Ona tili umumiy o’rta ta’lim maktablarining 6-sinflari uchun loyiha ishi

Yordamchi soʻzlar - mustaqil gap boʻlagi vazifasida kela olmaydigan, yordamchi maʼno va funksiyada qoʻllanadigan soʻzlar. Bular gapda mustaqil boʻlak boʻlib keluvchi soʻzlarni bogʻlaydi yoki ularga grammatik (sintaktik) tavsif beradi (mas, artikl). Oʻzbek tilida vazifasiga koʻra, yordamchi soʻzlar 3 turga boʻlinadi: koʻmakchi; bogʻlovchi; yuklama
Zakiylik va zehnlilik bekati. Bu bekatda darslikdagi 1-2-mashq bajariladi.
Har uch guruh uchun parta ustiga yordamchi soz turkumlari aralash holatda berilgan boladi. Bu sozlar orasidan 1-guruh boglovchilarni, 2-guruh komakchilarini, 3-guruh yuklamalarni topib doskaga yozishlari kerak boladi. Topshiriq quyidagicha bajariladi.

1-guruh
2-guruh

3-guruh

va
hamda

na, na ...
uchun
orqali
haqida ...
xuddi
nahotki
faqat ...
Topshiriq bajarib bolingach, doskadagi sozlarni oqituvchi tahlil qilib ballarni elon qiladi

Quvnoq ekspress oyini

Dars otish jarayonida yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish talim-tarbiya samaradorligiga, eng muhimi, oquvchilar mustaqil fikrining shakllanishiga xizmat qilayotganligi kuzatilmoqda. Dars jarayonida turli xil oyinlardan foydalanish orqali ham oqituvchi oz oldiga qoygan maqsadiga va talim samaradorligiga erishadi, shu bilan oquvchilarning darsga bolgan qiziqishlari yanada ortadi. Didaktik oyinlar darsda barcha oquvchilarni faol bolishga undaydi. Shunday oyinlardan biri Quvnoq ekspress oyini bolib, bu oyin oquvchilarni erkin fikrlashga, puxta bilimga ega bolishga undaydigan oyinlardan biridir. Ushbu oyinni 8-sinfda yordamchi soz turkumlari boyicha mustahkamlash darslari misolida korib otamiz.
Dars avvalida oqituvchi oyinni otkazish tartibini oquvchilarga tushuntirib otadi. Oqituvchi dars Zakiylik va zehnlilik, Oyla, izla, top, Sirli mashq, Test savollari bekatlaridan iborat ekanligini elon qiladi va sinf oquvchilarini 3 guruhga ajratadi. Mashgulot oyin-musobaqa tarzida olib boriladi. Oquvchilar Quvnoq ekspressga yetib borishlari uchun bir necha shartlardan iborat bekatlardagi topshiriqlarni bajarishlari kerak boladi. Guruhlar topshiriqlarni qanday bajarishlariga qarab ball oladilar.
1. Zakiylik va zehnlilik bekati. Bu bekatda darslikdagi 12-mashq bajariladi.
Har uch guruh uchun parta ustiga yordamchi soz turkumlari aralash holatda berilgan boladi. Bu sozlar orasidan 1-guruh boglovchilarni, 2-guruh komakchilarini, 3-guruh yuklamalarni topib doskaga yozishlari kerak boladi. Topshiriq quyidagicha bajariladi.

1-guruh
2-guruh

3-guruh

va
hamda

na, na ...
uchun
orqali
haqida ...
xuddi
nahotki
faqat ...

Topshiriq bajarib bolingach, doskadagi sozlarni oqituvchi tahlil qilib ballarni elon qiladi. Shundan song 2-bekatga otiladi.2-bekat Oyla, izla, top.

