Опера Дебюсси «Пеллеас и Мелизанда»

"Dyuk ko'k soqol qal'asi" operasi

Opera Bela Balazsning bir pardali dramasi asosida yaratilgan boʻlib, M. Mesterlinkning “Ariana va koʻk soqol” dramasi asosida yaratilgan boʻlib, bu syujet shafqatsiz gersog va u vayron qilgan xotinlar haqidagi qadimgi afsonaga borib taqaladi. Balazs pyesasining adabiy xususiyatlari ko'p jihatdan operaning musiqiy uslubini belgilab berdi. Bartok vengriya xalq versifikatsiyasining o'ziga xos xususiyatlarini aks ettiruvchi yangi musiqiy qiroatlarni qidirdi. U qadimgi dehqon qo'shig'iga, qadimgi Szekeli balladalarining ohangiga tayangan. Bastakor, shuningdek, xalq qo'shiqchiligining o'ziga xos uslubini - improvizatsiya va erkin, ko'pincha so'zlashuv nutqiga yaqinligini amalga oshirdi. Bartok venger nutq prosodiyasining o'ziga xos xususiyatlarini sezgir aks ettiruvchi yangi, chinakam venger resitativini yaratishga muvaffaq bo'ldi. Operaning musiqiy uslubi o'sha paytda Bartokni ishtiyoq bilan qiziqtirgan bastakor Debussining ta'sirini ochib beradi. U dramaturgiya tamoyillarida ham, musiqiy til xususiyatlarida ham o‘z ifodasini topgan. Jonli qiroatga asoslangan vokal qismlari, murakkab orkestr partiturasi - bularning barchasi Pelleas et Melisande musiqiy uslubini eslatadi. Ammo chuqur farq ham bor. Bartok qahramonlari yashayotgan hissiy muhit yanada shiddatli. Impressionistik uslubni qator xususiyatlarda aks ettirgan kompozitor bu asarida ekspressionizm san’atiga xos badiiy obrazlilikka yondashadi. Opera kamerali, ikkita personaj bor, butun diqqat dramaning psixologik rivojlanishiga qaratilgan, bu Dyuk va Judit o'rtasidagi dialog sahnalarida namoyon bo'ladi. Ushbu sahnalar ettita simfonik epizodni birlashtirgan bo'lib, u taqiqlangan eshiklarni ochganda Juditga ko'rinadigan rasmni chizadi. Butun operaning shakli rondoga o'xshaydi, unda nafrat qahramonlarning dialoglaridir. Butun kompozitsiya to'liqligi bilan ajralib turadi. Harakat fojiali ma'yus ohanglarda yaratilgan kirish va xulosa bilan tuzilgan. Markaz beshinchi eshikni ochish epizodi - harakat rivojlanishidagi eng yorqin nuqta, yorqin kulminatsiya. Uning atrofida semantik "ark" mavjud bo'lib, u boshidan oxirigacha cho'zilgan va birinchi navbatda hissiy o'sish chizig'ini beradi, keyin esa asta-sekin pasayadi. Yorug'lik va rang effektlari juda muhim rol o'ynaydi. Dastlab qorong'uda, qal'a asta-sekin yorishadi va yangi ranglar bilan to'ldiriladi, rang belgilarining ifodali diapazonini shakllantiradi. Yorug'lik va rangli echimlar "shafqatsiz doira" g'oyasini ta'kidlaydi - inson taqdirining halokatli oldindan belgilanishi. To'liqlik va simmetriya, birinchi navbatda, personajlarning dialoglarida amalga oshiriladigan dinamik yakuniy rivojlanish bilan birlashtirilgan. Moviy soqol va Judit o'rtasidagi kuchayib borayotgan mojaro eng oxirida - ettinchi eshik ochilishidan oldin o'zining avjiga chiqadi. Bu erda operaning ikkinchi dramatik avj nuqtasi paydo bo'ladi. Ikkala qahramonning vokal qismlari yorqin milliy xususiyatlarga ega. Operada Bartok pentatonik modal asos va bir tekis ritm bilan ajralib turadigan qadimgi Szekeli balladalarining o'ziga xos qo'shig'iga tayanadi. Qahramonlarning musiqiy xususiyatlari nozik tarzda individuallashtirilgan va bir-biriga qarama-qarshidir. Ikkala qism ham past ovozlarga - bas va dramatik mezzo-sopranoga tayinlangan. Operaning musiqiy-dramatik rivojlanishi, avvalo, ana shu qarama-qarshilikka asoslanadi. Dyukning melodik tili odatda ohangning ko'proq cheklanganligi bilan ajralib turadi. Unda qadimiy xalq og`zaki ijodi bilan bog`liqliklar yanada yaqqol namoyon bo`ladi. Vokal iboralar pentatonik kuyga xos boʻlgan katta ikkinchi, katta va kichik uchinchi, mukammal toʻrtinchi va beshinchi intervallarni kuylash asosida qisqa motivlardan hosil boʻladi. Sekin temp, ohangdor harakatning silliqligi, ritmning bir tekisligi - barchasi tushkunlik tuyg'ularini, ma'yus chuqurlikni ifodalash vositasi bo'lib xizmat qiladi. Juditning vokal qismi ham pentatonik modal asosga xos bo'lgan uchinchi va to'rtinchi burilishlar bilan to'ldirilgan. Biroq, uning ohangida pentatonik