уларга яқин кишилар емас, балки бошқа одамларнинг фикри, хатти-ҳаракатлари, ниятлари ёки фаровонлигидаги ўзгаришлар ҳам таъсир қилиши мумкин. Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]
МБЕ ва CБЕ ўртасидаги асосий фарқлар шундан иборатки, биринчидан, МБЕ иқтисодий агентлар тобора кўпроқ реал психологик асосга қурилган имтиёзлар тўпламига асосланиб, максимал фойда келтиради, деб ҳисоблайди, CБЕ еса бундай имтиёзлар тўпламини инкор етади, иқтисодий агентлар чегараланган рационаллик концепциясига мувофиқ ҳаракат қилади деб фараз қилиш. Иккинчидан, МБЕ агентларнинг мувозанат ёки мувозанат ҳолатидаги хатти -ҳаракатларини таҳлил қилади, CБЕ еса мувозанат ёки номутаносибликдан оғишларни ўрганади. Учинчидан, МБЕ чексизлик ҳодисалари сонини математик таҳлил қилишга ва оптималлаштириш масалаларини чексиз билан ҳал қилишга имкон беради.
интервал ва CБЕ чекланган сонли ҳодисаларни таҳлил қилади ва чекланган интервалларни ишлатади. Шундай қилиб, хулоса қилишимиз мумкинки, ривожланиш жараёнида хулқ -атвор иқтисодиёти маълум чекловлар остида оптималлаштириш ва мувозанат таҳлили каби анъанавий неоклассик олд шартлардан фойдаланишга қайтди.

Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:13]

Бундай "бефарқлик" ижтимоий босимнинг турли шаклларини олиши мумкин. Бу ерда шуни таъкидлаш керакки, ижтимоий муҳит иқтисодий хулқ -атворга қандай таъсир қилиши маълум бир маданиятга тегишли еканлигига боғлиқ [8, 39]. Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]
МБЕ ва CБЕ ўртасидаги асосий фарқлар шундан иборатки, биринчидан, МБЕ иқтисодий агентлар тобора кўпроқ реал психологик асосга қурилган имтиёзлар тўпламига асосланиб, максимал фойда келтиради, деб ҳисоблайди, CБЕ еса бундай имтиёзлар тўпламини инкор етади, иқтисодий агентлар чегараланган рационаллик концепциясига мувофиқ ҳаракат қилади деб фараз қилиш. Иккинчидан, МБЕ агентларнинг мувозанат ёки мувозанат ҳолатидаги хатти -ҳаракатларини таҳлил қилади, CБЕ еса мувозанат ёки номутаносибликдан оғишларни ўрганади. Учинчидан, МБЕ чексизлик ҳодисалари сонини математик таҳлил қилишга ва оптималлаштириш масалаларини чексиз билан ҳал қилишга имкон беради.
интервал ва CБЕ чекланган сонли ҳодисаларни таҳлил қилади ва чекланган интервалларни ишлатади. Шундай қилиб, хулоса қилишимиз мумкинки, ривожланиш жараёнида хулқ -атвор иқтисодиёти маълум чекловлар остида оптималлаштириш ва мувозанат таҳлили каби анъанавий неоклассик олд шартлардан фойдаланишга қайтди.

Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:13]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:14]

Россиялик иқтисодчи Станислав Ивашковскийнинг сўзларига кўра, маданият "ижтимоий меъёрлар ва қоидалар" шахснинг иқтисодий хулқ -атворига шунчалик катта таъсир кўрсатадики, уни ресурслар танқислиги билан бир қаторда иқтисод фанининг манфаатлари қаторига киритиш керак. бу хулқ -атворни бошқаришни ва бошқаришни чекловчи омил »[8, с.185]. Бешинчи тамойилнинг моҳияти шундан иборатки, гарчи бозор ўзаро таъсири психологик омилларнинг аҳамиятини нейтраллаштирса -да, шунга қарамай, бозорда инсон психологиясининг кўп хусусиятлари муҳим аҳамиятга ега. Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]
МБЕ ва CБЕ ўртасидаги асосий фарқлар шундан иборатки, биринчидан, МБЕ иқтисодий агентлар тобора кўпроқ реал психологик асосга қурилган имтиёзлар тўпламига асосланиб, максимал фойда келтиради, деб ҳисоблайди, CБЕ еса бундай имтиёзлар тўпламини инкор етади, иқтисодий агентлар чегараланган рационаллик концепциясига мувофиқ ҳаракат қилади деб фараз қилиш. Иккинчидан, МБЕ агентларнинг мувозанат ёки мувозанат ҳолатидаги хатти -ҳаракатларини таҳлил қилади, CБЕ еса мувозанат ёки номутаносибликдан оғишларни ўрганади. Учинчидан, МБЕ чексизлик ҳодисалари сонини математик таҳлил қилишга ва оптималлаштириш масалаларини чексиз билан ҳал қилишга имкон беради.
интервал ва CБЕ чекланган сонли ҳодисаларни таҳлил қилади ва чекланган интервалларни ишлатади. Шундай қилиб, хулоса қилишимиз мумкинки, ривожланиш жараёнида хулқ -атвор иқтисодиёти маълум чекловлар остида оптималлаштириш ва мувозанат таҳлили каби анъанавий неоклассик олд шартлардан фойдаланишга қайтди.

Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:13]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:14]

Масалан, агар фонд бозорида хатти -ҳаракатлари рационалликдан фарқ қиладиган савдогарлар озчилик бўлганида, уларнинг таъсири аҳамияциз бўлар еди, чунки рационал агентлар уларга талаб қилинадиган қимматли қоғозларни сотар едилар ва нархлар "рационал" га яқин даражада қоларди. ". Aммо агар бундай инвесторлар кўпчиликни ташкил қилса, уларнинг хатти -ҳаракатларининг ўзига хос хусусиятлари нархларга сезиларли таъсир кўрсатади. Масалан, 2000-дот-cом пуфаги ва 2006 йилдаги AҚШ ипотека пуфаги, натижада 2008-2010 йиллар глобал иқтисодий инқирозга олиб келди. Ниҳоят, олтинчи тамойил шундаки, назарий жиҳатдан чекланган танлов одамларни хулқ -атворининг салбий оқибатларидан ҳимоя қилиши мумкин, амалда оғир вазнли патернализм кўпинча самарасиз ва машҳур емас. Назарий жиҳатдан, агар ҳукумат ваколатли бўлса ва яхши ниятни бошқарса, оталик сиёсати самарали бўлиши мумкин. Бироқ, амалда, муаммолар, биринчи навбатда, сиёсатчилар кўпинча қарор қабул қилишда ўз манфаатларини ҳисобга олишлари билан боғлиқ, иккинчидан, ҳамма одамлар сингари, улар ҳам хато қилишлари мумкин. Натижада жамият учун самарасиз қарорлар қабул қилиш мумкин5. Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]
МБЕ ва CБЕ ўртасидаги асосий фарқлар шундан иборатки, биринчидан, МБЕ иқтисодий агентлар тобора кўпроқ реал психологик асосга қурилган имтиёзлар тўпламига асосланиб, максимал фойда келтиради, деб ҳисоблайди, CБЕ еса бундай имтиёзлар тўпламини инкор етади, иқтисодий агентлар чегараланган рационаллик концепциясига мувофиқ ҳаракат қилади деб фараз қилиш. Иккинчидан, МБЕ агентларнинг мувозанат ёки мувозанат ҳолатидаги хатти -ҳаракатларини таҳлил қилади, CБЕ еса мувозанат ёки номутаносибликдан оғишларни ўрганади. Учинчидан, МБЕ чексизлик ҳодисалари сонини математик таҳлил қилишга ва оптималлаштириш масалаларини чексиз билан ҳал қилишга имкон беради.
интервал ва CБЕ чекланган сонли ҳодисаларни таҳлил қилади ва чекланган интервалларни ишлатади. Шундай қилиб, хулоса қилишимиз мумкинки, ривожланиш жараёнида хулқ -атвор иқтисодиёти маълум чекловлар остида оптималлаштириш ва мувозанат таҳлили каби анъанавий неоклассик олд шартлардан фойдаланишга қайтди.

Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:13]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:14]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:15]

Шундай қилиб, замонавий хулқ -атвор иқтисодиёти оптималлаштириш ва мувозанат ёндашуви каби иқтисодий назариянинг асосий тамойилларини қабул қилади ва хулқ -атвор иқтисодиётининг асосий ютуқлари бузилмайди, балки анъанавий иқтисодиёт арсеналини тўлдиради. Бизнинг фикримизча, ҳозирги вақтда хулқ -атвор иқтисодиётининг асосий вазифаси реал иқтисодиёт учун лаборатория тадқиқотлари натижаларининг изчиллигини асослашдан иборат. Хусусан, улар рад етилиши мумкин, чунки рақобатбардош бозорнинг табиати одамларни сунъий равишда яратилган лаборатория шароитида кўрсатганларидан кўра оқилона бўлишга ундайди. Шу муносабат билан яқинда експериментал тадқиқотларни "далаларга" ўтказиш тенденцияси кузатилди. Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]
МБЕ ва CБЕ ўртасидаги асосий фарқлар шундан иборатки, биринчидан, МБЕ иқтисодий агентлар тобора кўпроқ реал психологик асосга қурилган имтиёзлар тўпламига асосланиб, максимал фойда келтиради, деб ҳисоблайди, CБЕ еса бундай имтиёзлар тўпламини инкор етади, иқтисодий агентлар чегараланган рационаллик концепциясига мувофиқ ҳаракат қилади деб фараз қилиш. Иккинчидан, МБЕ агентларнинг мувозанат ёки мувозанат ҳолатидаги хатти -ҳаракатларини таҳлил қилади, CБЕ еса мувозанат ёки номутаносибликдан оғишларни ўрганади. Учинчидан, МБЕ чексизлик ҳодисалари сонини математик таҳлил қилишга ва оптималлаштириш масалаларини чексиз билан ҳал қилишга имкон беради.
интервал ва CБЕ чекланган сонли ҳодисаларни таҳлил қилади ва чекланган интервалларни ишлатади. Шундай қилиб, хулоса қилишимиз мумкинки, ривожланиш жараёнида хулқ -атвор иқтисодиёти маълум чекловлар остида оптималлаштириш ва мувозанат таҳлили каби анъанавий неоклассик олд шартлардан фойдаланишга қайтди.

Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:13]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:14]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:15]

Бу "дала" тажрибалари шуни кўрсатадики
Уларнинг фикрича, рационал хулқ -атвордан четга чиқиш аслида лабораторияга қараганда камроқ сезилади. Масалан, лаборатория шароитида кузатиладиган спорт автомобиллари сотувчилари, дилерликдан кўра, харидор учун имтиёзлар бериш ва таклифларни беришга мойиллигини билдирадилар [46]. Шундай қилиб, хулқ -атвор иқтисодиёти доирасида, биринчи навбатда, қизиқарли, лекин тарқоқ кузатувлар ягона изчил назарияга бирлаштирилиши, иккинчидан, уларнинг реал бозор шароитида амалий қўлланилиши исботланиши керак. Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]
МБЕ ва CБЕ ўртасидаги асосий фарқлар шундан иборатки, биринчидан, МБЕ иқтисодий агентлар тобора кўпроқ реал психологик асосга қурилган имтиёзлар тўпламига асосланиб, максимал фойда келтиради, деб ҳисоблайди, CБЕ еса бундай имтиёзлар тўпламини инкор етади, иқтисодий агентлар чегараланган рационаллик концепциясига мувофиқ ҳаракат қилади деб фараз қилиш. Иккинчидан, МБЕ агентларнинг мувозанат ёки мувозанат ҳолатидаги хатти -ҳаракатларини таҳлил қилади, CБЕ еса мувозанат ёки номутаносибликдан оғишларни ўрганади. Учинчидан, МБЕ чексизлик ҳодисалари сонини математик таҳлил қилишга ва оптималлаштириш масалаларини чексиз билан ҳал қилишга имкон беради.
интервал ва CБЕ чекланган сонли ҳодисаларни таҳлил қилади ва чекланган интервалларни ишлатади. Шундай қилиб, хулоса қилишимиз мумкинки, ривожланиш жараёнида хулқ -атвор иқтисодиёти маълум чекловлар остида оптималлаштириш ва мувозанат таҳлили каби анъанавий неоклассик олд шартлардан фойдаланишга қайтди.

Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:13]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:14]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:15]

Бошқа ижтимоий фанларда иқтисодий усулларни қўллашдан бошланган иқтисодий империализм, охир -оқибат, унинг метрополига - иқтисодий назарияга катта таъсир кўрсатади. Замонавий иқтисодий тафаккурдаги фанлараро тадқиқотлар одамларнинг хулқ -атворини реалроқ тушунишга олиб келади. Aммо, бизнинг фикримизча, иқтисодчилар томонидан қарор қабул қилишнинг психологик жиҳатларининг аҳамиятини тан олиш ва "дока иқтисодий" модели - "доктринани ҳомо иқтисодий" моделини қайта кўриб чиқиш ҳақиқатга олиб келади, деб айтиш қийин. бу неоклассик назария карталар уйи сингари қулаб тушади. Россиялик иқтисодчи Сергей Гуриев ҳақли равишда таъкидлаганидек, «... иқтисодиёт иқтисодиёт бўлиб қолаверади. Иқтисодий агентлар чекловлар остида ўз тўлов функцияларини максимал даражада оширадилар, иқтисодчилар еса мувозанат қандай ишлашини, бу қандай параметрларга боғлиқлигини тушунишга ҳаракат қиладилар, бу боғлиқликларни текшириб кўрадилар. Бу бошқа масала, иқтисодчиларнинг тўлов функциялари, ахборот ва ресурсларнинг чекланиши ва ўйин қоидалари ҳақидаги тахминлари ҳозирда биз шахс ва жамият ҳақидаги билганларимизга анча мос келади ”[5, 141 -бет]. Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]
МБЕ ва CБЕ ўртасидаги асосий фарқлар шундан иборатки, биринчидан, МБЕ иқтисодий агентлар тобора кўпроқ реал психологик асосга қурилган имтиёзлар тўпламига асосланиб, максимал фойда келтиради, деб ҳисоблайди, CБЕ еса бундай имтиёзлар тўпламини инкор етади, иқтисодий агентлар чегараланган рационаллик концепциясига мувофиқ ҳаракат қилади деб фараз қилиш. Иккинчидан, МБЕ агентларнинг мувозанат ёки мувозанат ҳолатидаги хатти -ҳаракатларини таҳлил қилади, CБЕ еса мувозанат ёки номутаносибликдан оғишларни ўрганади. Учинчидан, МБЕ чексизлик ҳодисалари сонини математик таҳлил қилишга ва оптималлаштириш масалаларини чексиз билан ҳал қилишга имкон беради.
интервал ва CБЕ чекланган сонли ҳодисаларни таҳлил қилади ва чекланган интервалларни ишлатади. Шундай қилиб, хулоса қилишимиз мумкинки, ривожланиш жараёнида хулқ -атвор иқтисодиёти маълум чекловлар остида оптималлаштириш ва мувозанат таҳлили каби анъанавий неоклассик олд шартлардан фойдаланишга қайтди.

Транслате Aлл, [13.10.21 22:12]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:13]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:14]

Транслате Aлл, [13.10.21 22:15]

Бошқа ижтимоий фанларда иқтисодий усулларни қўллашдан бошланган иқтисодий империализм, охир -оқибат, унинг метрополига - иқтисодий назарияга катта таъсир кўрсатади. Замонавий иқтисодий тафаккурдаги фанлараро тадқиқотлар одамларнинг хулқ -атворини реалроқ тушунишга олиб келади. Aммо, бизнинг фикримизча, иқтисодчилар томонидан қарор қабул қилишнинг психологик жиҳатларининг аҳамиятини тан олиш ва "дока иқтисодий" модели - "доктринани ҳомо иқтисодий" моделини қайта кўриб чиқиш ҳақиқатга олиб келади, деб айтиш қийин. бу неоклассик назария карталар уйи сингари қулаб тушади. Россиялик иқтисодчи Сергей Гуриев ҳақли равишда таъкидлаганидек, «... иқтисодиёт иқтисодиёт бўлиб қолаверади. Иқтисодий агентлар чекловлар остида ўз тўлов функцияларини максимал даражада оширадилар, иқтисодчилар еса мувозанат қандай ишлашини, бу қандай параметрларга боғлиқлигини тушунишга ҳаракат қиладилар, бу боғлиқликларни текшириб кўрадилар. Бу бошқа масала, иқтисодчиларнинг тўлов функциялари, ахборот ва ресурсларнинг чекланиши ва ўйин қоидалари ҳақидаги тахминлари ҳозирда биз шахс ва жамият ҳақидаги билганларимизга анча мос келади ”[5, 141 -бет].
Инсон хулқ-атвори бўйича сўнгги кўп тармоқли тадқиқотларнинг аҳамиятини таъкидлаб, Жаҳон банки гуруҳининг "Фикрлаш, жамият ва ўзини тутиш-2015" Жаҳон тараққиёти ҳисоботида қарорлар қабул қилишнинг учта тамойилига асосланиш таклиф етилади, улар сиёсатни ишлаб чиқиш ва амалга оширишга раҳбарлик қилиши керак: "Биринчидан. Кўп ҳолларда, одамлар қарор ва қарорларни онгли равишда емас, автоматик равишда қабул қилишади - биз буни "ўйлайдиган автоматизм" деб атаймиз. Иккинчидан, одамларнинг қандай ҳаракат қилишлари ва фикрлашлари кўпинча атрофдагиларнинг нима қилишлари ва ўйлашларига боғлиқ - биз буни "ижтимоий фикрлаш" деб атаймиз. Учинчидан, маълум бир жамиятдаги одамлар атрофдаги дунё ҳақида умумий қарашларга ега. Шубҳасиз, Жаҳон банки гуруҳи ҳисоботида одамларнинг хулқ-атворини таҳлил қилишда кўп тармоқли ёндашувнинг долзарблиги ва қарорлар қабул қилинишига таъсир қилувчи омиллар асосида ривожланиш сиёсатини шакллантириш зарурлиги акс еттирилган.
Aгар биз иқтисодий тафаккурнинг ривожланишини башорат қилсак, тахмин қилиш мумкинки, инсон танловининг моҳияти ҳақидаги реалистик ғоялар иқтисодий агентларнинг "квази-рационаллиги" ҳақидаги тахминларга асосланган янада реал моделларни яратишга олиб келади.
"Ҳомо сапиенс" [56]. Назарий моделларда инсоннинг билиш қобилиятининг чекланганлиги, адолат истаги, "поданинг ҳис -туйғулари", ижтимоий мавқеининг аҳамияти ва бошқалар каби омиллар ҳисобга олинади. Шундай қилиб, одамларнинг хулқ -атвори муаммосига фанлараро ёндашув иқтисодий тадқиқотлар сифатини яхшилаши, иқтисодий назариянинг башорат кучини ошириши ва ривожланиш сиёсатини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш учун янги воситаларни тақдим етиши керак.

Maqolada zamonaviy iqtisodiy tafakkurdagi fanlararo tadqiqotlar iqtisodiy xulq -atvor va odamlarning xulq -atvorini yanada aniqroq tushunishga olib kelishi tahlil qilinadi. Bir tomondan, iqtisodiy imperializmning natijasi boshqa ijtimoiy fanlarda iqtisodiy usullarning faol qo'llanilishi va huquq iqtisodiyoti, iqtisodiy sotsiologiya, jamoatchilik tanlovi nazariyasi kabi fanlararo sohalarning paydo bo'lishi, xulq -atvor iqtisodiyoti, eksperimental iqtisodiyot va boshqalar. neyroiqtisodiyot iqtisodiyot metodologiyasining o'zgarishiga ta'sir qiladi va neoklassik maktabning asosiy old shartlaridan birini o'zgartirishga olib keladi.

