Oqilxon Ibrohimov Ranglarda sadolangan maqomlar

Birinchi xikoyaga ishlangan miniatyura "Bahrom qora qasrda" deb nomlanadi. Unda uch xolatni, uch darajani (quyi, o`rta va yuqori) anglatuvchi jixatlarini ajratib olish mumkin. Eng oldingi (quyi) saxnada tasvirlangan etti (kanizak va sozandalar) siymosi go`yo Rohaviy maqomining shartli timsollari sifatida ham xozir bo`ladi. Bunday yondoshuvimizga Alisher Navoiy dostonida qo`llangan ishorat tili ma'lum asos beradi. Etti siymoda zuhur etgan ranglarning jami ettita bo`lib, bunda qora rang ustuvor ahamiyat kasb etadi. Bu hol re-pardasi (qora rang) asosiy tayanch ekanligiga dalolat etadi. qolgan ranglarning tasvirda tutgan o`rniga qarab uning musiqadagi parda ahamiyatini ham anglash mumkindek tuyuladi. Shu asosda ?uyidagi pardalar uyushmasi yuzaga keldi 9:

d e fis g a d (h) c q ora yashil moviy (to`q) oq sariq shafaq sandal Shohning xind go`zali bilan may ichish arafasida tasvirlangan saxnasini asarning o`ziga xos miyonxonasi va o`rta avji sifatida q arash mumkin. Bu erda qo`llangan ranglar asosida o`rta va yuqori pardalar (fis-g-a-h-c) o`z ichiga oladi. Qasrda qo`llangan naqshlarni maqomlardagi avjlarga (qaxramonlarning vajd xolatiga) qiyoslash mumkin. Va nixoyat, asarning avjlari sifatida qasrning yuqori qismidan o`rin olgan rang va naqshlar e'tiborni o`ziga tortadi. Darhaqiqat, bunda qo`llangan ranglar maqomlarning yuqori pardalariga (h-c-d-e-fis-g-h-c) muvofiq keladi. Keyingi xikoyalarga ishlangan miniatyura tasvirlarida ham shunga o`xshash umumiy kompozitsiya deyarli saqlanib qolsa-da, biroq ustuvor ranglar o`zgarib boradi.