Bu bekatda darslikdagi 13-mashq shartiga asosan yordamchi soz turkumlariga misollar topish boyicha topqirlar bellashuvi otkaziladi. Qaysi bir guruh faol, chaqqon bolsa ham kop misollar topishga qarab oqituvchi guruhlarni baholaydi va keyingi 3-bekat Sirli mashq bekati ekanligini aytadi.
Sirli mashq. Bu bekatda oquvchilar 14-mashqni yozma bajaradilar. Mashq shartini oqituvchi oquvchilarga oqib tushuntiradi. 1- guruh boglovchilar ishtirok etgan gaplarni, 2- guruh komakchilar ishtirok etgan gaplarni, 3-guruh yuklamalar ishtirok etgan gaplarni kochirib daftarga yozadilar. Oquvchilarning yozma savodxonligini va guruhlar shartni qay darajada bajarganliklarini tekshirish uchun oqituvchi har bir guruhdan bittadan oquvchini doskaga taklif qiladi. Guruh vakillari kochirib yozgan gaplarni doskaga yozadilar.
1-guruh: Qorqoq dost dushmandan xavflidir, chunki dushmandan ehtiyot bolasan, ammo dostga ishonasan.
2-guruh: Ish bilan ovora bolib, kuning otganini ham bilmay qolasan kishi.
3-guruh. Bizni porloq kelajakka mustaqillik yoligina elitadi.
4-guruh. Test savollari bekati. Bu bekatdan otish uchun har bir guruhga test topshiriqlari tarqatiladi. Oqituvchi testlarni ozi tushunarli qilib oqib beradi.
1-guruhga:
1. Sof komakchilar togri berilgan qatorni toping:
A) qarab, qaraganda, kora S) sari, bilan, oldida
B) ostida, yonida, qoshida D) qadar, haqida, uzra
2. Yoshlarimiz bilimdon, negaki ularning bilim olishi uchun mamlakatimizda keng imkoniyatlar yaratilgan. Ushbu gapda boglovchining qaysi turi ishtirok etgan?
A) teng boglovchi S) shart boglovchi
B) aniqlov boglovchisi D) sabab boglovchisi
2-guruhga:
1. Men-ku bu haqida oylab kordim. Siz-chi? Ushbu gapda yuklamaning qaysi turi ishlatilgan?
A) kuchaytiruv: takid, soroq yuklamalari S) ayiruv-chegaralov yuklamalari
B) soroq: taajjub yuklamalari D) soroq yuklamalari
2. Teng boglovchilar togri korsatilgan qatorni toping.
A) ammo, bilan, yo, yo S) agar, garchi, mabodo

B) yani, goh, va D) biroq, chunki, negaki

3-guruhga:
1. Ot, olmosh, harakat nomi va sifatdoshlardan keyin kelib, ularni hokim sozga boglash uchun xizmat qiluvchi sozlar ... hisoblanadi.
A) boglovchi S) yuklama
B) komakchi D) modal soz
2. Sozga qoshib yoziluvchi qoshimcha yuklamalar qatorini belgilang.
A) mi, -chi, -a S) da, -ku, -u
B) oq (-yoq) gina (-kina, -qina) D) chi, -yu, -a
Guruhlar bir-birlarining test topshiriqlariga berilgan javoblarni almashgan holda tekshirib chiqadilar. Natijada oqituvchi tomonidan kuzatib borilganligi uchun oqituvchi guruglarni baholaydi. Dars songgida guruhlar toplagan ballar hisoblab chiqiladi va golib guruh aniqlanadi.
Quvnoq ekspress)ga yuqori ball bilan yetib bogan oquvchilar turli xil daftar, ruchka, kitoblar bilan taqdirlanishlari mumkin.
Ona tili darslarida bunday usullarni qollash, oquvchilarda nutqiy konikmalarni mustaqil ravishda takomillashtirish, ularni ona tili darslariga bolgan qiziqishlarini oshirish imkonini beradi.

• 
  O’quvchilar sof ko’makchilar hamda vazifadosh ko’makchilar haqida tasavvurga ega bo’lishlari uchun quyidagi topshiriq beriladi.
  

Berilan ko’makchilarning sof yoki vazifadoshligini aniqlab, misollar tuzing.

Bilan, sari, kabi, tomon, uchun, ko’ra, bo’ylab, keyin, avval, tepada v.h.

6 - dars

Bu mavzuda oʻrganamiz

Mavzu: Oraliqdagi so‘zlar.