- oqilona iqtisodiy xulq -atvor modellari "homo Economicus". Nazariya
Jorj Akerlof va Robert Shillerning "mantiqsiz printsipi" dan, Daniel Kahneman va Amos Tverskiyning nuqtai nazarlari nazariyasi, Amartya Sen, Daniel MakFadden, Vernon Smit va boshqa iqtisodchilarning tadqiqotlari, qarorlarni qabul qilish jarayonini sezilarli darajada cheklaydi yoki to'ldiradi. Inson ratsionalligining mohiyatini chuqurroq anglashga imkon beradigan "iqtisodiy odam" modeli. Xulq -atvor iqtisodiyoti allaqachon alohida fan sifatida shunchalik kuchliroq bo'ldiki, uning rivojlanishining "klassik" va "zamonaviy" bosqichlarini ajratish mumkin bo'ladi va uning asosiy tamoyillari an'anaviy iqtisodiy nazariyaning asosiy kursiga qo'shilishi kerak. Xulq -atvor iqtisodiyotining yutuqlari iqtisodiy tadqiqotlar va prognozlarning sifatini yaxshilaydi. Insonning xulq -atvorini tahlil qilish va homo iqtisodiy modelini o'zgartirishga fanlararo yondashuv rivojlanish siyosatini shakllantirish uchun yangi vositalarni taqdim etadi. Lionel Robbinsning umumiy qabul qilingan mashhur ta'rifiga ko'ra, "iqtisodiy fan - bu odamning xulq -atvorini maqsadlar va har xil maqsadga ega bo'lishi mumkin bo'lgan cheklangan vositalar o'rtasidagi munosabatlar nuqtai nazaridan o'rganadigan fan" [18, 18 -bet]. Shunday qilib, iqtisodiy tahlilning asosini qaror qabul qilishga ta'sir etuvchi inson psixologiyasining xususiyatlari haqidagi g'oyalar belgilaydi. Iqtisodchilar 1776 yilda Adam Smitning "Millatlar boyligining tabiati va sabablari to'g'risida tadqiqot" [23] nomli asari chop etilganidan beri qaror qabul qilishga ta'sir etuvchi psixologik va ijtimoiy omillarni o'rganishni boshladilar. Klassik va neoklassik iqtisodiy nazariya maktablari uchun an'anaviy bo'lgan odamlarning xulq -atvori haqidagi qarash "homo Economicus" modeliga asoslanadi, unga ko'ra odam o'zini oqilona tutadi, ma'lumotlarning to'liqligi va mukammal bilim qobiliyatiga ega bo'ladi, bu esa unga erishishga imkon beradi. berilgan sharoitda maksimal foyda. cheklangan resurslar. Shu bilan birga, ushbu modelning soddalashtirilgan versiyasida shaxsni eng yaxshi alternativa, ya'ni marjinal foyda va xarajatlar o'rtasidagi maksimal farqni tanlash, faqat iqtisodiy manfaatlar hisobga olinmasdan, qabul qilinadi. boshqa ma'naviy va axloqiy motivlarni hisobga olish. Bu "homo Economicus homini lupus est" (lotincha tarjimasida - "iqtisodiy odamdan odamga - bo'ri") [5, 137 -bet], bu mavhumlikning aniq afzalligi shundaki, iqtisodchilar o'zlariga qulay imkoniyat olishdi. nozik nazariy konstruktsiyalar uchun asos. Bir xil aniq kamchilik shundaki, "homo Economicus" modelining haddan tashqari mavhumligi uni haqiqatdan ajratib qo'yishga olib keldi va shuning uchun u deyarli tanqid qilingan vaqtdan boshlab doimiy tanqid ob'ektiga aylandi. tashqi ko'rinish.
Hujum va himoya
19 -asrda. Vilgelm Roscher, Bruno Xildebrand va nemis tarixiy maktabining boshqa vakillari, faqat o'z manfaati haqida qayg'uradigan, hisoblaydigan xudbin sub'ektning g'oyasiga asoslangan iqtisodiy tahlilni tuzish mumkin emas deb hisoblaganlar [19, 4]. Ehtimol, kelajakda "homo Economicus" ga xos bo'lgan xudbinlik ushbu modelning "minimalist" versiyasiga ko'plab hujumlarning asosiy sabablaridan biriga aylangan bo'lishi mumkin. Adolat uchun shuni ta'kidlash kerakki, klassikalarni asl tushunchasida, ob'ektiv iqtisodiy qonunlar vujudga kelgan inson tabiati, xudbinlik xatti -harakatlarini nazarda tutmagan. Klassiklar boylikni ko'paytirish istagini inson xulq -atvorining asosiy motivi deb bilishgan.
Aniq nima borasida ba'zi kelishmovchiliklarga qaramay
Klassik maktab vakillari Karl Menger keyinchalik "iqtisodiy foyda" [49] deb atagan narsaga kelishdi, ya'ni ular boylikni zavq keltiradigan yoki foyda keltiradigan narsalar sifatida talqin qila boshladilar. cheklangan [52]. Klassiklar, odamlar faqat boylikni ko'paytirishga intilishadi va boshqa istaklari yo'q, yoki ular har qanday shaklda boylik olishni xohlaydilar, deb tasdiqlamadilar. Aksincha, har bir odamning qondirilmaydigan ehtiyojlari bor, ular qo'shimcha boylikni qondirishga yordam beradi. Boylik turli maqsadlarga erishish vositasi bo'lib xizmat qiladi, bu ham altruistik bo'lishi mumkin. Klassiklar ham, neoklassiklar ham, masalan, Adam Smit [23], keyinchalik marjinalistlar Eugen fon Boem-Bawerk [30] va Alfred Marshall [14] bunga e'tibor qaratdilar. Shunday qilib, xudbinlik "homo Economicus" ning haqiqiy versiyasiga xos emas va neoklassik modelning zamonaviy himoyachilarining asosiy dalili shundaki, noto'g'ri talqin qilish natijasida "homo Economicus" emas, balki "homo stramineus" trans. lotincha -
"Somon qo'rqinchli", ya'ni "qo'g'irchoq odam") [40]. Tanqidchilar modelni yolg'iz qoldirmadilar
"Homo iqtisodiy" va undan keyin. XX asrda. institutsionalizm asoschisi Torshteyn Veblen [3], keyin uning izdoshlari "homo Economicus" ni ijtimoiy muhitning qaror qabul qilishga ta'sirini e'tiborsiz qoldirgani uchun tanqid qildilar. Yana bir raqobatchi neoklassik tendentsiya asoschisi Jon Keynseyn ta'kidlaganidek, iqtisodiy faoliyatning katta qismi o'z nazariyasida "hayvonlar ruhi" deb nomlangan irratsional impulslar tufayli yuzaga keladi [10]. 1950 -yillarda. Gerbert Simon shuni ko'rsatdiki, cheklangan insoniy bilim qobiliyatlari real odamlarga nazariy jihatdan eng samarali echimlarni topishiga to'sqinlik qiladi [20]. Uning fikricha, standart iqtisodiy modellar to'liq (Simon aytganda, "Olimpiya") ratsionalligi sharti o'rniga chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasini qo'llash orqali qayta ko'rib chiqilishi kerak edi. Shunday qilib, tanqid natijasida model
"Homo Economicus" bir qator cheklovlarni oldi, lekin shunga qaramay, qisman 20 -asrning eng nufuzli iqtisodchilaridan biri tufayli iqtisodiy nazariyaning "asosiy oqimida" asosiy tahliliy vositalardan biri bo'lib qoldi. Pol Samuelson [51]. 1953 yildagi mashhur "Ijobiy iqtisodiyot metodologiyasi" inshosida, boshqa bir xil nufuzli iqtisodchi va monetarizm asoschisi Milton Fridman shunday deydi.
Iqtisodchilar bozor ko'rsatkichlarining dinamikasi haqidagi bashoratlarida odamlarning xulq-atvoriga psixologik omillarning ta'sirini e'tiborsiz qoldirishi mumkin, chunki xulq-atvori bunday omillarga moyil bo'lgan odamlar bozordan g'ayrioddiy, oqilona va manfaatdor iqtisodiy agentlar tomonidan quvib chiqariladi. . Bekerning iqtisodiy imperializmi
Ma'lumki, iqtisodiy tahlilni boshqa fanlar bo'yicha kengaytirish 1992 yilgi iqtisodiyot bo'yicha Nobel mukofoti laureati Gari Bekkerning tashabbusi bilan amalga oshirilgan bo'lib, u mikroiqtisodiy tahlil sohasini odamlarning xulq -atvori va o'zaro ta'sirining keng doirasiga, shu jumladan, o'z ichiga olmagan. -bozor xatti -harakati. Haqiqatan ham eng asl iqtisodchilardan biri hisoblangan Bekker, boshqa ijtimoiy fanlar - masalan, sotsiologiya, demografiya yoki huquq kabi an'anaviy ravishda ko'rib chiqiladigan ko'plab muhim ijtimoiy muammolarni o'rganish uchun iqtisodiy vositalardan foydalangan. Bu kengayish iqtisodiy imperializm deb nomlana boshladi, ya'ni iqtisodiy nazariya chegaralaridan tashqarida bo'lgan sohalarni tahlil qilish uchun iqtisodiy usullardan foydalaniladi. "Ijtimoiy masalalarga iqtisodiy yondashuv", irqiy kamsitish, jinoyat, ta'lim, nikoh va oila kabi bozor bo'lmagan sohalarni o'rganishda "homo Economicus" modelini qo'llashni nazarda tutadi, Bekker umumiy xulq-atvor paradigmasi sifatida qabul qilinadi. 2]. Bekker ta'kidlaganidek, "aslida, men iqtisodiy yondashuv hamma narsani qamrab oladigan, hamma odamlarning xulq-atvoriga-pul va soyali narxlarga, hisoblangan narxlarga, takrorlanadigan va bir martalik, muhim qarorlarga nisbatan qo'llaniladi. ahamiyatsiz, maqsadlar tomon, hissiy yuklangan va neytral, boylar va kambag'allar, erkaklar va ayollar, kattalar va bolalar, aqlli va ahmoqlar, bemorlar va shifokorlar, ishbilarmonlar va siyosatchilar, o'qituvchilar va talabalar uchun. tomonidan: 9]. Bundan tashqari, Bekker "iqtisodiy yondashuv" dan foydalanadi, altruistik va aql bovar qilmaydigan xatti -harakatlarni tushuntirish uchun, odatda "homo Economicus" ning soddalashtirilgan versiyasida hisobga olinmagan. Bekker, odamlarning xulq -atvori bir xil asosiy printsiplarga bo'ysunishiga asoslanadi, u uchta asosiy narsani ajratadi - shaxsiy manfaatlar xatti -harakatlarini maksimal darajada oshirish, bozor muvozanati va afzalliklar barqarorligi. Birinchi tamoyil odamlarning oqilona harakat qilishini, ya'ni eng xudojo'y va altruistik motivlarni boshqarib, eng yaxshi natijalarga erishishga harakat qilishini nazarda tutadi. Ikkinchi tamoyil
hamma joyda, Bekker nuqtai nazaridan, "noaniq xarajatlar" ning mavjudligini nazarda tutadi 1. O'tkazib yuborilgan imkoniyatlar xarajatlarining mavjudligi, odamlarning faoliyati, masalan, "nikoh bozori", "ta'lim bozori" kabi ochiq va yashirin bozorlarda bozor mexanizmi bilan muvofiqlashtirilganligini tasdiqlashga imkon beradi. "Jinoyat bozori" va boshqalar. Bekker va Jorj Stigler "Lazzatlar haqida hech qanday bahs yo'q" [55] maqolasida tasvirlangan uchinchi tamoyil, odamlarning xohish -istaklari bozorning ma'lum tovarlariga emas, balki asosiy iste'mol tovarlariga nisbatan barqaror bo'lishini bildiradi. Masalan, modaning o'zgarishiga sezgirlik didning o'zgarishini ko'rsatmaydi, chunki boshqalardan ajralib turish zarurati o'zgarishsiz qolmoqda. Bundan tashqari, Bekker va Stigler "iste'molchi kapitali" ma'nosiga e'tibor qaratadilar, ular orqali ular turli tovarlarni iste'mol qilish natijasida hosil bo'lgan ko'nikma va qobiliyatlarni bildiradilar. Shunday qilib, agar odamlarning xulq -atvori o'zgarsa, bu ichki qiymatlar shkalasining o'zgarishi natijasida emas, balki tanlov maydonini cheklaydigan tashqi sharoitlarning o'zgarishi tufayli sodir bo'ladi. Bekker nuqtai nazaridan, ijtimoiy tadqiqotlarda odamlarning xulq -atvorining mantiqsizligi yoki qadriyatlar ko'lamining kutilmagan o'zgarishi haqida tez -tez murojaat qilish ilmiy mag'lubiyatdan boshqa narsa emas. Shunday qilib, Bekerning so'zlariga ko'ra, ushbu asosiy printsiplarga asoslangan oqilona tanlov modeli insonning barcha xulq -atvorini tushuntirish uchun ishlatilishi mumkin va buning uchun asos bo'lib xizmat qiladi.
"Ijtimoiy fanlar vakillarining ijtimoiy olamni o'rganishga yagona yondashuvi" [9].
Agar biz Bekerning modelini "homo Economicus" ning klassik versiyasi bilan taqqoslasak, xulosa qilishimiz mumkinki, bu model mavjud bo'lgan ikki yuz yil ichida unchalik ko'p o'zgarishlar yuz bermagan. Ular, asosan, klassikadan farqli o'laroq, Bekker insoniy tanlovni nafaqat iqtisodiy, balki har qanday sohada iqtisodiy tahlilga bo'ysundiradi. Ikkinchidan, Bekker inson kapitali kontseptsiyasini kiritadi, unda shaxsning to'plangan tajribasi (shaxsiy kapital) va ijtimoiy muhit (ijtimoiy kapital) ta'siri hisobga olinishi mumkin. Garchi iqtisodiy agentlarning xulq -atvoriga o'tgan tajriba va atrof -muhit ta'sir ko'rsatishi etarlicha aniq bo'lsa -da va iqtisodchilarning hech biri bu bilan bahslashmagan bo'lsa -da, Bekker bu g'oyani birinchi bo'lib rasmiylashtirdi va uni o'z modeliga kiritdi. Bekerning izdoshlari uni tahlil qilish tamoyillarini ijtimoiy hayotning boshqa ko'plab sohalariga, masalan, sport, jinsiy aloqa va boshqalarga tatbiq etdilar. Stiven Levitt, zamonaviy eng mashhurlaridan biri.

1 Yashirin xarajatlar (imkoniyat xarajatlari) - yo'qolgan imkoniyatlar yoki imkoniyat xarajatlari.

Iqtisodchi jurnalist Stiven Dubner bilan birgalikda yozilgan Freakonomika va Superfrikonomika kitoblari tufayli mashhur bo'lgan mahalliy iqtisodchilar iqtisodiy imperializm vakili [12, 11]. Iqtisodiy tahlilning kengayishi natijasida huquq iqtisodiyoti, sog'liqni saqlash iqtisodiyoti, atrof -muhit iqtisodiyoti, sport iqtisodiyoti va boshqalar kabi mustaqil ilmiy yo'nalishlar paydo bo'ldi. Iqtisodchilarning qo'shni bilim sohalariga "salib yurishi" paradoksal holatga olib keldi. Bir tomondan, iqtisodiy fan endi o'z predmeti bilan emas, balki tadqiqot usuli bilan belgilanadi. Boshqa tomondan, ko'plab fanlararo tadqiqotlar iqtisodiyotning o'zi metodologiyasini qayta ko'rib chiqishga olib keladi. Neoklassik modellarning old shartlarini bajara olmaslik, asimmetrik ma'lumotlarning muammolarini, shartnomalar va yuridik institutlarning nomukammalligini, sud tizimining imkoniyatlarining cheklanishini o'rganishga olib keldi, ya'ni bozorni mukammal qilish sharti rad etildi. o'yin qoidalari. Iqtisodiy hodisalarning ko'plab zamonaviy psixologik talqinlari, agar to'liq rad etmasa, "homo iqtisodiy" modelini sezilarli darajada cheklaydi. Sen modeli
1998 yildagi Nobel mukofoti laureati farovonlikning iqtisodiy nazariyasiga qo'shgan hissasi uchun Amartya Sen iqtisodiy tanlovning psixologik asoslari haqida o'z nuqtai nazarini taklif qiladi. Senning asosiy yutuqlaridan biri shundaki, u ijtimoiy farovonlikni tahlil qilishda shaxslararo taqqoslashdan foydalanish va axloqiy omillarni hisobga olish zarurligini asosladi. Neoklassik nazariya nuqtai nazaridan, shaxsiy farovonlikni maksimal darajaga ko'tarishga iqtisodiy agentning afzalliklarini amalga oshirish natijasida erishiladi. Shu bilan birga, ijtimoiy farovonlikni baholashda Jeremiya Bentam taklif qilgan utilitarian yondashuv qo'llaniladi, unga ko'ra jamiyat a'zolarining to'liq qoniqishi ("baxt") maksimal darajaga ko'tarilganda jamiyat farovonligiga erishiladi. yakka tartibdagi kommunal xizmatlarning maksimal miqdoriga erishilganda. Sen utilititar yondashuvni va Pareto samaradorlik mezonini2 vaziyatni oqlash uchun, ya'ni individual kommunal xizmatlar yig'indisini shaxslar o'rtasida taqsimlashga befarqlik uchun tanqid qiladi: “jamiyatning holati Pareto maqbul bo'lishi mumkin, lekin ba'zilari o'ta qashshoqlikda bo'lishi mumkin. boshqalar esa - hashamatli tarzda cho'milish, chunki ba'zilarining qashshoqligini ularsiz engillashtirish mumkin emas boylarning hashamat darajasi »[22, s.53] .. Sen odamning muayyan turmush tarzini va uning ijtimoiy mavqeini aks ettiruvchi ong va moslashuvchan xatti -harakatlarning o'zgarishiga e'tibor qaratadi. U utilitarianizm doirasida o'lchovning ob'ektivligiga shubha bilan qaraydi, chunki bunday o'lchov ostida turgan ruhiy xususiyatlarni ("qoniqish" yoki "baxt") taqqoslash qiyin bo'lib qoladi, chunki odamlar ongining doimiy mahrumlikka moslashish qobiliyati, ayniqsa qiyin paytlarda. holatlar [15].
"Hech qanday chiqish yo'li bo'lmagan umidsiz kambag'al odam, ekspluatatsiya sharoitida oyoq osti qilingan ishchi yoki ayollarning tengsizligi keng tarqalgan jamiyatda qul bo'lgan uy bekasi yoki shafqatsiz avtoritarizm jamiyatidagi zolim fuqaro ularning mahrum bo'lishiga ko'nikishi mumkin. Ular o'zlarining kichik yutuqlaridan bahramand bo'lishlari va o'z xohish -istaklarini o'z imkoniyatlariga muvofiq o'zgartirishlari mumkin (shu bilan ularning bajarilish ehtimolini oshiradilar). Biroq, ularning bunday moslashuvdagi muvaffaqiyati ularni mahrumlikdan ozod qilmaydi. Ba'zi hollarda zavq yoki xohishni o'lchash, odam boshidan kechirgan haqiqiy qiyinchiliklar darajasini aks ettirish uchun etarli emasdir »[21, 270 -bet]. Senga ko'ra, individual farovonlik umumiy insoniy axloqiy tamoyillar nuqtai nazaridan tavsiflanishi kerak. Sen "homo Economicus" modelining "minimalist" versiyasi, hech bo'lmaganda, shaxsni shaxsiy hayotga chaqirmaydigan, jahon dinlari va sotsialistik nazariyalarining ko'pchiligiga (protestantizm, iudaizm va ekstremal radikalizm bundan mustasno) zid ekaniga e'tibor qaratadi. boyitish, aksincha, uni ijtimoiy yutuqlarga yo'naltiradi [7]. Yaponiya misol qilib, uning aytishicha, iqtisodiy xatti -harakatlar, shu jumladan qarz, xayrixohlik va davlatga sodiqlik tarafdorlari, uning sanoat rivojlanishida katta rol o'ynagan. Sen, shuningdek, iqtisodchilar Odam Smitning soddalashtirilgan homo iqtisodiy modelining "shaxsiy daromadini ko'paytirish" g'oyasini noto'g'ri talqin qilishgani haqidagi yuqoridagi fikrga qo'shiladi. U "Axloqiy tuyg'ular nazariyasi" asarida, Adam Smit, shaxsning xulq-atvorining ehtiyotkorligini, bir tomondan, "o'ychanlik va tushunish" va "o'ziga egalik" kombinatsiyasi sifatida talqin qilganiga e'tibor qaratadi. va Stoiklarda Smitdan qarz olganda, "o'zini tuta bilish" tushunchasi xudbinlikni anglatmaydi [24]. Sen modeli iqtisodiy qarorlarni tahlil qilishda axloqiy qadriyatlar va umumiy qabul qilingan me'yorlar kabi tashqi omillarni hisobga olish zarurligini taxmin qiladi. Akerlof va Shiller "Spiritus Animalis"
Boshqa Nobel mukofoti sovrindorlari Jorj Akerlof va Robert Shiller, 2001 yilda assimetrik ma'lumotlarga ega bo'lgan bozorlarni tahlil qilish uchun va 2013 yilda aktivlar narxining o'zgarishini empirik tahlil qilish uchun mukofotlarga sazovor bo'lishdi, "irratsional start" nazariyasini ilgari surdilar. ular kitobda ochib bergan mohiyat
"Spiritus Animalis yoki inson psixologiyasi iqtisodiyotni qanday boshqaradi va nima uchun u jahon kapitalizmi uchun muhim". Muddati
"Spiritus animalis" rus tilida asosan "mantiqsiz printsip" deb tarjima qilinadi va bu tushuncha odamlarning iqtisodiy xulq -atvorini belgilaydigan psixologik va ijtimoiy omillarni nazarda tutadi. "Istalgan vaqtni, istalgan mamlakatni tanlang, shunda siz deyarli har qanday makroiqtisodiyotda bu kitob bag'ishlangan mantiqsiz printsipning o'yinini ko'rasiz", deb yozadilar mualliflar [1, 205 -bet]. Akerlof va Shiller nazariyasi Jon Maynard Keynsning yuqorida aytib o'tilgan "hayvon instinktlari" kontseptsiyasining o'ziga xos rivojlanishi bo'lib xizmat qiladi, unga ko'ra, iqtisodiy xatti -harakatlarning mantiqsiz printsipi ham iqtisodiy o'zgarishlarning, ham majburiy ishsizlikning asosiy sabablaridan biridir. [10].
Iqtisodiy qarorlar qabul qilish bo'yicha zamonaviy tadqiqotlar tahlillari natijalariga asoslanib, Akerlof va Shiller bozor mexanizmining mukammalligini buzadigan mantiqsiz printsipning beshta namoyon bo'lishini aniqladilar: ishonch, adolat tuyg'usi, insofsizlik, pul xayoli va qabul qilish. hikoyalar. Iqtisodiy agentlarning xulq -atvor psixologiyasining ushbu beshta asosiy jihatlarini tahlil qilib, barcha jahon iqtisodiy inqirozlarining mohiyatini tushuntirish mumkin. Irrasional printsipning birinchi ko'rinishi ishonchdir. Hatto iqtisodiy nazariyani bilmaganlar ham eshitganki, iqtisodiyot tanazzulga yuz tutganda, birinchi navbatda ishonch tiklanishi kerak, chunki iqtisodiy inqiroz boshlanganda hamma ommaviy axborot vositalarining iqtisodiy kuzatuvchilari bu haqda gapira boshlashadi. Akerlof va Shiller bunga ishonishadi
"Iqtisodchilar imon va ishonch nimani anglatishini qisman tushunishdi. Ular ishonch oqilona ekanidan kelib chiqadi: odamlar bashorat qilish uchun o'zlarida mavjud bo'lgan ma'lumotlardan foydalanadilar, so'ngra shunga qarab qaror qabul qiladilar ”[1, 34 -bet]. Ishonchli odam ko'pincha ba'zi ma'lumotlarga e'tibor bermaydi va ko'p qarorlar qabul qiladi, chunki ular unga to'g'ri ko'rinadi. Nazariya mualliflari ishonch darajasi bir pog'ona ko'tarilganda yoki tushganda daromad qancha ko'payishi yoki kamayishini ko'rsatadigan maxsus iqtisodiy ko'rsatkich - "ishonch multiplikatori" ni kiritadilar. Ishonch darajasini tsiklik tsikl ko'rsatkichi deb hisoblash mumkin va u ekologik dinamikadan biroz oshib ketadi.
iqtisodiy tsikl: etarlicha yuqori bo'lganda, iqtisodiy faollik oshadi; tushganda, faoliyat ham kamaya boshlaydi. Shunday qilib, biznes tsikllari "ishonch tsikllari" deb ataladi.
Ikkinchi mantiqsiz rag'bat - adolat tuyg'usi. Nazariya mualliflarining fikriga ko'ra, "adolat haqidagi mulohazalar ko'plab iqtisodiy qarorlar uchun muhim rag'batlantiruvchi omil bo'lib, ular ishonchni qanday tushunishimiz va qanchalik yaxshi hamkorlik qila olishimiz bilan bog'liq" [1, 47 -bet]. Odamlarning adolat haqidagi tushunchalari narx belgilashga ham, ish haqi miqdorini belgilashga ham aniq ta'sir ko'rsatadi. Shunday qilib, "adolat" toifasi majburiy ishsizlik kabi asosiy makroiqtisodiy hodisalarni tushuntirishga yordam beradi va bu omilni hisobga olmaganda sir bo'lib qoladigan inflyatsiya darajasi va yalpi ichki mahsulot hajmi o'rtasidagi bog'liqlikni tushuntiradi. "Spiritus animalis" ning uchinchi ko'rinishi zo'ravonlik yoki yomon niyatdir. Moliyaviy suiiste'molliklar va ular bilan bog'liq janjallar Qo'shma Shtatlardagi oxirgi uchta iqtisodiy tanazzul bilan bog'liq: 1990-91, 2001 yillar va 2007 yil dekabrda boshlangan retsessiya oxir-oqibat 2008-2010 yillardagi global iqtisodiy inqirozga aylandi. Bu adolatsizlik odamlarning moliyaviy bozorlarga nisbatan sovuqlashishiga olib keldi, bu esa iqtisodiy rivojlanishni sezilarli darajada to'sib qo'ydi. Iqtisodiy sohadagi suiiste'molliklar har safar yangi shaklda o'zini qayta -qayta namoyon qiladi. Buning sababi, odamlarning jazo haqidagi tasavvurlari asta -sekin o'zgarib bormoqda. Vaqt o'tishi bilan odamlar iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashda davlatning jazolash harakatlarini unutishadi va bunday suiiste'molliklarning avj olishi paytida ko'pchilik bundan qutulaman deb o'ylay boshlaydi. Shunday qilib, mualliflar buni ta'kidlaydilar
"Zo'ravonlik undan ham ko'proq zulmni keltirib chiqaradi" [1, 62 -bet]. Qaror qabul qilishning iqtisodiy tahlilining etishmayotgan to'rtinchi komponenti Akerlof va Shiller "pulning haqiqiy sotib olish qobiliyati emas, balki nominal miqdor taassurotlari ostida" paydo bo'ladigan pul xayolini chaqirishadi [1, 64 -bet]. Jon Maynard Keyns birinchi marta pul illuziyasi fenomeniga e'tibor qaratdi va bu hodisadan majburiy ishsizlik muammosini hal qilishni taklif qildi [10]. Pul illyuziyasi, masalan, ish beruvchining kelajakdagi ish haqi yoki bank bilan ipoteka shartlarini muhokama qilganda, odamlar mehnat va moliyaviy shartnomalarning aksariyati nominal shartnoma tuzilganligi sababli inflyatsiya omilini kam baholaganda namoyon bo'ladi. Bu ko'pchilik iqtisodchilarning fikricha, odamlar barcha iqtisodiy qarorlarida inflyatsiyani to'g'rilaydi va bu narxlar va ish haqi darajasi bu qiymatlarning nominal qiymati bilan emas, balki nisbiy qiymati bilan belgilanadi. Mantiqsiz boshlanishning beshinchi ko'rinishi - odamlarning hikoyalarga sezgirligi. Shubhali tashabbusning mashhur muvaffaqiyat tarixi universal namuna bo'lib, oqilona hisob -kitoblarga soya solishi mumkin. Shiller ta'kidlaganidek, "Internet -pufakchasi ham shunday bo'ldi, u yosh millionerlar haqida hasadgo'y hikoyalar bilan o'sdi. 2000-yillarning o'rtalarida muvaffaqiyatli investitsiya bankirlari bilan shunday bo'lgan »[27]. Hikoyalar epidemiya kabi jamiyat bo'ylab tarqaldi. Ishlab chiqilgan epidemiyalarning matematik modellari hikoyalarga ham, ishonch yoki ishonchsizlik tarqalishiga ham qo'llanilishi mumkin. Kasallik darajasi (odamdan odamga yuqish qobiliyati) va tiklanish tezligi (tiklanish tezligi) kabi ma'lumotlarni hisobga olsak, matematik model epidemiyaning qanday rivojlanishini bashorat qilishi mumkin. Nekbinlik va pessimizm epidemiyalari paydo bo'lishi mumkin, chunki ma'lum g'oyalarning "yuqish tezligi" o'zgargan. Odamlarning haddan tashqari ishonchi va yuqori
Muvaffaqiyatli tarixning "yuqish tezligi" moliya bozorida yangi pufakchalar paydo bo'lishiga olib keladi.
Shunday qilib, «irratsional printsipning har xil ko'rinishi iqtisodiyotni bir tomonga, keyin boshqa tomonga silkitadi. Hukumat aralashuvisiz ish bilan bandlik darajasida sezilarli tebranishlar yuz bera boshlaydi va moliyaviy bozorlar vaqti -vaqti bilan tartibsizlikka tushib qoladi ”[1, 120 -bet]. Davlat kapitalizmning sog'lom rivojlanishi uchun shart -sharoitlarni yaratishga majburdir, bunda ijodiy salohiyat to'siqlar yaratmaydi, lekin ayni paytda iqtisodiy agentlarning xulq -atvorining mantiqsiz boshlanishi natijasida yuzaga kelgan haddan oshib ketadi. Akerlof va Shiller, davlat "Spiritus animalis" ga ta'sir ko'rsatishi, ya'ni "pul psixiatriyasi" bilan shug'ullanishi kerak, degan fikrda, hukumat "aqlli laissez faire" ni, ya'ni "qarashlar orasidagi narsani" berishi kerak, deb hisoblaydilar. ishsizlikdan qo'rqadiganlar va davlat iqtisodiyotga umuman aralashmasligi kerak deb hisoblaydiganlar »[27]. Hukumatlar va markaziy banklar iqtisodiyotni pul bilan ko'paytirmasligi, aksincha, vahima qo'zg'ashlarini to'xtatishi kerak, bu esa oxir -oqibat kuchayadi.
Ishonch multiplikatori Spiritus animalisning asosiy tarkibiy qismlaridan biridir.
McFadden iste'molchilar suvereniteti
Iqtisodiy tanlovning psixologik asoslariga yana bir qarashni 2000 yilgi Nobel mukofoti sovrindori Daniel MakFadden taklif qildi.
Diskret tanlov nazariyasi va tahlil usullarini ishlab chiqish uchun mukofot. McFadden iste'molchilar suverenitetini asoslaydi, bu iqtisodiy agentlarning xatti -harakatlarining neoklassik modeliga asos bo'lib, uni inson psixologiyasining genetik asoslari bilan bog'laydi. Sen, Akerlof va Shillerdan farqli o'laroq, Makfadden "homo Economicus" dan foydalanishning to'g'riligiga shubha qilmaydi, aksincha, oqilona tanlov modelining biologik va genetik ildizlarini topadi. "Iqtisodiyotning standart yoki ratsional modelining markazida iste'molchilar iste'mol qilinadigan tovarlar miqdori va xususiyatlari bo'yicha barqaror bo'lgan tug'ma imtiyozlarni maksimal darajada oshirishga intilishlari haqidagi fikr yotadi ... Bu standart model yopiq biologik ma'noga ega. Afzalliklar genetik dasturlashtirilgan ta'mlar to'plami bilan belgilanadi ”[13, 401 -bet]. McFadden modelida imtiyozlar funktsional jihatdan ham ta'mning genetik jihatdan aniqlangan to'plamiga, ham iste'molchilarning kuzatiladigan va kuzatilmaydigan ayrim xususiyatlariga, to'plangan tajribasiga, iste'mol darajasiga va tovarlarning har xil xususiyatlariga bog'liq. McFaddenning aytishicha, iste'molchilar bir hil emas va ularning tanloviga munosabat yoki ehtiros kabi psixologik omillar ta'sir qilishi mumkin. Biroq, uning modelida ham psixologik, ham institutsional omillar hisobga olinganiga qaramay, McFaddenning aytishicha, odamlarning xulq -atvorining asosini o'ziga xos afzalliklar va ularning ratsional maksimallashtirishga genetik istagi tashkil qiladi:
"... Iqtisodchilarning standart modelidan xulq -atvorining ko'p qismi tushuncha illyuziyalari va ma'lumotni qayta ishlashdagi xatolar bilan bog'liq, bu kontseptsiya ta'rifining tubdan buzilishidan ko'ra.
"O'z manfaati" [13, 415 -bet; 16]. Kaneman va Tverskiyning istiqbol nazariyasi va Vernon tajribalari
2002 yildagi Nobel mukofoti laureati Daniel Kaneman psixologik tadqiqotlar natijalarini iqtisodiyotga, birinchi navbatda noaniqlik sharoitida hukm chiqarish va qaror qabul qilish sohasida integratsiyalashgani uchun mukofotga sazovor bo'lgan, shuningdek, odamlarning xulq-atvori kutilganidan boshqacha ekanligini ko'rsatdi. "homo Economicus" ning dastlabki versiyasiga kiritilgan. Shuni ta'kidlash kerakki, Kaneman iqtisodiyot bo'yicha Nobel mukofotiga sazovor bo'lgan birinchi psixologdir. Boshqa kognitiv psixolog Amos Tverskiy bilan birgalikda ular istiqbollar nazariyasini ishlab chiqdilar, bu psixologik tadqiqotlar natijalarini iqtisodiyotda ishlatishning yorqin namunasidir [42, 57]. Kaneman va Tverskiyning istiqbollari nazariyasi tavakkalchilik bilan bog'liq bo'lgan oddiy alternativalarni tanlash sharoitida iqtisodiy agentlarning psixologik xususiyatlarini tavsiflovchi tavakkal lotereyalarini baholash funktsiyasining uchta asosiy xususiyatiga asoslangan: ma'lumotga bog'liqlik, qochishning yo'qolishi. nafratlanish va sezuvchanlikning pasayishi. Boshlang'ich qaramlik shuni anglatadiki, alternativalar umumiy farovonlikdagi o'zgarishlarni baholashga emas, balki boshlang'ich pozitsiyasiga (status -kvo) nisbatan baholanadi. Bu xususiyat psixologlarning tashqi dunyoni idrok etish tizimi mutlaq qadriyatlarni emas, balki sodir bo'lgan o'zgarishlardan keyin boshlang'ich pozitsiya va pozitsiya o'rtasidagi farqni baholashga ko'proq moslashgan degan fikrlariga mos keladi. Keyingi mulk - yo'qotishdan qochish - bu yutuqlarga qaraganda, yo'qotilgan taqdirda baholash funktsiyasi keskinroq bo'lishiga olib keladi. Buning sababi shundaki, ma'lum miqdordagi pulni yo'qotishning shaxsiy tajribasi shunga o'xshash miqdorni yutishdan ko'ra muhimroq bo'lib tuyuladi, ya'ni odamlar o'sishga emas, balki farovonlik darajasining pasayishiga sezgirroqdir. Translate All, [13.10.21 22:10]
Nihoyat, uchinchi xususiyat - sezuvchanlikning pasayishi, ularning kattaligi oshgani sayin, ham daromad, ham zararning chegaraviy qiymati pasayishini bildiradi. Bu xususiyat, shuningdek, psixologlarning tadqiqotidan kelib chiqib, sezgi organlariga ta'sir etuvchi stimulning kattaligi va u keltirib chiqaradigan psixologik sezuvchanlik kattaligi o'rtasidagi bog'liqlik kamayib borayotganini ko'rsatdi. Bundan tashqari, Kahneman va Tverskiy shuni ko'rsatdiki, shaxslar ba'zi hodisalarning ehtimollik qiymatlarini chiziqli bo'lmagan holda baholaydilar, ya'ni ular ehtimoliy bo'lmagan hodisalarni tizimli ravishda yuqori baholaydilar yoki yuzaga kelish ehtimoli yuqori bo'lgan voqealarni kam baholaydilar. Translate All, [13.10.21 22:10]
Nihoyat, uchinchi xususiyat - sezuvchanlikning pasayishi, ularning kattaligi oshgani sayin, ham daromad, ham zararning chegaraviy qiymati pasayishini bildiradi. Bu xususiyat, shuningdek, psixologlarning tadqiqotidan kelib chiqib, sezgi organlariga ta'sir etuvchi stimulning kattaligi va u keltirib chiqaradigan psixologik sezuvchanlik kattaligi o'rtasidagi bog'liqlik kamayib borayotganini ko'rsatdi. Bundan tashqari, Kahneman va Tverskiy shuni ko'rsatdiki, shaxslar ba'zi hodisalarning ehtimollik qiymatlarini chiziqli bo'lmagan holda baholaydilar, ya'ni ular ehtimoliy bo'lmagan hodisalarni tizimli ravishda yuqori baholaydilar yoki yuzaga kelish ehtimoli yuqori bo'lgan voqealarni kam baholaydilar.

