OnA tili abituriyentlar uchun eng qulay qo’llanma. [qilichev jahongir] fonetika

Eslatma!   Bevosita kuzatishda bir nechta tovushlar orqali talaffuz qilinuvchi so„z va uning 

ma‟noli  birliklarini  shakllantirish  hamda  farqlash  vazifasini  bajaradigan,  ketma-ketlik 

jihatdan boshqa mayda bo„lakka bo„linmaydigan eng kichik til birligi fonemadir. 

Eslatma! Testda fonema so‘ralsa, ikki so‘zni bir-biridan farqlashga xizmat qiluvchi tovushni 

olasiz. Masalan, tosh-tom so‗zlarini sh va m farqlaydi. Demak, m va sh fonema.  

Bir fonema bir necha tovushlar orqali ro‗yobga chiqadi. Fonemalar ikki va undan ortiq 

ma‘noli birliklarni bir-biriga zidlash orqali aniqlanadi.  

Eslatma!    Fonema  ma‘no  farqlovchi  tovush  hisoblanadi.  Ma‘no  farqlovchi  tovushlar 

paronim  so‘zlardagi  bitta-bitta  tovush  hisoblanadi.  Bunday  paytda  qolgan  bir  xil 

tovushlarning joylashuv tartibi ham bir xil bo‘lishi kerak.  Masalan: bir-pir, bayt-payt, bob-

bop, dor-tor, dog‘-tog‘, Hasan-Husan, bilim-tilim. 

Eslatma!  Agar  tovushlarning  joylashuv  tartibi  har  xil  bo‘lsa,  bunday  so‘zlarda  fonemalar 

farqlovchi tovush hisoblanmaydi.   Masalan: ost-sot, ust –sut.  

---

 

3 

 

FONEMA VA HARF 

 

Fonema nimaligini bilib oldik, endi uning harf bilan aloqasini o‘rganib chiqamiz. Biz 

nutqimizni harflar ketma-ketligi asosida yozma bayon qilishimiz mumkin.