Ona tili umumiy o’rta ta’lim maktablarining 6-sinflari uchun loyiha ishi

Soʻz turkumlari — tildagi soʻzlarning ularda umumiy kategorial maʼnoning (maye. otlarda predmetlik, feʼllarda harakatholat), grammatik kategoriyalar yagona tizimining, oʻziga xos soʻz oʻzgarish, shakl va soʻz yasalish tiplarining, sintaktik vazifalar umumiyligining mavjudligiga qarab ajratiladigan guruxlari (Baʼzi adabiyotlarda "soʻzlarning leksikgrammatik kategoriyalari" deb ham ataladi). Demak, soʻzlarni guruhlarga, turkumlarga ajratishda asosan ularning sintaktik, morfologik va maʼnoviy (semantik) xususiyatlarining oʻxshashligi hisobga olinadi.
‘‘Parashyutdan sakrash‘‘o`yini

Ushbu o`yinni yangi mavzuni mustahkamlash, takrorlash – mustahkamlash darslarida qo`llash mumkin. "Parashyutdan sakrash" o`yini uchun magnitli doska, qalin qog`ozdan yasalgan parashyutlar va topshiriqqa muvofiq gap yoki so`zlar yozilgan qog`ozlar kerak bo`ladi. Berilgan topshiriqqa muvofiq so`zlarning javobi parashyutlarning pastki qismiga yoziladi. Parashyutlar soni varaqlar soniga teng bo`ladi.

“Sifatning ma’noviy guruhlari” mavzusini o`tishda yoki ma’noviy guruhlar o`rganib bo`lingach, takrorlash va mustahkamlash darslarida parashyutdan sakrash o`yinini quyidagicha tashkil etish mumkin. Doskaning yuqori qismiga parashyutlar, parashyutlarning ostki qismiga sifatning ma’noviy guruhlari nomi yozib qo`yiladi. Doskaning pastki qismiga esa sifat ma’noviy guruhiga kiruvchi so`zlar yozilgan varaqlar yopishtiriladi. Bu o`yinda ishtirok etuvchi o`quvchilar sifatning ma’noviy guruhiga kiruvchi so`zlar yozilgan qog`ozni o`sha so`z mansub bo`lgan guruh nomi yozilgan parashyut to`g`risiga yoki pastiga qo`yishlari kerak. O`yin aksincha tashkil etilishi mumkin, ya’ni sifat ma’noviy guruhi nomi yozilgan parashyutni, shu guruhga kiruvchi so`zlar yozilgan qog`oz oldiga yopishtirilishi ham mumkin. Qolgan o`quvchilar javoblar to`g`riligini kuzatib borishadi. Agar o`quvchi parashyutlar to`g`risiga, shu parashyutga tegishli bo`lgan so`zlar yozilgan qog`ozni to`g`ri joylashtira olsa, parashyutdan sakragan hisoblanadi va o`qituvchi tomonidan rag`batlantiriladi. Bu o`yin juda qiziqarli bo`lib, o`quvchilarning darsga bo`lgan qiziqishini va faolligini oshiradi. O`yinga xos kerakli jihozlarni va ularning to`g`ri bajarilish holatini chizmada quyidagicha ko`rsatish mumkin.

Ma’za-ta’m sifatlari		shirin, achchiq, nordon, taxir		Miqdor sifatlari		ko`p, mo`l, oz
Hid bildiruvchi sifatlar		muattar, qo`lansa		Holat bildiruvchi sifatlar		xursand, ho`l, issiq

Shakl bildiruvchi sifatlar		baland, do`mboq, uzun		Rang-tus bildiruvchi sifatlar		Qo`ng`ir, oq, qizil, yashil, ko`k
Xarakter-xususiyat bildiruvchi sifatlar		sodda, quvnoq, sho`x, kamtar

‘‘Parashyutdan sakrash o`yini‘‘ni ‘‘Fe’lning ma’noviy guruhlari‘‘, ‘‘Otlarning ma’noviy guruhlari‘‘, Yuklamalar mavzularini o`rganishda ham qo`llash mumkin.

‘‘Zanjir o‘yini‘‘
Sinf o‘quvchilari ikki guruhga bo‘linadi. Birinchi guruh narsa otlarida misol aytsa, ikkinchi guruh so‘z oxiridagi tovush bilan boshlanuvchi narsa otiga misol aytadi. So‘z topa olmay qolgan guruh yutqazadi.
1- guruh 2 - guruh
kitob bosh
sholg‘om manti
it tola
achchiq qon
non noma

Sifat turkumiga oid so‘zlar:

1-guruh 2-guruh
achchiq qattiq
qaynoq qora
aqlli ilmli
insonparvar rahmdil
lobar raso
oq qiziq

Quyida keltirilgan she’r parchasini so‘z turkumi jihatidan guruhlarga ajrating.

MATMUSANING QISHLOG'I

Donishqishloq degan joy
Bordir bizning tomonda.
O'sha qishloq ahlidek
Dono xalq yo'q jahonda.
Jo'yak tortib tomiga,
Makka ekkan o'shalar.
Kalishini perronga
Yechib ketgan o'shalar.
Yuz qop ganchni bir yo'la
Suvga qorgan u yerlik.
Echkini sartaroshga
Olib borgan u yerlik.
Ko'rib minoralarni
O'sha yerlik ulutlar
Degan: «Bular teskari
Turib qolgan quduqlar».
Tomdan boshlab uy qurmoq
Bo'lib tikkan havoza,
Devori yo'q hovliga
O'rnatgan ham darvoza;
Oyga chiqmoq yo'li bor,
Juda oson degan ham,
Temir yo'lni ko'tarsa,
Tayyor narvon degan ham;

Mashinasi bor turib

Minib yurgan xachirga,
Xizmat qilgan «Volga»si
Eshakka yem tashirga;

5 - dars

Bu mavzuda oʻrganamiz

Mavzu: Yordamchi so‘z turkumlari