Translate All, [13.10.21 22:10]

Istiqbol nazariyasi, har xil sohalarda (sug'urta, iste'mol, moliya bozori va boshqalar) inson tanlagan ko'plab hodisalarni, masalan, kapitalning qaytarilishi haqidagi jumboq kabi, kutilgan foyda nazariyasi doirasida g'ayritabiiy hisoblangan hodisalarni tushuntira oldi. (qaytariladigan aktsiyalar va tavakkalchiliksiz obligatsiyalarda juda katta farq), joylashtirish effekti (qimmatlashayotgan aksiyalarni haddan tashqari uzoq vaqt ushlab turish va tez o'sib borayotgan aktsiyalarni sotish), talabning assimetrik egiluvchanligi (odamlarning turlicha munosabati. narxlarning oshishi va pasayishi), yomon xabarlarga befarqlik (o'z daromadlari darajasining pasayishi haqida ma'lumot paydo bo'lganda, iste'molning oldingi darajasini saqlab qolish), mumkin bo'lgan foyda va zararlarni qayta baholash (sug'urta polisini yoki lotereya chiptalarini haddan tashqari sotib olish) 17]. Kaneman iqtisodiy agentlarning xatti -harakatlarining impulsivligiga ham e'tibor qaratadi, bu evristik savolga javob berish uchun ba'zi harakatlarni bashorat qilish yoki tushuntirishni taklif qiladi: “Bu vaziyatda dürtüsel odam nima qiladi? Eng tabiiy reaktsiya nima bo'lardi? " [41]. Albatta, bunday tahlilda odamlar va ijtimoiy guruhlar o'rtasidagi farqlar hisobga olinishi kerak. Bir odamga intuitiv tuyulgan narsa boshqasi nuqtai nazaridan noto'g'ri bo'lishi mumkin. Psixologlardan olingan bu yondashuv "vaziyatning ta'siri" deb ataladi.
O'sha yili Nobel mukofoti sovrindori Kaneman bilan laboratoriya tajribalarini iqtisodiyotda empirik tahlil qilish vositasi sifatida, xususan bozorning muqobil mexanizmlarini o'rganishda tasdiqlaganligi uchun, Vernon Smit iqtisodiy sohadagi odamlarning xatti -harakatlarini ham o'rgangan. Biroq, bu olimlarning inson xulq -atvorining xususiyatlari to'g'risida chiqargan xulosalari ko'pincha boshqacha. Smit, iqtisodiy imperializm an'anasini davom ettirib, neoklassik metodologiyani rad etmaydi, balki an'anaviy tahlil usullarini ilgari iqtisodiy nazariyaga xos bo'lmagan eksperimental tadqiqotlar bilan to'ldiradi, bu esa inson ratsionalligining mohiyatini chuqurroq anglashga imkon beradi [53, 54]. . Xulq -atvor iqtisodiyoti
Kahneman va Smit nominatsiyasi iqtisodiyot doirasida xulq -atvor iqtisodiyoti yoki eksperimental iqtisod kabi mustaqil sohalar vujudga kelganining rasmiy e'tirofi hisoblanadi. Bu tan olinish, o'z navbatida, qarorlar qabul qilish sohasidagi yangi tadqiqotlarga, xususan, nevrologiya, psixologiya, eksperimental iqtisodiyot va boshqa bilim sohalarining kesishmasida turgan neyroiqtisodiyot kabi yangi ilmiy yo'nalishning paydo bo'lishiga turtki berdi. 25]. Miyani vizualizatsiya qilishning zamonaviy texnik vositalari har xil qarorlar qabul qilish holatlarida faollashuv zonalarini ko'rishga imkon beradi, bu esa o'z navbatida, masalan, ratsional variantdan haqiqiy tanlovning burilishini tushuntirishga imkon beradi. model Neyrobiologik usullar yordamida ishlab chiqilgan yangi iqtisodiy modellar paydo bo'lmoqda, ular hodisalarni investitsiya qarorlarini qabul qilishda vaqt oralig'idagi tanlov [38, 47, 48], o'ziga qaramlik iste'moli [29, 44], kognitiv va affektiv qarorlar qabul qilish jarayonlarining o'zaro ta'siri deb hisoblaydi. , 31, 34], yangi o'zgaruvchilar ishlatiladi, masalan, yordamchi funktsiyadagi ruhiy holat o'zgaruvchisi [33] va boshqalar. Masalan, Ernst Fehrning [35, 36, 37] tadqiqotlari eksperimental sifatida boshlanib, keyin neyroiqtisodiyot sohasiga o'tib, altruizmga moyillik bog'liqligini ko'rsatdi. miyaning ma'lum bir sohasining o'lchami, ya'ni altruizm inson tabiatining bir qismidir. Bu kabi tadqiqotlarni Kolin Kamerer, Jorj Lewenshteyn va Drazen Prelek [32] taklif qilgan firma nazariyasi rivojlanishi bilan solishtirish qiziq. Neoklassik nazariya dastlab firmani "qora quti" sifatida qaradi, bu erda ishlab chiqarish omillari sehrli ravishda chiquvchi yakuniy iste'mol tovarlariga aylandi va faqat keyinchalik neoinstitutsionizm doirasida paydo bo'lgan bu quti ichida sodir bo'layotgan jarayonlarni ko'rib chiqa boshladi. Avval aytib o'tganimizdek, "minimalist" versiya
"Homo Economicus" - iqtisodchilar insoniy xohish -istaklar va fikrlash jarayonlari to'g'risida ma'lumot talab qiladigan, odamlarning xulq -atvorining murakkab modellaridan qochishni boshlaganligi va "qora quti" da, ya'ni inson boshida sodir bo'layotgan narsalarga e'tibor bermasligi bilan tavsiflanadi. Qaror qabul qilishni tahlil qilganda, zamonaviy neyroiqtisodiyot bu "qora quti" ichiga qaraydi. Translate All, [13.10.21 22:12]
Hozirgi vaqtda xulq -atvor iqtisodiyoti alohida fan sifatida shunchalik kuchliki, ba'zi tadqiqotchilar uning rivojlanishining "klassik" va "zamonaviy" bosqichlarini ajratishni taklif qilmoqdalar [43]. Ushbu bo'limga ko'ra, klassik xulq -atvor iqtisodiyoti (CBE) Simonning chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasi paydo bo'lgan paytda vujudga kelgan bo'lsa, zamonaviy (MBE - zamonaviy xulq -atvor iqtisodiyoti) o'z rivojlanishini Uordning kutilayotgan foydaliligi nazariyasi paydo bo'lishi bilan boshladi. Edvards, 4, keyinchalik Kaneman va Tverskiy tomonidan istiqbol nazariyasining bir qismi sifatida qabul qilingan g'oya. Translate All, [13.10.21 22:12]
MBE va CBE o'rtasidagi asosiy farqlar shundan iboratki, birinchidan, MBE iqtisodiy agentlar tobora ko'proq real psixologik asosga qurilgan imtiyozlar to'plamiga asoslanib, maksimal foyda keltiradi, deb hisoblaydi, CBE esa bunday imtiyozlar to'plamini inkor etadi, iqtisodiy agentlar chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasiga muvofiq harakat qiladi deb faraz qilish. Ikkinchidan, MBE agentlarning muvozanat yoki muvozanat holatidagi xatti -harakatlarini tahlil qiladi, CBE esa muvozanat yoki nomutanosiblikdan og'ishlarni o'rganadi. Uchinchidan, MBE cheksizlik hodisalari sonini matematik tahlil qilishga va optimallashtirish masalalarini cheksiz bilan hal qilishga imkon beradi.
interval va CBE cheklangan sonli hodisalarni tahlil qiladi va cheklangan intervallarni ishlatadi. Shunday qilib, xulosa qilishimiz mumkinki, rivojlanish jarayonida xulq -atvor iqtisodiyoti ma'lum cheklovlar ostida optimallashtirish va muvozanat tahlili kabi an'anaviy neoklassik old shartlardan foydalanishga qaytdi. Translate All, [13.10.21 22:12]
MBE va CBE o'rtasidagi asosiy farqlar shundan iboratki, birinchidan, MBE iqtisodiy agentlar tobora ko'proq real psixologik asosga qurilgan imtiyozlar to'plamiga asoslanib, maksimal foyda keltiradi, deb hisoblaydi, CBE esa bunday imtiyozlar to'plamini inkor etadi, iqtisodiy agentlar chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasiga muvofiq harakat qiladi deb faraz qilish. Ikkinchidan, MBE agentlarning muvozanat yoki muvozanat holatidagi xatti -harakatlarini tahlil qiladi, CBE esa muvozanat yoki nomutanosiblikdan og'ishlarni o'rganadi. Uchinchidan, MBE cheksizlik hodisalari sonini matematik tahlil qilishga va optimallashtirish masalalarini cheksiz bilan hal qilishga imkon beradi.
interval va CBE cheklangan sonli hodisalarni tahlil qiladi va cheklangan intervallarni ishlatadi. Shunday qilib, xulosa qilishimiz mumkinki, rivojlanish jarayonida xulq -atvor iqtisodiyoti ma'lum cheklovlar ostida optimallashtirish va muvozanat tahlili kabi an'anaviy neoklassik old shartlardan foydalanishga qaytdi.

