Операцион тизим

Download 345.42 Kb.

Bog'liq
4-maruza OT

Fan: Operatsion tizimlar 4-maruza. Operatsion tizimlarning turlari

Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
Axborot texnologiyalarining dasturiy ta’minoti kafedrasi

Ko’pprotsessorlilik (rus. Мультипроцессорность, Многопроцессорная обработка, ingl. Multiprocessing) – bu bir kompyuter tizimida ikki yoki undan ortiq fizik protsessorlardan foydalanish tushuniladi.
Operatsion tizim yoki dastur vazifalarni bir nechta protsessorlar o'rtasida taqsimlay oladigan bo'lsa, u ko'pprotsessorli deb ataladi.

Telefonlar, planshetlar, noutbuklar va aksariyat shaxsiy kompyuterlar bitta protsessorga ega.
Ish stantsiyalari va serverlar ba'zan bir asosiy platada ikki yoki undan ortiq protsessorlar bilan ta’minlangan bo’ladi.
Bitta tizimda bir nechta protsessorlarni joylashtirilishi asosiy platada ko'plab o'zgarishlar kiritishni talab qiladi.

Ko’pprotsessorli ishlov berish – bu multiprotsessorlash (Multiprocessing) deb ataladi. Multiprotsessorlash barcha resurslarni boshqarish algoritmlarini murakkablashtirishga olib keladi. OTga multiprotsessorlashni qo'llab-quvvatlash funktsiyalari dastlab Solaris 2.x, Open Server 3.x, OS/2, Windows NT va NetWare 4.1 OTlarda mavjud bo’lgan.
Ko'pprotsessorli OTni ko'pprotsessorli arxitekturali tizimida hisoblash jarayonining tashkil etilishiga ko'ra tasniflash mumkin: assimetrik OT va simmetrik OT. Asimmetrik OT tizimning faqat bitta protsessorida ishlaydi va dastur vazifalarini qolgan protsessorlarga taqsimlaydi. Simmetrik OT markazlashtirilmagan bo’ladi va protsessorlar to’liq foydalanadi, ularni tizim va dastur vazifalari o'rtasida ajratadi.

barcha protsessorlar ish bilan band bo’lishi;
tizimda jarayonlarning bir tekis taqsimlanganligi;
o'zaro bog'liq jarayonlarning bajarilishining sinxronlashtirilishi;
jarayonlar umumiy xotirada saqlanadigan ma'lumotlarning izchil nusxalari bilan ishlaydi;
tupik holatdagi vaziyatdan chiqish uchun istisno holati taqdim etilishi.

Ko'p shoxchali qo'llab-quvvatlash. Operatsion tizimlarning muhim xususiyatlaridan biri – bu bitta vazifa doirasida hisob-kitoblarni parallellashtirish qobiliyatidir. Masalalalarni ko'p shoxchalarga bo’lishda OT protsessor vaqtini masalalar o'rtasida emas, balki ularning alohida shoxchalari (iplari) o'rtasida taqsimlaydi.

OTni ular o'rtasida aniq belgilangan munosabatlarga ega bo'lgan darajalar ierarxiyasi sifatida tashkil etiladi. Unda N darajadagi ob'ektlar faqat N-1 darajadagi ob'ektlarni chaqira oladi. Bunday tizimlarda pastki daraja odatda apparat, yuqori daraja esa foydalanuvchi interfeysi hisoblanadi. Daraja qanchalik past bo'lsa, ushbu darajadagi modul shunchalik imtiyozli buyruqlar va amallarni bajarishi mumkin.
Darajalar OT funktsiyalari guruhlari tomonidan shakllanadi - fayl tizimi, jarayon va qurilmalarni boshqarish va boshqalar. Har bir qatlam faqat o'zining bevosita qo'shnisi bilan o'zaro muloqat qilishi mumkin. Amaliy dasturlar yoki OT modullari so'rovlarni ushbu qatlamlarga yuqoriga va pastga o'tkaza oladi.
Ushbu yondashuv birinchi marta 1968 yilda Deykstra va uning talabalari tomonidan THE (Technishe Hogeschool Eindhoven) tizimini yaratishda qo'llanilgan.

Mainframe (mainframe) – bu muhim kiritish-chiqarish resurslariga, katta hajmdagi operativ xotiraga va tashqi xotiraga ega boʻlgan, intensiv paketlar va operativ tranzaksiyaga ega boʻlgan muhim tizimlarda foydalanish uchun moʻljallangan yirik universal yuqori unumdorli serverdir.

Server OT o’ta kuchli shaxsiy kompyuterlar, ish stantsiyalari yoki hatto universal mashinalarda o’rnatilishi mumkin. Ular bir vaqtning o'zida tarmoq bo'ylab ko'plab foydalanuvchilarga xizmat ko'rsatib, ularga apparat va dasturiy resurslardan umumiy foydalanishni ta'minlaydi.
Serverlar chop etish, fayllarni saqlash yoki veb-xizmatlarni taqdim etishi mumkin. Internet-provayderlar odatda bir vaqtning o'zida mijozlarga xizmat ko'rsatish uchun bir nechta server mashinalaridan foydalanadilar. Veb-saytlarga xizmat ko'rsatishda serverlar veb-sahifalarni saqlaydi va kiruvchi so'rovlarni qayta ishlaydi. Server operatsion tizimlarining tipik vakillari Solaris, FreeBSD, Linux va Windows Server 201x hisoblanadi.

Modern Operating Systems (4th Edition) 4th Edition – Andrew S. Tanenbaum, Herbert Bos – Pearson April 2014 – 1136 pages.
Operating System Concepts, Binder Ready Version 9th Edition - Abraham Silberschatz, Peter B. Galvin, Greg Gagne – Wiley January 2013 – 919 pages.
Einar Krogh. An Introduction Windows Operating System. 2-nd edition, 2017 – 137 pages.
Linux with Operating System Concepts – Richard Fox – CRC Press 2015 – 688 pages.

Download 345.42 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: