Onaxon jabborova, zuxra umarova

“Tarbiya” fanini o‘qitishda inklyuziv ta’lim asoslari. 
Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitishda inklyuziv ta’lim 
51

---

asoslarini yaxshi bilish va bu ta’lim shaklining imkoniyatlaridan 
oqilona foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu borada quyida-
gilarga e’tibor berish kerak: 
1. Interfaol ta’lim texnologiyalariga asoslanish. Bu borada 
“Tarbiya” fanini o‘qitishda imkon qadar o‘quvchilar guruhlarga bo‘lib 
o‘qitilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bunda quyidagi texnologiya-
lardan foydalanish tavsiya etiladi: 
- axborot-kommunikatsion 
texnologiyalar 
(mulьtimediya, 
televideniya, virtual aloqa va hakozo); 
- kompyuterli 
texnologiya 
(darslar 
kompyuter 
vositasida 
o‘qitiladi); 
- mustaqil ta’lim texnologiyasi (bunda o‘quvchiga topshiriq 
beriladi va topshiriqning ijodiy bajarilganligiga ahamiyat qaratiladi). 
Bu interfaol texnologiyalar boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini 
maqsadli o‘qitish imkonini beradi.
2. Tabaqalashtirilgan o‘qitish. Inklyuziv ta’limning bu asosidan 
boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitishda quyidagicha 
foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi: 
- imkon qadar o‘quvchilar guruhlarga bo‘linadi; 
- har bir guruhga mavzular topshiriq sifatida beriladi; 
- bajarilgan topshiriqlarning ijodiy yondashilganlik asosida 
baholash; 
- guruhdagi o‘quvchilarning tarbiyalanganlik darajasini nazorat 
qilib borish. 
Tabaqalashtirilgan o‘qitishning bunday imkoniyatlari boshlan-
g‘ich sinf o‘quvchilarining tarbiyalanganlik darajasida qisqa mud-
datda erishishda muhim o‘rin tutadi. Shu sababli bo‘lajak bosh-
lang‘ich sinf o‘qituvchilari inklyuziv ta’limning tabaqalashtirilgan 
tarzda o‘qitish shakllarini chuqur o‘zlashtirilishi taqozo etiladi.
3. Individuallashtirilgan o‘qitish. Boshlang‘ich ta’limda “Tar-
biya” fanini o‘qitishda individuallashtirilgan o‘qitish shakli quyidagi 
imkoniyatlarni beradi: 
- har bir o‘quvchi bilan alohida ishlash; 
- har bir o‘quvchining jismoniy va aqliy layoqatlarini 
rivojlantirish; 
- jismoniy va ruhiy imkoniyati cheklangan o‘quvchilar bilan 
alohida ishlash; 
52

---

- har bir o‘quvchining teng darajada tarbiyalanib borishini 
nazoratga olish. 
Bu imkoniyatlardan boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanining 
har bir mavzusini o‘qitishda foydalanish tavsiya etiladi. 
“Tarbiya” fanini o‘qitishda inklyuziv ta’lim quyidagi shakllarda 
amalga oshiriladi: 
- auditoriya va auditoriyadan tashqari mashg‘ulotlarda; 
- masofaviy ta’lim jarayonida; 
- o‘quv-tarbiya muassasalarida; 
- oilada; 
- mahalla huzurlarida tashkil etilgan Ta’lim markazlarida; 
- yoshlarning jamoatchilik tashkilotlarida. 
E’tibor berilsa, bunday mashg‘ulotlar shakllarida shaxsning 
imkoniyatlaridan qat’iy nazar ta’lim va tarbiyaga qamrab olinishi 
nazarda tutilgan. Shu jihatdan ana shu shakllar vositasida “Tarbiya” 
fanini o‘qitish ham kutilgan samarani beradi. Buning uchun oliy 
pedagogik ta’lim jarayonida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari 
inklyuziv ta’lim asoslari bilan qurollantirilishi kerak. Shu ma’noda 
“Tarbiya” fanini inklyuziv ta’lim asosida o‘qitishning metodolo-
giyasini ishlab chiqish dolzarb bo‘lib turibdi. Bunday metodologiyani 
ishlab chiqishda milliy va jahon pedagogikasi tajribalariga asoslanish 
maqsadga muvofiq bo‘ladi. Misol uchun, Germaniya Respublikasida 
“Inklyuziv ta’lim markazi” faoliyat yuritmoqda. Bu markaz vositasida 
mamlakatning imkoniyati cheklangan shaxslari ruhiy, sensor va 
ijtimoiy jihatdan tarbiyalanadi. Markazning har bir umumiy o‘rta 
ta’lim maktablarida filiallari mavjud. 
Bizning mamlakatimizda inklyuziv ta’limning o‘quv-tarbiya 
muassasalarida amalga oshirish tajribasi mavjud. Ana shu tajribalar 
asosida “Tarbiya” fanini inklyuziv ta’lim vositasida o‘qitish metodo-
logiyasini ishlab chiqish mumkin.