Translate All, [13.10.21 22:12]

MBE doirasida xatti -harakatlarning mikro va makroiqtisodiyoti, xulq -atvor moliyasi va xulq -atvor o'yinlari nazariyasi kabi kichik bo'limlarni ajratish mumkin. Biroq, xulq-atvor iqtisodiyoti mustaqilligiga qaramasdan, bizning fikrimizcha, birinchi navbatda, bu an'anaviy iqtisodiy nazariyaga qo'shimcha va shu munosabat bilan uning asosiy yutuqlarini mikro va makroiqtisodiyotning asosiy kursiga kiritish zarurdek tuyuladi. Amerikalik iqtisodchilar Devid Leybson va Jon List [45] an'anaviy nazariyaga qo'shilishi kerak bo'lgan xulq -atvor iqtisodiyotining quyidagi oltita asosiy tamoyillarini aniqlaydilar. Translate All, [13.10.21 22:12]
MBE va CBE o'rtasidagi asosiy farqlar shundan iboratki, birinchidan, MBE iqtisodiy agentlar tobora ko'proq real psixologik asosga qurilgan imtiyozlar to'plamiga asoslanib, maksimal foyda keltiradi, deb hisoblaydi, CBE esa bunday imtiyozlar to'plamini inkor etadi, iqtisodiy agentlar chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasiga muvofiq harakat qiladi deb faraz qilish. Ikkinchidan, MBE agentlarning muvozanat yoki muvozanat holatidagi xatti -harakatlarini tahlil qiladi, CBE esa muvozanat yoki nomutanosiblikdan og'ishlarni o'rganadi. Uchinchidan, MBE cheksizlik hodisalari sonini matematik tahlil qilishga va optimallashtirish masalalarini cheksiz bilan hal qilishga imkon beradi.
interval va CBE cheklangan sonli hodisalarni tahlil qiladi va cheklangan intervallarni ishlatadi. Shunday qilib, xulosa qilishimiz mumkinki, rivojlanish jarayonida xulq -atvor iqtisodiyoti ma'lum cheklovlar ostida optimallashtirish va muvozanat tahlili kabi an'anaviy neoklassik old shartlardan foydalanishga qaytdi.

Translate All, [13.10.21 22:12]

Translate All, [13.10.21 22:13]

Birinchi tamoyil shundaki, odamlar eng yaxshi alternativani tanlaydilar, lekin har doim ham bunga erisha olmaydilar. Boshqacha qilib aytganda, iqtisodiy agentlar optimallashtiruvchilardir, lekin ba'zida ular xato qilishadi. Shuni ta'kidlash kerakki, bu xatolar oldindan bashorat qilinadi. Xatolarni bashorat qilishning asosiy omillaridan biri bu to'plangan tajriba - tajribali qaror qabul qiluvchilar tajribasizlarga qaraganda xato qilish ehtimoli kamroq. Ikkinchi tamoyilning mohiyati shundaki, odamlar o'zlarining mumkin bo'lgan yutuqlari yoki yo'qotishlarini asl manbalar bilan bog'laydilar. Translate All, [13.10.21 22:12]
MBE va CBE o'rtasidagi asosiy farqlar shundan iboratki, birinchidan, MBE iqtisodiy agentlar tobora ko'proq real psixologik asosga qurilgan imtiyozlar to'plamiga asoslanib, maksimal foyda keltiradi, deb hisoblaydi, CBE esa bunday imtiyozlar to'plamini inkor etadi, iqtisodiy agentlar chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasiga muvofiq harakat qiladi deb faraz qilish. Ikkinchidan, MBE agentlarning muvozanat yoki muvozanat holatidagi xatti -harakatlarini tahlil qiladi, CBE esa muvozanat yoki nomutanosiblikdan og'ishlarni o'rganadi. Uchinchidan, MBE cheksizlik hodisalari sonini matematik tahlil qilishga va optimallashtirish masalalarini cheksiz bilan hal qilishga imkon beradi.
interval va CBE cheklangan sonli hodisalarni tahlil qiladi va cheklangan intervallarni ishlatadi. Shunday qilib, xulosa qilishimiz mumkinki, rivojlanish jarayonida xulq -atvor iqtisodiyoti ma'lum cheklovlar ostida optimallashtirish va muvozanat tahlili kabi an'anaviy neoklassik old shartlardan foydalanishga qaytdi.

Translate All, [13.10.21 22:12]

Translate All, [13.10.21 22:13]

Bu tamoyil Kaneman va Tverskiyning istiqbolli nazariyasidagi asosiy qaramlik va yo'qotishdan qochish bilan mos keladi. Uchinchi tamoyil-odamlarning o'zini tuta bilish bilan bog'liq muammolari. An'anaviy modelda yaxshi niyat har doim harakatga to'g'ri keladi. Ammo, aslida, odamlar chekishni tashlashni, pulni tejashni yoki kredit karta qarzining o'sishiga yo'l qo'ymaslikni rejalashtirmoqdalar, lekin oxirgi paytda fikrlarini o'zgartiradilar. To'rtinchi tamoyilga ko'ra, odamlar o'zlarining shaxsiy moddiy manfaatidan manfaatdor bo'lsalar-da, ularga yaqin kishilar emas, balki boshqa odamlarning fikri, xatti-harakatlari, niyatlari yoki farovonligidagi o'zgarishlar ham ta'sir qilishi mumkin. Translate All, [13.10.21 22:12]
MBE va CBE o'rtasidagi asosiy farqlar shundan iboratki, birinchidan, MBE iqtisodiy agentlar tobora ko'proq real psixologik asosga qurilgan imtiyozlar to'plamiga asoslanib, maksimal foyda keltiradi, deb hisoblaydi, CBE esa bunday imtiyozlar to'plamini inkor etadi, iqtisodiy agentlar chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasiga muvofiq harakat qiladi deb faraz qilish. Ikkinchidan, MBE agentlarning muvozanat yoki muvozanat holatidagi xatti -harakatlarini tahlil qiladi, CBE esa muvozanat yoki nomutanosiblikdan og'ishlarni o'rganadi. Uchinchidan, MBE cheksizlik hodisalari sonini matematik tahlil qilishga va optimallashtirish masalalarini cheksiz bilan hal qilishga imkon beradi.
interval va CBE cheklangan sonli hodisalarni tahlil qiladi va cheklangan intervallarni ishlatadi. Shunday qilib, xulosa qilishimiz mumkinki, rivojlanish jarayonida xulq -atvor iqtisodiyoti ma'lum cheklovlar ostida optimallashtirish va muvozanat tahlili kabi an'anaviy neoklassik old shartlardan foydalanishga qaytdi.

Translate All, [13.10.21 22:12]

Translate All, [13.10.21 22:13]

Bunday "befarqlik" ijtimoiy bosimning turli shakllarini olishi mumkin. Bu erda shuni ta'kidlash kerakki, ijtimoiy muhit iqtisodiy xulq -atvorga qanday ta'sir qilishi ma'lum bir madaniyatga tegishli ekanligiga bog'liq [8, 39]. Translate All, [13.10.21 22:12]
MBE va CBE o'rtasidagi asosiy farqlar shundan iboratki, birinchidan, MBE iqtisodiy agentlar tobora ko'proq real psixologik asosga qurilgan imtiyozlar to'plamiga asoslanib, maksimal foyda keltiradi, deb hisoblaydi, CBE esa bunday imtiyozlar to'plamini inkor etadi, iqtisodiy agentlar chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasiga muvofiq harakat qiladi deb faraz qilish. Ikkinchidan, MBE agentlarning muvozanat yoki muvozanat holatidagi xatti -harakatlarini tahlil qiladi, CBE esa muvozanat yoki nomutanosiblikdan og'ishlarni o'rganadi. Uchinchidan, MBE cheksizlik hodisalari sonini matematik tahlil qilishga va optimallashtirish masalalarini cheksiz bilan hal qilishga imkon beradi.
interval va CBE cheklangan sonli hodisalarni tahlil qiladi va cheklangan intervallarni ishlatadi. Shunday qilib, xulosa qilishimiz mumkinki, rivojlanish jarayonida xulq -atvor iqtisodiyoti ma'lum cheklovlar ostida optimallashtirish va muvozanat tahlili kabi an'anaviy neoklassik old shartlardan foydalanishga qaytdi.