sohaga yot bo'lgan intonatsiyalar mavjud - kichik soniyalar olib tashlangan. va aqlli. kvarts va beshinchi. Ular Juditning musiqiy nutqiga o'zgacha keskinlik va keskinlik olib keladi. Uchinchi darajali inqiloblar ham qayta ko'rib chiqiladi: judit ohangi ko'pincha ketma-ket olingan bir necha katta yoki kichik uchliklarning ketma-ketligidan hosil bo'ladi - kuchaygan va kamaygan triadalarning yoki tegishli ettinchi akkordlarning ifodali tovushlari shunday paydo bo'ladi. Uning melodik iboralari ko'pincha Dyuknikidan ko'ra ko'proq kenglik bilan ajralib turadi. O'ziga xos xususiyat - bu intonatsiyalarning harakatchanligi va o'zgaruvchanligi. Xarakterli ritm ham aniqroq namoyon bo'ladi (iboralar boshida sinkopatsiyalar - "troxaik urg'u"), Juditning musiqiy nutqiga nafaqat milliy xususiyat, balki bezovta, asabiy xarakterni ham beradi. Har ikkala belgining vokal qismlari rivojlanishda berilgan. Birinchi sahnada Judit "boshchilik qiladi". Uning otashli, jo‘shqin vokal ohanglari Moviy soqolning vazmin, bir bo‘g‘inli iboralariga qarama-qarshidir. Opera rivojlanib borgan sari ikkala qism ham murakkablashadi. Gertsogning nutqi tobora jonli va cheksiz bo'lib bormoqda. Uning qismining intonatsion asosi (pentatonik shkalaga tayanish) saqlanib qolsa-da, ohangdor iboralar yanada hayajonlanadi. Gertsogning nutqi ochiq beshinchi eshik oldida ochilgan sahnada eng yorqinligiga erishadi. Ular Juditning musiqiy nutqiga o'zgacha keskinlik va keskinlik olib keladi. Uchinchi darajali inqiloblar ham qayta ko'rib chiqiladi: judit ohangi ko'pincha ketma-ket olingan bir necha katta yoki kichik uchdan birining ketma-ketligidan hosil bo'ladi - kuchaygan va kamaygan triadalarning yoki tegishli ettinchi akkordlarning ifodali tovushlari shunday paydo bo'ladi. Uning melodik iboralari ko'pincha Dyuknikidan ko'ra ko'proq kenglik bilan ajralib turadi. O'ziga xos xususiyat - bu intonatsiyalarning harakatchanligi va o'zgaruvchanligi. Xarakterli ritm ham aniqroq namoyon bo'ladi (iboralar boshida sinkopatsiyalar - "troxaik urg'u"), Juditning musiqiy nutqiga nafaqat milliy xususiyat, balki bezovta, asabiy xarakterni ham beradi. Har ikkala belgining vokal qismlari rivojlanishda berilgan. Birinchi sahnada Judit "boshchilik qiladi". Uning otashli, jo‘shqin vokal ohanglari Moviy soqolning vazmin, bir bo‘g‘inli iboralariga qarama-qarshidir. Opera rivojlanib borgan sari ikkala qism ham murakkablashadi. Gertsogning nutqi tobora jonli va cheksiz bo'lib bormoqda. Uning qismining intonatsion asosi (pentatonik shkalaga tayanish) saqlanib qolsa-da, ohangdor iboralar yanada hayajonlanadi. Gertsogning nutqi ochiq beshinchi eshik oldida ochilgan sahnada eng yorqinligiga erishadi. Ular Juditning musiqiy nutqiga o'zgacha keskinlik va keskinlik olib keladi. Uchinchi darajali inqiloblar ham qayta ko'rib chiqiladi: judit ohangi ko'pincha ketma-ket olingan bir necha katta yoki kichik uchdan birining ketma-ketligidan hosil bo'ladi - kuchaygan va kamaygan triadalarning yoki tegishli ettinchi akkordlarning ifodali tovushlari shunday paydo bo'ladi. Uning melodik iboralari ko'pincha Dyuknikidan ko'ra ko'proq kenglik bilan ajralib turadi. O'ziga xos xususiyat - bu intonatsiyalarning harakatchanligi va o'zgaruvchanligi. Xarakterli ritm ham aniqroq namoyon bo'ladi (iboralar boshida sinkopatsiyalar - "troxaik urg'u"), Juditning musiqiy nutqiga nafaqat milliy xususiyat, balki bezovta, asabiy xarakterni ham beradi. Har ikkala belgining vokal qismlari rivojlanishda berilgan. Birinchi sahnada Judit "boshchilik qiladi". Uning otashli, jo‘shqin vokal ohanglari Moviy soqolning vazmin, bir bo‘g‘inli iboralariga qarama-qarshidir. Opera rivojlanib borgan sari ikkala qism ham murakkablashadi. Gertsogning nutqi tobora jonli va cheksiz bo'lib bormoqda. Uning qismining intonatsion asosi (pentatonik shkalaga tayanish) saqlanib qolsa-da, ohangdor iboralar yanada hayajonlanadi. Gertsogning nutqi ochiq beshinchi eshik oldida ochilgan sahnada eng yorqinligiga erishadi.

4. Adabiyot

1. Xorijiy musiqa tarixi. Kozhenova I.V. 1988 yil

2. Xorijiy mamlakatlar musiqa adabiyoti. I.A. Givental. 2005 yil