Операцион кучайтиргичлар. Ок нинг асосий параметрлари

Кучайтиргик қурилмаларида тескари алоқа (боғланиш)
Тескари алоқа бу - энергиянинг бир қисмини кучайтиргичнинг чиқишидан унинг киришига ёки бошқа олдинги кучайтиргичнинг киришига берилишидир.У кучайтиргичнинг чиқишидан унинг киришига қанча энергия ўтказилишини кўрсатади.
Кучайтиргичларда тескари алоқа (ТА) шундай электр алоқасини англатади, бунда кучайтиргичнинг чиқишидан кучайтирилган сигнал энергиясининг бир қисми унинг киришига қайта берилади. Кучайтириш хусусиятига қараб, мусбат тескари алоқа (МТА) ва манфий тескари алоқа (Ман ТА) га бўлинади. Мусбат тескари алоқада, кучайтиргичнинг киришига сигнал кириш сигнали билан бир хил фазада берилади. Манфий тескари алоқа билан сигнал кириш сигнали билан қарама- қарши фазада берилади.
Кучайтиргичлар одатда манфий ТА фойдаланилади ва мусбат - генераторлар ва регенератив радио қабул қилгичларда ишлатилади. Манфий тескари алоқа мавжуд бўлганда, чиқиш сигнали кириш сигналига шундай таъсир қиладики, кириш сигнали камаяди ва шунга мос равишда чиқиш сигнали хам камаяди.
Ва бунда савол туғилади: нега бизга бундай фикр-мулоҳазалар керак? Шундай қилиб, 1928 йилда мутахассислар унинг фойдали томонларини кўрмадилар ва бу ихтирони патентламадилар.
Ҳақиқатан ҳам, биринчи қарашда, манфий тескари алоқа фақат кучайтиргичнинг кучайтириш коэффициентини камайтиради.
Бу тўғри, лекин у кучайтиргичнинг кўплаб параметрлари ва хусусиятларига жуда фойдали таъсир кўрсатади.
Хусусан, сигналнинг бузилиши камаяди; анча катта частота диапазонида кучайтириш коэффициенти частотага боғлиқ бўлмайди ва ҳоказо. Аммо биз бу афзалликларни кейинроқ кўриб чиқамиз. Биз ТА турлари ТА қўлланилганда кучайтиргичларда нима содир бўлишини ўрганиб чиқамиз.
Тескари алоқа турлари
Тескари алоқали кучайтиргични иккита тўртқутблик деб ҳисоблаш мумкин (1-расм). Улардан бири кучайтиргичнинг ўзи бўлиб, унинг киришига Uкир кучланиши берилади. Чизиқли элементлардан ташкил топган иккинчи тўртқутблик ТА занжирини ҳосил қилади. Иккала тўртқутблик ҳам турли йўллар билан уланиши мумкин.
ТА услубига кўра кучланиш бўйича ОК лар ва ток бўйича ОК ларга бўлиади.
Биринчи ҳолда, тескари алоқа кучланиши кучайтиргичнинг чиқиш кучланишига мутаносиб бўлади, иккинчи ҳолда у кучайтиргич юкламасидан ўтадиган токга мутаносиб бўлади.
1-расмда ТА асосий турлари кўрсатилган, улар қуйидагиларга бўлинган:
(а) кучланиш бўйича кетма-кет;
(б) кучланиш бўйича параллел;
(c) Ток бўйича кетма-кет;
(д)ток бўйича параллел, бу эрда К - тўғридан-тўғри узатиш коеффициенти ёки тескари алоқасиз кучайтиргичнинг кучайтириш коэффициенти; β - тескари алоқа занжирининг узатиш коеффициенти.
Агар тескари алоқа занжири Rн юламага яъни кучайтиргичнинг чиқиш кучланишига уланган бўлса ва UТА тескари алоқа кучланиши Uкир кириш кучланишининг очиқ занжирига кетма-кет уланган бўлса, у ҳолда бундай қайта алоқа кетма-кет кучланиш деб аталади (5а-расм).
Агар ТА схемаси кучайтиргич чиқишига Uчиқ уланган бўлса ва UТА кучайтиргич киришидаги кучланишга Uкир га параллел равишда уланган бўлса, у ҳолда бу параллел тескари алоқаси бўлади (5б-расм).
Кучайтиргичнинг чиқишидаги тескари алоқа учун ток сигналини Rн юклама қаршилиги очиқ занжиридан олинса ва бу сигнал кириш кучланиши билан кетма-кет уланса у холда кетма-кет ток бўйича тескари алоқаси олинади (5c-расм).
Кучайтиргич чиқишидан унинг кириш кучланишига параллел равишда киришига ток сигнали берилганда ток бўйича параллел тескари алоқа ҳосил бўлади (5д-расм).
5-расм