Translate All, [13.10.21 22:12]

Translate All, [13.10.21 22:13]

Translate All, [13.10.21 22:14]

Rossiyalik iqtisodchi Stanislav Ivashkovskiyning so'zlariga ko'ra, madaniyat "ijtimoiy me'yorlar va qoidalar" shaxsning iqtisodiy xulq -atvoriga shunchalik katta ta'sir ko'rsatadiki, uni resurslar tanqisligi bilan bir qatorda iqtisod fanining manfaatlari qatoriga kiritish kerak. bu xulq -atvorni boshqarishni va boshqarishni cheklovchi omil »[8, s.185]. Beshinchi tamoyilning mohiyati shundan iboratki, garchi bozor o'zaro ta'siri psixologik omillarning ahamiyatini neytrallashtirsa -da, shunga qaramay, bozorda inson psixologiyasining ko'p xususiyatlari muhim ahamiyatga ega. Translate All, [13.10.21 22:12]
MBE va CBE o'rtasidagi asosiy farqlar shundan iboratki, birinchidan, MBE iqtisodiy agentlar tobora ko'proq real psixologik asosga qurilgan imtiyozlar to'plamiga asoslanib, maksimal foyda keltiradi, deb hisoblaydi, CBE esa bunday imtiyozlar to'plamini inkor etadi, iqtisodiy agentlar chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasiga muvofiq harakat qiladi deb faraz qilish. Ikkinchidan, MBE agentlarning muvozanat yoki muvozanat holatidagi xatti -harakatlarini tahlil qiladi, CBE esa muvozanat yoki nomutanosiblikdan og'ishlarni o'rganadi. Uchinchidan, MBE cheksizlik hodisalari sonini matematik tahlil qilishga va optimallashtirish masalalarini cheksiz bilan hal qilishga imkon beradi.
interval va CBE cheklangan sonli hodisalarni tahlil qiladi va cheklangan intervallarni ishlatadi. Shunday qilib, xulosa qilishimiz mumkinki, rivojlanish jarayonida xulq -atvor iqtisodiyoti ma'lum cheklovlar ostida optimallashtirish va muvozanat tahlili kabi an'anaviy neoklassik old shartlardan foydalanishga qaytdi.

Translate All, [13.10.21 22:12]

Translate All, [13.10.21 22:13]

Translate All, [13.10.21 22:14]

Masalan, agar fond bozorida xatti -harakatlari ratsionallikdan farq qiladigan savdogarlar ozchilik bo'lganida, ularning ta'siri ahamiyatsiz bo'lar edi, chunki ratsional agentlar ularga talab qilinadigan qimmatli qog'ozlarni sotar edilar va narxlar "ratsional" ga yaqin darajada qolardi. ". Ammo agar bunday investorlar ko'pchilikni tashkil qilsa, ularning xatti -harakatlarining o'ziga xos xususiyatlari narxlarga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Masalan, 2000-dot-com pufagi va 2006 yildagi AQSh ipoteka pufagi, natijada 2008-2010 yillar global iqtisodiy inqirozga olib keldi. Nihoyat, oltinchi tamoyil shundaki, nazariy jihatdan cheklangan tanlov odamlarni xulq -atvorining salbiy oqibatlaridan himoya qilishi mumkin, amalda og'ir vaznli paternalizm ko'pincha samarasiz va mashhur emas. Nazariy jihatdan, agar hukumat vakolatli bo'lsa va yaxshi niyatni boshqarsa, otalik siyosati samarali bo'lishi mumkin. Biroq, amalda, muammolar, birinchi navbatda, siyosatchilar ko'pincha qaror qabul qilishda o'z manfaatlarini hisobga olishlari bilan bog'liq, ikkinchidan, hamma odamlar singari, ular ham xato qilishlari mumkin. Natijada jamiyat uchun samarasiz qarorlar qabul qilish mumkin5. Translate All, [13.10.21 22:12]
MBE va CBE o'rtasidagi asosiy farqlar shundan iboratki, birinchidan, MBE iqtisodiy agentlar tobora ko'proq real psixologik asosga qurilgan imtiyozlar to'plamiga asoslanib, maksimal foyda keltiradi, deb hisoblaydi, CBE esa bunday imtiyozlar to'plamini inkor etadi, iqtisodiy agentlar chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasiga muvofiq harakat qiladi deb faraz qilish. Ikkinchidan, MBE agentlarning muvozanat yoki muvozanat holatidagi xatti -harakatlarini tahlil qiladi, CBE esa muvozanat yoki nomutanosiblikdan og'ishlarni o'rganadi. Uchinchidan, MBE cheksizlik hodisalari sonini matematik tahlil qilishga va optimallashtirish masalalarini cheksiz bilan hal qilishga imkon beradi.
interval va CBE cheklangan sonli hodisalarni tahlil qiladi va cheklangan intervallarni ishlatadi. Shunday qilib, xulosa qilishimiz mumkinki, rivojlanish jarayonida xulq -atvor iqtisodiyoti ma'lum cheklovlar ostida optimallashtirish va muvozanat tahlili kabi an'anaviy neoklassik old shartlardan foydalanishga qaytdi.

Translate All, [13.10.21 22:12]

Translate All, [13.10.21 22:13]

Translate All, [13.10.21 22:14]

Translate All, [13.10.21 22:15]

Shunday qilib, zamonaviy xulq -atvor iqtisodiyoti optimallashtirish va muvozanat yondashuvi kabi iqtisodiy nazariyaning asosiy tamoyillarini qabul qiladi va xulq -atvor iqtisodiyotining asosiy yutuqlari buzilmaydi, balki an'anaviy iqtisodiyot arsenalini to'ldiradi. Bizning fikrimizcha, hozirgi vaqtda xulq -atvor iqtisodiyotining asosiy vazifasi real iqtisodiyot uchun laboratoriya tadqiqotlari natijalarining izchilligini asoslashdan iborat. Xususan, ular rad etilishi mumkin, chunki raqobatbardosh bozorning tabiati odamlarni sun'iy ravishda yaratilgan laboratoriya sharoitida ko'rsatganlaridan ko'ra oqilona bo'lishga undaydi. Shu munosabat bilan yaqinda eksperimental tadqiqotlarni "dalalarga" o'tkazish tendentsiyasi kuzatildi. Translate All, [13.10.21 22:12]
MBE va CBE o'rtasidagi asosiy farqlar shundan iboratki, birinchidan, MBE iqtisodiy agentlar tobora ko'proq real psixologik asosga qurilgan imtiyozlar to'plamiga asoslanib, maksimal foyda keltiradi, deb hisoblaydi, CBE esa bunday imtiyozlar to'plamini inkor etadi, iqtisodiy agentlar chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasiga muvofiq harakat qiladi deb faraz qilish. Ikkinchidan, MBE agentlarning muvozanat yoki muvozanat holatidagi xatti -harakatlarini tahlil qiladi, CBE esa muvozanat yoki nomutanosiblikdan og'ishlarni o'rganadi. Uchinchidan, MBE cheksizlik hodisalari sonini matematik tahlil qilishga va optimallashtirish masalalarini cheksiz bilan hal qilishga imkon beradi.
interval va CBE cheklangan sonli hodisalarni tahlil qiladi va cheklangan intervallarni ishlatadi. Shunday qilib, xulosa qilishimiz mumkinki, rivojlanish jarayonida xulq -atvor iqtisodiyoti ma'lum cheklovlar ostida optimallashtirish va muvozanat tahlili kabi an'anaviy neoklassik old shartlardan foydalanishga qaytdi.

Translate All, [13.10.21 22:12]

Translate All, [13.10.21 22:13]

Translate All, [13.10.21 22:14]

Translate All, [13.10.21 22:15]

Bu "dala" tajribalari shuni ko'rsatadiki
Ularning fikricha, ratsional xulq -atvordan chetga chiqish aslida laboratoriyaga qaraganda kamroq seziladi. Masalan, laboratoriya sharoitida kuzatiladigan sport avtomobillari sotuvchilari, dilerlikdan ko'ra, xaridor uchun imtiyozlar berish va takliflarni berishga moyilligini bildiradilar [46]. Shunday qilib, xulq -atvor iqtisodiyoti doirasida, birinchi navbatda, qiziqarli, lekin tarqoq kuzatuvlar yagona izchil nazariyaga birlashtirilishi, ikkinchidan, ularning real bozor sharoitida amaliy qo'llanilishi isbotlanishi kerak. Translate All, [13.10.21 22:12]
MBE va CBE o'rtasidagi asosiy farqlar shundan iboratki, birinchidan, MBE iqtisodiy agentlar tobora ko'proq real psixologik asosga qurilgan imtiyozlar to'plamiga asoslanib, maksimal foyda keltiradi, deb hisoblaydi, CBE esa bunday imtiyozlar to'plamini inkor etadi, iqtisodiy agentlar chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasiga muvofiq harakat qiladi deb faraz qilish. Ikkinchidan, MBE agentlarning muvozanat yoki muvozanat holatidagi xatti -harakatlarini tahlil qiladi, CBE esa muvozanat yoki nomutanosiblikdan og'ishlarni o'rganadi. Uchinchidan, MBE cheksizlik hodisalari sonini matematik tahlil qilishga va optimallashtirish masalalarini cheksiz bilan hal qilishga imkon beradi.
interval va CBE cheklangan sonli hodisalarni tahlil qiladi va cheklangan intervallarni ishlatadi. Shunday qilib, xulosa qilishimiz mumkinki, rivojlanish jarayonida xulq -atvor iqtisodiyoti ma'lum cheklovlar ostida optimallashtirish va muvozanat tahlili kabi an'anaviy neoklassik old shartlardan foydalanishga qaytdi.

Translate All, [13.10.21 22:12]

Translate All, [13.10.21 22:13]

Translate All, [13.10.21 22:14]

Translate All, [13.10.21 22:15]

Boshqa ijtimoiy fanlarda iqtisodiy usullarni qo'llashdan boshlangan iqtisodiy imperializm, oxir -oqibat, uning metropoliga - iqtisodiy nazariyaga katta ta'sir ko'rsatadi. Zamonaviy iqtisodiy tafakkurdagi fanlararo tadqiqotlar odamlarning xulq -atvorini realroq tushunishga olib keladi. Ammo, bizning fikrimizcha, iqtisodchilar tomonidan qaror qabul qilishning psixologik jihatlarining ahamiyatini tan olish va "doka iqtisodiy" modeli - "doktrinani homo iqtisodiy" modelini qayta ko'rib chiqish haqiqatga olib keladi, deb aytish qiyin. bu neoklassik nazariya kartalar uyi singari qulab tushadi. Rossiyalik iqtisodchi Sergey Guriev haqli ravishda ta'kidlaganidek, «... iqtisodiyot iqtisodiyot bo'lib qolaveradi. Iqtisodiy agentlar cheklovlar ostida o'z to'lov funktsiyalarini maksimal darajada oshiradilar, iqtisodchilar esa muvozanat qanday ishlashini, bu qanday parametrlarga bog'liqligini tushunishga harakat qiladilar, bu bog'liqliklarni tekshirib ko'radilar. Bu boshqa masala, iqtisodchilarning to'lov funktsiyalari, axborot va resurslarning cheklanishi va o'yin qoidalari haqidagi taxminlari hozirda biz shaxs va jamiyat haqidagi bilganlarimizga ancha mos keladi ”[5, 141 -bet]. Translate All, [13.10.21 22:12]
MBE va CBE o'rtasidagi asosiy farqlar shundan iboratki, birinchidan, MBE iqtisodiy agentlar tobora ko'proq real psixologik asosga qurilgan imtiyozlar to'plamiga asoslanib, maksimal foyda keltiradi, deb hisoblaydi, CBE esa bunday imtiyozlar to'plamini inkor etadi, iqtisodiy agentlar chegaralangan ratsionallik kontseptsiyasiga muvofiq harakat qiladi deb faraz qilish. Ikkinchidan, MBE agentlarning muvozanat yoki muvozanat holatidagi xatti -harakatlarini tahlil qiladi, CBE esa muvozanat yoki nomutanosiblikdan og'ishlarni o'rganadi. Uchinchidan, MBE cheksizlik hodisalari sonini matematik tahlil qilishga va optimallashtirish masalalarini cheksiz bilan hal qilishga imkon beradi.
interval va CBE cheklangan sonli hodisalarni tahlil qiladi va cheklangan intervallarni ishlatadi. Shunday qilib, xulosa qilishimiz mumkinki, rivojlanish jarayonida xulq -atvor iqtisodiyoti ma'lum cheklovlar ostida optimallashtirish va muvozanat tahlili kabi an'anaviy neoklassik old shartlardan foydalanishga qaytdi.

Translate All, [13.10.21 22:12]

Translate All, [13.10.21 22:13]

Translate All, [13.10.21 22:14]

Translate All, [13.10.21 22:15]

Inson xulq-atvori bo'yicha so'nggi ko'p tarmoqli tadqiqotlarning ahamiyatini ta'kidlab, Jahon banki guruhining "Fikrlash, jamiyat va o'zini tutish-2015" Jahon taraqqiyoti hisobotida qarorlar qabul qilishning uchta tamoyiliga asoslanish taklif etiladi, ular siyosatni ishlab chiqish va amalga oshirishga rahbarlik qilishi kerak: "Birinchidan. Ko'p hollarda, odamlar qaror va qarorlarni ongli ravishda emas, avtomatik ravishda qabul qilishadi - biz buni "o'ylaydigan avtomatizm" deb ataymiz. Ikkinchidan, odamlarning qanday harakat qilishlari va fikrlashlari ko'pincha atrofdagilarning nima qilishlari va o'ylashlariga bog'liq - biz buni "ijtimoiy fikrlash" deb ataymiz. Uchinchidan, ma'lum bir jamiyatdagi odamlar atrofdagi dunyo haqida umumiy qarashlarga ega. Shubhasiz, Jahon banki guruhi hisobotida odamlarning xulq-atvorini tahlil qilishda ko'p tarmoqli yondashuvning dolzarbligi va qarorlar qabul qilinishiga ta'sir qiluvchi omillar asosida rivojlanish siyosatini shakllantirish zarurligi aks ettirilgan.
Agar biz iqtisodiy tafakkurning rivojlanishini bashorat qilsak, taxmin qilish mumkinki, inson tanlovining mohiyati haqidagi realistik g'oyalar iqtisodiy agentlarning "kvazi-ratsionalligi" haqidagi taxminlarga asoslangan yanada real modellarni yaratishga olib keladi.

rykh "homo Economicus" ko'proq o'xshash bo'ladi

"Homo sapiens" [56]. Nazariy modellarda insonning bilish qobiliyatining cheklanganligi, adolat istagi, "podaning his -tuyg'ulari", ijtimoiy mavqeining ahamiyati va boshqalar kabi omillar hisobga olinadi. Shunday qilib, odamlarning xulq -atvori muammosiga fanlararo yondashuv iqtisodiy tadqiqotlar sifatini yaxshilashi, iqtisodiy nazariyaning bashorat kuchini oshirishi va rivojlanish siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish uchun yangi vositalarni taqdim etishi kerak.
Homo ekonomiks paradigmasini Jon Styuart Mill taqdim etdi, ular uchun homo ekonomus aniq shaxs emas, faqat nazariy model edi. Uning kontseptsiyasi odamning axloqiy tabiati kontseptsiyasi bilan bog'liq bo'lib, u Shotlandiya iqtisodchisi va faylasufi Adam Smit tomonidan taqdim etilgan, ular uchun inson erkin va xudbin, lekin o'z manfaatlariga e'tibor qaratib, umumiy manfaatlarga erishishga yordam beradi. sezilarli darajada o'zgartirilgan shakli klassik iqtisodiyotga qabul qilindi.
Iqtisodiy fanlarda iqtisodiy shaxsni faraz qiluvchi shaxs deb ta'riflashadi, chunki aslida odam o'zini oqilona tutmaydi va uning qarorlari faqat iqtisodiy hisob -kitoblarga asoslanmaydi. Insonning oqilona harakatlarini taxmin qilish tanqidini Jon Maynard Keyns kabi iqtisodiyot klassiklari qabul qilishdi, chunki aslida iqtisodiy odam aqlli emasligi, iqtisodiy nazariyalarda esa qaror qabul qilishda inson ratsionalizmining etishmasligi bo'lishi kerak. hisobga olingan.
Homo ekonomikus (lotincha - "iqtisodiy odam", "aqlli odam") - bu odam, oqilona harakat qilib, har doim maksimal foyda olishga intiladi va buning iqtisodiy natijalarining ahamiyati tufayli tanlov qiladi. tanlov. Oddiy ma'noda, homo Economicus - bu printsipga muvofiq harakat qiladigan odam.
Homo iqtisodiyus, dastlab homo œconomicus deb yozilgan, lotincha iqtisodiy odam degan ma'noni anglatadi. Shubhasiz, bu bizning homo, homo sapiens turini, shu jumladan, iqtisodiyotni nazarda tutuvchi iborani birlashtirgan ifoda, chunki u o'yin nazariyasi kabi kontekstlardan kelib chiqadi, bu erda bu homo iqtisodiyot mutlaqo oqilona mavjudot bo'ladi. Maksimal foyda minimal harakat bilan.
Bu atama XIX asrda klassik iqtisod maktabining etakchilaridan biri Jon Styuart Mill tomonidan kiritilgan. Mill siyosiy iqtisod kontekstida iqtisodiy shaxs haqida va qanday qilib odam o'z xarajatlari va foydalarini baholay oladigan tarzda qaror qabul qilishi haqida gapiradi, shunda ikkinchisi har doim imkon qadar yuqori bo'ladi. Ammo, agar u nom bergan bo'lsa ham, aslida bu tushuncha oldin ham mavjud edi.
Bu masalada birinchi bo'lib gapirgan iqtisodchi Adam Smit edi, u o'zining "Xalqlar boyligi" asarida, bizning iqtisodiy xulq -atvorimiz va biz qanday qilib eng qoniqarli natijaga erishishga intilishimiz borasida odamlarning ratsionalligini aytib o'tgan. resurslarni eng kam yo'qotish uchun. Shunday qilib, biz homo iqtisodiyot tushunchasi 1776 yilda paydo bo'lgan deb bahslashishimiz mumkin.

Bu masalaga chuqurroq kirib, J.S.Tillga qaytgan holda, bu muallif o'z kasbida boshqalarga tovarlar yoki xizmatlar olish imkoniyatini beradigan odamlarning xatti -harakatlarini oddiy xayrixohlik bilan aralashtirib yubormaslikni taklif qiladi. Shu ma'noda, hunarmandning bizga kiyim -kechak berishi yoki shifokorning bizni davolashi va davolashi, ular tabiatan mehribon degani emas, balki ular foyda qidiradi.

Aslida, bu bayonot keksa yoshdagi muallif, tarixdagi eng muhim faylasuflardan biri Aristotelning yozuvlari bilan bog'liq. Masih tug'ilishidan deyarli 4 asr oldin, bu yunon faylasufi erkaklar pul olishdan manfaatdor bo'lishlari tabiiy ekanini allaqachon tushungan edi, chunki ular va ularning shaxsiy mulki tufayli ular o'z yaqinlariga yordam berish imkoniyatiga ega bo'lishgan. birlar. oilangiz yoki do'stlaringiz kabi.

Ko'rib turganimizdek, homokonomik kontseptsiyasi g'oyasi uzoq vaqtdan beri mavjud edi, lekin 19 -asrning kelishi bilan neoklassik iqtisodchilar buni ilmiy jihatdan tushunishdi, ya'ni matematik modellar yordamida. bu xatti -harakatni insonparvarlik bilan tushuntirish va bashorat qilish mumkin. Taniqli mualliflar orasida Uilyam Stenli Jevons, Mari-Aspri-Leon Uolras, Frensis Isidro Edjevort va Vilfredo Federiko Damaso Pareto bor.

Yigirmanchi asrda iqtisodchi Lionel Charlz Robbins oqilona tanlov nazariyasini yaratdi, bu yondashuv iqtisodiy odamning mohiyatini kristallashtirib, unga yakuniy ta'rif berdi: xulq -atvori uning fikrini inobatga olgan holda. o'z manfaatlari, ular orasida foyda olish istagi (pul yoki biror turdagi daromad).
Inson iqtisodiyoti modeli
Tarixiy sayohatdan so'ng biz homo Economicus ma'nosini yaxshi bilamiz .. Biz bu atamaning mohiyati qadim zamonlardan beri spekülasyonlar mavzusi bo'lganini ko'rdik. Biroq, bu yaqin tarixda (XIX va XX asrlar) matematik, aniqrog'i iqtisodiy modellarda aks etdi.

Ushbu atama bilan ishlaydigan mualliflarning yondashuvlariga ko'ra, ular har doim iqtisodiy odam maksimal imkoniyatlarga ega bo'lishga harakat qiladi, degan xulosaga kelishadi, har doim o'zlari uchun mavjud bo'lgan imkoniyatlarni ham, muhit yaratadigan qiyinchiliklarni ham sozlab beradilar. bu tizimni iqtisodiy boshqaradigan ma'muriyatni o'z ichiga oladi.

Oldingi nuqtada kutganimizdek, bu xatti -harakatlar oqilona bo'lishi kerak, chunki odam farovonlik olishni shu tarzda optimallashtirishga muvaffaq bo'ladi (u maksimal darajaga etadi va shu bilan birga o'z farovonligining eng kichik qismini sarflashga harakat qiladi). unga mavjud resurslar). Shunday qilib, ratsionallik eng yaxshi natijaga erishish funktsiyasi bilan chegaralanadi, lekin bu maqsad o'z -o'zidan oqilona degani emas.
Bu farqni ajratish juda muhim, chunki aks holda, biz iqtisodiy shaxs har doim qanday maqsadlar qo'yishi kerakligini biladi, chunki bu uning uzoq muddatda qanchalik foydali ekanligiga asoslanib, ko'p hollarda shunday bo'lishi aniq. Bu xulosaga kelishning mantiqiy usuli yo'q, chunki bizda etarli ma'lumot yo'q.
Ushbu kontseptsiyaning cheklovlari
Garchi homo iqtisodiyot tushunchasi uzoq yo'lni bosib o'tgan bo'lsa ham, biz bu g'oya tarixiy darajada ko'p asrlar oldin muhokama qilinganini ko'rdik, lekin bu ma'lum cheklovlarga ega bo'lgan model bo'lib, u bir qismi tomonidan turli tanqidlarga uchragan. jamiyat. ushbu model asoslarini to'liq yoki qisman rad etadigan mualliflar. Keling, ulardan ba'zilarini ko'rib chiqaylik.
1. Antropologiyadan tanqid
Eng muhimlaridan biri antropologiya sohasidir. Bu fanni ham, iqtisodni ham o'rganayotgan mualliflar homo iqtisodiyot tushunchasini jiddiy tanqid qilishlari mumkin. Ular uchun, e'tiborga olinmagan asosiy muammo shundaki, odamlarning qarorlari ular yashayotgan jamiyatga qarab farq qiladi, shuning uchun ular o'sgan va qaysi qadriyatlarga (iqtisodiy va ijtimoiy) mos keladi. ular o'zlarini deb hisoblaydilar.

Bu Karl Polanyi, Maurice Godelier, Marshal Salins yoki Marcel Moss kabi mualliflarning pozitsiyasi, ularning barchasi antropologlar va iqtisodchilar bo'lib, ular ko'proq iqtisodiy madaniyatni misol qilib keltirishadi, ular iqtisodiy manfaatlariga qarab emas. shaxs oladi. oladi, lekin har ikki tomonning o'zaro munosabati asosida. Ya'ni, ikkala imtiyoz ham bir xil darajaga yetishi shart.

2. Avstriya maktabini tanqid qilish.
Iqtisodiyotning insoniy modeli haqidagi asosiy tanqidlardan yana biri bu boshqa iqtisodiyot maktabidan, Avstriyadan. Ular stolga, biz ko'rgan yondashuvga ko'ra, har doim qaysi variant eng foydali bo'lishini biladigan odamning hamma narsani bilishi haqidagi savolni qo'yishadi.

Shubhasiz, bu har doim ham shunday emas va kamdan -kam hollarda biz harakatning barcha oqibatlari haqida to'liq tasavvurga egamiz. Shuning uchun, sub'ekt har doim unga katta foyda keltiradigan qarorni qabul qiladi, deb bahslashish juda sodda bo'lardi va jiddiy tarafkashlik bo'ladi.

Shuning uchun, odamning xulq -atvori nimaga asoslanganligini bilish uchun har doim mavjud bo'lgan ma'lumotlarni baholash juda muhimdir.
3. Psixologiya tomondan tanqid
Xuddi shunday, psixologiya sohasida homo iqtisodiy modelning to'g'riligiga shubha qiladigan fikrlar paydo bo'ldi. Masalan, isroillik mualliflar Daniel Kaneman va Amos Tverskiy, xulq-atvor iqtisodiyoti bo'yicha mutaxassislar, bu model hamma qaror qabul qiluvchilar uchun asosiy savolni: odamning oldiga qanday qo'yish kerakligini hisobga olmasligini ta'kidlaydilar.

Tverskiy va Kaneman uchun, ular oladigan foyda kabi, korxonaning operatsiya davomida qanday zarar va foyda olishini tushunishi ham muhimdir. Ularning fikricha, odamlar g'alaba qozonishdan ko'ra mag'lubiyatga uchramaslikni afzal ko'rishadi. Shuning uchun, biz odamga aytamizki, u ikkita variantdan birini tanlaydi, biz aytganimizdek, u yoki bu tomonga moyil bo'lishi mumkin.

Shuning uchun, agar biz odamdan A variantini yoki B variantini tanlashini so'rasak, lekin bir holatda biz buni tanlaymiz, agar u A ni tanlasa, mag'lub bo'lish imkoniyatini ta'kidlab, ikkinchisida - agar B ni tanlasa, g'alaba qozonmaslik. , biz sizni tanlovingizni tubdan o'zgartirishga majbur qila olamiz va ikkala holatda ham variantlar bir xil bo'ladi.
Shunday qilib, bu homo Economicus modeli olgan uchinchi yirik tanqid bo'ladi va bu kamchiliklarni to'ldirishga harakat qilish va shu bilan ko'proq o'zgaruvchilarni ko'rib chiqish uchun boshqa modellar seriyasi taklif qilingan.

Download 63.08 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4 5 6