Onaxon jabborova, zuxra umarova

“Tarbiya” fanini o‘qitishda xorij tajribasidan foydalanish. 
“Tarbiya” fani O‘zbekiston ta’lim tizimi uchun mutlaqo yangi hodisa 
hisoblanadi. Shu sababli bu fanni o‘qitishda xorij tajribalaridan 
foydalanish muhim ahamiyatga ega. Bu o‘rinda e’tiboringizga eng 
muhim xorij tajribalarini taqdim etamiz. 
Buyuk Britaniyada tarbiya jarayoni psixologik qonuniyatlarga 
asoslanadi. Unda tarbiyalanuvchilarda oliyjanoblik ko‘nikmasini 
shakllantirishga asosiy e’tibor qaratiladi. Ayni paytda, ingliz tilining 
xalqaro tillardan biri ekanligidan foydalanib, tarbiyalanuvchilar 
dunyoda kasbiy faoliyat ko‘rsatishga yo‘naltiriladi.
39

---

Germaniyada tarbiya jarayonida asosiy e’tibor ideal g‘oyalarga 
qaratiladi. Bunda har bir yosh avlodda ideal g‘oya bo‘lishiga erishish 
uchun qisqa va aniq tizimga ega tarbiya jarayoniga asoslaniladi. Shu 
sababli germaniyalik fuqarolar ko‘p hollarda haqgo‘yligi bilan ajralib 
turadi. 
Fransiya tarbiya jarayonida shaxsning estetik didini rivojlan-
tirishga alohida e’tibor beriladi. Bunda har bir frantsuz kishisi hamma 
narsadar estetik go‘zallik izlash ruhi bilan voyaga yetkaziladi. Shu 
sababli Fransiyaning ta’lim tizimida ma’rifatparvarlik g‘oyasi ustuvor 
hisoblanadi. 
Italiya tarbiya jarayonida avlodlar bilan g‘ururlanish ruhi ustuvor 
qo‘yiladi. Haqiqatan ham mazkur mamlakatdan yetishib chiqgan 
Suqrot, Aflotun, Aristotel va Sitseronning insoniyat ta’limiga qilgan 
hizmati mashhurdir.
Saudiya Arabistonida tarbiya jarayonida shaxsning e’tiqodli 
bo‘lishiga alohida e’tibor beriladi. Bunda shaxsda sog‘lom e’tiqod, 
diniy bag‘rikenglik va odamlarni tushunuvchanlik ko‘nikmalarini 
shakllantirish bilan yosh avlod voyaga yetkaziladi. 
Diqqat qilinsa, mazkur xorij tajribalaridan “Tarbiya” fanini 
o‘qitishda foydalanish muqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu borada ayniqsa, 
boshlang‘ich ta’limda amalga oshiriladigan “Tarbiya” fanini o‘qitish 
jarayonida o‘qituvchi maqbul hisoblagan xorij tajribasidan foydalanish 
tavsiya etiladi.
Tarbiya bo‘yicha Yevropa va Osiyo xalqlari pedagogikasida 
umumiylik va farqlilik jihatlari mavjud. Bunda insonni tarbiyalash, uni 
madaniylashtirish va ijtimoiylashtirish jihatidan umumiylikka ega, ayni 
paytda, jismoniy, aqliy va axloqiy jihatdan tarbiyalashda xorij 
tajribasida farqliliklar uchraydi. Misol uchun, AQSHda asosan aqliy 
ko‘nikmalarni shakllarntirish va rivojlantirishga urg‘u beriladi, Osiyo 
mamlakatlaridan islom diniga amal qiluvchi davlatlarda aqliy va 
axloqiy tarbiyaning uyg‘unligiga asosiy e’tibor qaratiladi. Shu sababli 
“Tarbiya” fanini o‘qitishda xorij tajribasidan foydalanish uchun 
quyidagilarga e’tibor berish tavsiya etiladi: 
- 
aqliy, axloqiy, jismoniy, ruhiy va estetik tarbiyalarga doir 
muayyan mamlakatning tajribasini o‘rganish hamda uning ilg‘or 
jihatlarini qabul qilish; 
- 
xorij tajribasidan shaxsni umuminsoniy qadriyatlar ruhida 
tarbiyalashda foydalanish; 
40

---

- 
O‘zbekiston Respublikasi Milliy malakalar ramkasiga asosan 
xorijning 
tarbiyaviy 
ishlar 
tajribasidan 
foydalanganda 
ijodiy 
yondashish; 
- 
xorij mamlakatlarida o‘ziga xos tajribadan o‘tgan dinlararo 
bag‘rikenglik, millatlaro totuvlik va elatlar hamda millatlarning 
qadriyatlarini hurmat qilish ko‘nikmalarini qabul qilish; 
- 
umuminsoniy g‘oyalar bo‘lgan birodarlik va tinchliksevarlik 
kompetentsiyalarini shaxsda tarkib toptirishga e’tibor berish. 
Kezi kelganda ta’kidlash lozimki, “Tarbiya” fanimizning negizini 
ikki tamoyil tashkil etadi: insonparvarlik va demokratlik. Bu tamoyillar 
mazkur fan vositasida boshlang‘ich ta’limdayoq o‘quvchilar ongida 
singdirilishi va bunda xorijiy mamlakatlarning tajribalarini hisobga 
olish zaruriyat hisoblanadi. Chunki dunyodagi barcha xalqlar 
insonparvarlik va demokratlik qadriyatlarini birlamchi biladi hamda 
tarbiya jarayonida ana shu tamoyillarni ustuvor darajada belgilaydi. 
Shu jihatdan “Tarbiya” fani milliylik negizida umuminsoniylik tizimi 
g‘oyasiga asoslanadi. Bu g‘oyani bo‘lajak boshlang‘ich sinf 
o‘qituvchilari ko‘nikma sifatida qabul qilishi kerak.