Oqitiw metodikasi kafedrasi „5110100-Matematika oqitiw metodikasi“ ta'lim bag'darrnin

- ... - 12300 x³⁹ + 945 x⁴¹ - 45x⁴³ + x⁴⁵ — a
Bul jerde

Viet bul ma'selede a sani do'n'gelek ishine saling'an duris 15 mu'yeshliktin' ta'repi ekenligin aytti. Usig'an tiykarlanip ten'lemenin' shep ta'repin sin p arqali an'latiwg'a bolatug'inlig'an ko'rsetti. Bul jerde Viet
„ . 360° •n +12°
^{2 sin} 45 (ⁿ = 1,2,3...,22)
an'latpa boyinsha berilgen ten' lemenin' 22 ko'renin (sheshimin) ko'rsetip berdi.
Keltirilgen kvadrat ten' lemenin' x₁, x₂ sheshimleri ushin Viet teoremasi ha'mmemizge belgili.
Keltirilgen kvadrat ten' lemenin' uliwma tu'ri
x² + px + q — 0
tu'rinde boladi. Eger x₁ ha'm x₂ ler usi ten'lemenin' sheshimleri bolsa, onda ekenligin tastiyiqlawshi aytim Viet teoremasi dep ataladi. Viet bul teoremani n da'rejeli algebraliq ten' lemege uliwmalastirdi.



p — -(x₁ + x₂), q —

^x1^x

Eger ^x1^,x2^,...xn ler n da'rejeli

x + aj x + a 2 x +... + a_n-1 x + a_n — 0
ten'lemenin' sheshimleri bolsa, onda usi ten'lemenin' koeffitsientleri menen sheshimleri arasinda to'mendegi baylanisliliq bar boladi.
x₁ + x ₂ +... + x_n = - a₁






= a2

^xn

n-1

+ X1X3 +... + x

^x1 ^x

x1x2x3 xn =(-1)ⁿan
Viet u'shinshi da'rejeli ten'lemelerdi sheshiw menen de shug'illandi. U'shinshi da'rejeli ten'leme x³ + 3ax = 2b (3)
tu'rinde bolg'an jag'dayda Viet
a = t² + xt dep belgilep alip, onnan x ti tu'rinde an'latti ha'm oni (3) ten'lemege aparip qoydi. Sonda mina ten'leme kelip shig'adi.

a-t


+ 3a •


a-t


= 2b

a³ - 3a²1² + 3at⁴ - (t² )³
+ 3a²1² - 3at⁴ = 2bt³

yamasa
(t³ )² + 2bt³ - a³ = 0 Bul t³ qarata kvadrat ten'leme. Bul jerde t³ = y dep belgilep alsaq, onda y
o'zgeriwshige qarata kvadrat ten'leme kelip shig'adi. Usi kvadrat ten'lemenin' ^y1 ha'm y₂ sheshimlerin t³ = y ten'likke aparip qoysaq t parametrdin' ma'nislerin aniqlawg'a boladi. Bunnan son' (4) ten'lik arqali x tin' ma'nisleri aniqlanip, olar (3) tu'rdegi algebraliq ten'lemenin' sheshimleri boladi.
Viet matematikaliq belgilerdi rawajlandiriwg'ada o'zinin' u'lesin qosqan alim. Viet belgisizler menen birge qalegen shamalardi da ha'ripler menen belgilegen. Matematikadag'i «koeffitsient» atamasin da Viet engizgen.
Keltirilgen kvadrat ten'lemege baylanisli
bir sag'atilq sabaq islenbe.