Ona tili va adabiyot fanidan

Mavzuga doir materialni xotiraga jamlash
Bu bosqichda mavzu doirasidagi xotirada saqlangan barcha fikrlar va dalillar yo dga olinadi va tartiblashtiriladi. Yodga olingan materiallardan mavzuni yoritish uchu n eng ahamiyatli va zarur bo`lganlari saralab chiqiladi.

Reja tuzish
Xotiraga jamlangan va tartiblashtirilgan material asosida puxta reja tuzish in shoning mantiqiy va g‘oyaviy saviyasining yuqori bo`lishini ta’minlaydi.
Insho mavzusining o`zi haqidagina mulohaza yuritib, fikrlarni ixcham va lo`nda holda qisqa bayon qilish rejalashtirilganda sodda reja tuziladi. Insho yozuvchi
115

mavzuning ichki g‘oyaviy yo`nalishidan kelib chiqibgina fikrlar oz sonli dalillarga tayanadi. Odatda, sodda reja 5-8 sinf larining insholariga xos bo`ladi.

izhor qiladi va o`quvchi-

Murakkab reja mavzu yuzasidan atroflicha bilimga ega bo`lgan, mavzuning bir necha qirralarini ko`ra bilgan, keng ko`lamda yorita oladigan kishi tomonidan tuzi ladi. «...Ki sen ham hur tug‘ilg‘onsen!» mavzusi yuzasidan sodda va mu-rakkab rejani ko`rib chiqaylik.

Sodda reja:

0. 
   O`zbekiston – mustaqil davlat.
   

0. 
   Shu kunlarni orzu qilgandi Cho`lpon.
   
1. 
   Yashna, yuksal, ona diyorim!
   

Murakkab reja:
I. Kirish: Naqadar shirin so`z - hurlik, erkinlik!

II. Asosiy qism:

0. 
   Bahorni kuylamoq - erkni kuylamoq.
   
1. 
   Cho`lpon ijodida xotin-qizlar ozodligi mavzusi.
   

0. 
   Cho`lpon - isyonkor shoir.
   

III.Xulosa: Cho`lponning yangroq sozi jaranglayversin!
Insho rejasi bandlari mavzuni ochish uchun xizmat qilmog‘i zarur.
Kirish. Kirish insho mavzusini yoritishni boshlash oldidagi debocha hisoblan adi. Boshqacha qilib aytganda, asosiy mavzuga o`tish uchun ko`prik vazifasini o`taydi. Kirish insho yozuvchining bilimi va ixtiyoriga qarab turlicha bo`lishi m umkin:

0. 
   tarixiy;
   

0. 
   biografik;
   
1. 
   ommabop;
   

0. 
   chog‘ishtirma;
   
1. 
   favqulodda;
   

s) lirik chekinishli va h.k.

Muallif mavzuni yoritishga qay biri qulay kompozitsion uyg‘unlik va g‘oyav iy mutanosiblik tug‘diradi deb topsa, o`shanday kirish qilishi mumkin. Ba’zan insho yozuvchi aralash kirishdan yoki ma’lum tartibda bir necha xil kirishdan foydalanishi mumkin. Bu holda kirish qismining bandlari uchtagacha
bo`lishi mumkin. Yuqoridagi mavzuga tatbiqan misol keltiradigan bo`lsak.

0. 
   O`zbek adabiyoti asrimiz boshida.
   

0. 
   She’riyat osmonida yorqin yulduz.
   
1. 
   Naqadar shirin so`z - hurlik, erkinlik.
   

Kirish qismining 1-bandi tarixiy kirish, 2-bandi biografik kirish, 3-bandi chog‘ishtirma kirishga misol bo`la oladi.

0.