O’qo’v qo’llanma Oliy o’quv yurtlararo ilmiy-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengash Prezidiumi tomonidan nashr etishga tavsiya qilingan

Mehnat unumdorligining pasayishiga ta’sir qiluvchi sabablar ham nihoyatda ko’p. Masalan, ular quydagilar:

• investitsiyani sekinlik bilan qsishi;
• homashyo resurslarini qiyinchilik bilan olinadigan joylarga surilishi, va kambag’al bo’lgan ya’ni tarkibida foydali moddalari kam bo’lgan va mayda konlarni hqjalik oborotiga jalb etilishini;
• agro-sanoat kompleksi samaradorligini pasayishi;
• mudofaa harajatlari va mamlakatda tartib o’rnatish bilan bog’liq harajatlar miqdori;
• tashqi savdoni tashkil etishdagi tqsiqlar bahosining pasayishi, eksport xomashyo salmog’ini pastligi, malaka, tajribani etishmasligi;
• asosiy fondlarni eskiligi;
• infratuzilma sohalarini (transport, aloqa, sug’urta va x.k.larni) sekin rivojlanishi;
• davlat intizomi, nazoratni va ijrochilik ishalrini bo’shligi;
• rivojlangan bozor munosabatlariga sekinlik bilan o’tish.

10.4. Korxonalarda ish haqi to’lovlarini tashkil etish
Ish haqi bu bir birlik mehnatdan foydalanish uchun to’lanadigan haqdir, mehnat birligining bahosidir. Ish haqi, yoki mehnat haqi to’lovlari aholi daromadining asosiy manbayidir.
Ish haqi nominal ish haqi va real ish haqiga ajratiladi.
Naminal ish haqi - ishchi va hizmatchilarning vao’t birligi ichida (soat, kun, oy, yil) oladigan ne’matlar va hizmatlar miqdoridir,
Real ish haqi - ma’lum baho darajasida naminal ish haqiga tovarlar va xizmatlar harid qilishi mumkun bo’lgan miqdoridir.
Ular o’rtasida uzviy bog’liqlik mavjud:
Ish haqi darajasi bir qancha omillar bo’yicha farq qoladi:

• hodimlar kasbi, malakasi, qobilyati;
• mehnat sharoitlarining og’irligi;
• faoliyatning tarmoq hususiyatlari;
• tabiiy-iqlim sharoitlar va hududiy joylashishi.

Ish haqini tashkil etishning asoslari, quydagilar:

• Mehnatni tehnikoviy normallashtirish. Ish birligi uchun mehnat haqi to’lovlari miqdorini (bahosini) aniqlashda shunday mehnat narmallari ishlatiladi.
• Ish haqining tarif sistemasi.
• Hodimlarni mehnatlari hususiyatini hisobga olgan ish haqisini hisoblash uchun zarur bo’lgan mehnat haqi to’lovlarining shakllari va tizimi.