SO’Z TURKUMLARIGA NIMA KIRADI? - MUSTAQIL SO’Z TURKUMLARI
- YORDAMCHI SO’Z TURKUMLARI
- ALOHIDA XUSUSIYATGA EGA SO’ZLAR
- Soʻz turkumlari — tildagi soʻzlarning ularda umumiy kategorial maʼnoning (maye. otlarda predmetlik, feʼllarda harakatholat), grammatik kategoriyalar yagona tizimining , oʻziga xos soʻz oʻzgarish, shakl va soʻz yasalish tiplarining , sintaktik vazifalar umumiyligining mavjudligiga qarab ajratiladigan guruxlari (Baʼzi adabiyotlarda "soʻzlarning leksikgrammatik kategoriyalari" deb ham ataladi). Demak, soʻzlarni guruhlarga, turkumlarga ajratishda asosan ularning sintaktik, morfologik va maʼnoviy (semantik) xususiyatlarining oʻxshashligi hisobga olinadi. St. avvalo 2 asosiy guruhga boʻlinadi: mustaqil Soʻz turkumlari va mustaqil boʻlmaganS. t. Birinchi guruhga oʻzbek tilida mustaqil soʻzlar, ikkinchi guruhga esa yordamchi soʻzlar, undovlar, tatslid soʻzlar va modal soʻzlar kiradi. Mustaqil soʻzlar lugʻaviy maʼnoga ega, nominativ vazifa bajaradigan, yaʼni predmet, hodisa, belgi, harakat kabilarni ataydigan yoki unga ishora qiladigan va gapning mustaqil boʻlagi vazifasida kela oladigan soʻzlardir.
- Soʻzlar jumlada egallagan pozitsiyalariga koʻra ham tasnif qilinishi mumkin. Gapda bir xil sintaktik pozitsiyada tura oladigan yoki bir xil sintaktik vazifa bajara oladigan soʻzlar bir Soʻz turkumlariga kiritiladi. Bunda sintaktik vazifalarning yigʻindisigina emas, balki ushbu vazifalardan har birining muayyan St. ga xoslik darajasi ham muhimdir. Bu vazifalar birlamchi va ikkilamchi turlarga boʻlinadi. Mas, oʻzbek tilida, boshqa bir qancha tillarda boʻlganidek, ot va feʼl turkumidagi soʻzlar oʻrni bilan ega vazifasida ham, kesim vazifasida ham kela oladi, lekin feʼl uchun kesimlik vazifasi birlamchi, egalik vazifasi ikkilamchi hisoblanadi. Xuddi, shuningdek, otlar uchun egalik vazifasi birlamchi, kesimlik vazifasi esa ikkilamchi hisoblanadi.
-
- Alohida olingan so’z turkumlari 3 guruhga bo’linadi Mavzu: Alohida olingan so’z turkumlari
- Alohida olingan so’z turkumlari 3 guruhga bo’linadi.
- Modal so’zlar – so’zlovchi o’z fikriga bo’lgan munosabatini bildiradigan so’zlar
- Taqlid so’zlar – holatga va tovushga taqlidni bildiruvchi so’zlar
- Undov so’zlar – haydash, chaqirish, buyurish, undash va his- hayajonni bildiradigan so’zlar
- MODAL SO’ZLAR DEB, so’zlovchi
- o’z fikriga bo’lgan munosabatini
- bildiradigan so’zlarga aytiladi.
- UNDOV SO’ZLAR DEB, HIS-HAYAJON,
- BUYRUQ-XITOB, HAYDASH-CHAQIRISH
- MA’NOLARINI IFODALOVCHI
- SO’ZLARGA AYTILADI
- TAQLID SO’ZLAR DEB,
- OVOZGA VA HOLATGA
- TAQLIDNI BILDIRVCHI
- SO’ZLARGA AYTILADI.
- Modal so`zlar ma’no jihatidan quyidagi turlarga bo`linadi:
- 1. Fikrning aniqligini ifodalaydigan modal so`zlar
- 1. Fikrning aniqligini ifodalaydigan modal so`zlar:
- 3. Fikrning tartibi: avvalo, avvalambor, birinchidan, ikkinchidan.
- 4. Fikrning dalillanishi: masalan, jumladan.
- 5. Xulosa: xullas, demak, nihoyat, xullas kalom.
- 6. Achinish: afsus, attang, esiz.
- 7. Zaruriyat: kerak, zarur, lozim.
- 8. Quvonch: xayriyat.
- 9. Mavjudlik va mavjud emaslik: bor, yo`q.
- Undovlar ma’no jihatidan quyidagi turlarga bo`linadi:
- 1. His-hayajon undovlari: ie, o, voy, voy-ey, eh; : ho, o`h-ho`, ehe; hay-hay ; oh-oh; e-ha, eh, ha-ya, o; ha.
- 2. Buyruq-xitob undovlari: hoy, hay (bir marta aytilsa), hey, allo, ey; ma, tss, jim, marsh; bah-bah, mosh-mosh, tu-tu-tu, kuch-kuch, gah, chuh, beh-beh, qurey-qurey; ishsh, ho`k, tak; pisht, drr, xix, hov-hov, cho`k, tek, hayt, chu.
-
- TAQLID SO’ZLAR MA’NO JIHATDAN QUYIDAGI TURLARGA BO’LINADI:
- 1. Tovushga taqlid bildiradigan so`zlar: gumbur-gumbur, dup-dup, duk-duk, shiq-shiq, qiy-chuv, taq-tuq, g`arch-g`urch, inga-inga, pix-pix, qult-qult, bidir-bidir, vov.
- 2. Holatga taqlid bildirgan so`zlar: yalt-yult, apil-tapil, g`uj-g`uj, yarq-yurq, jimir-jimir, milt-milt, lip-lip, pildir-pildir, hang-mang, jilpang-jilpang, alang-jalang, mo`lt-mo`lt, lop, likang-likang, qilpang-qilpang.
Do'stlaringiz bilan baham: |
