O’qo’v qo’llanma Oliy o’quv yurtlararo ilmiy-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengash Prezidiumi tomonidan nashr etishga tavsiya qilingan

Komandit shirkat
SHirkat nomidan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiradigan hamda shirkatning majburiyatlari bo’yicha o’zlarining butun mol-mulklari bilan javob beradigan ishtirokchilar (to’liq shirkatlar) bilan bir qatorda shirkat faoliyati bilan bog’liq zarar uchun o’zlari qo’shgan hissalar doirasida javobgar bo’ladigan, hamda shirkat tomonidan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishda qatnashmaydigan bir yoki bir nechta ishtirokchi (hissa qo’shuvchi, komanditchi) mavjud bo’lsa, bunday shirkat komandit shirkat hisoblanadi.
Qonun asosida tadbirkorlikni tashkil etishning ideal shakllari yo’q, har bir qo’rsatilgan shakldagilar o’zlarining avzalliklari va kamchiliklariga ega. SHuning uchun endigina ish boshlovchi tadbirkorlar qaysi shaklini tanlashi turli xil shart sharoitlarga bog’liq bo’ladi.
Korxonalar yirikligi bo’yicha: yirik, o’rtacha, mayda korxonalarga ajratiladi.
Ularning yirikligini aniqlashda quyidagi qo’rsatkichlar ishlatiladi:

• Asosiy ishlab chiqarish fondlari qiymati;
• Ishchi va xizmatchilarning soni;

V) Yillik mahsulotlar hajmi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 1998 yil 9 apreldagi «Xususiy tadbirkorlik kichik va o’rta biznesni rivojlantirishni yanada rag’batlantirish chora- tadbirlari to’g’risida»gi Farmoniga asosan kichik va o’rta biznes egalari quyidagi guruhlarga ajratiladi:

• yakka tadbirkorlik, mikrofirma, kichik korxona, o’rtacha korxona, dexkon xo’jaligi, fermer xo’jaligi.
• yakka tartibdagi tadbirkorlik yuridik shaxs tashkilisiz va ishchi yollash huquqiga ega bo’lmagan, yo’lida xususiy tadbirkor sifatida davlat rqyxatidan o’tganligi xaqida guvohnomasi bor bo’lgan jismoniy shaxsdir.
• mikrofirma - mulk shaklidan qat’iy nazar ishlab chiqarish tarmoqlarida o’rtacha 20-kishigacha; va boshqa sohalarida 5 kishidagi 10 kishigacha xodimi bo’lgan korxonalardir*.
• kichik korxona - engil, oziq-ovqat sanoati, metalga ishlov berish va asbobsozlik, yog’ochni qayta ishlash, libel sanoati va qurilish materiallari, sanoatida yiliga o’rtacha 100 kishigacha xodimi bo’lgan; fan, ilmiy sohada, aloqa, xizmat qo’rsatish sohasi, savdo va boshqa noishlab chiqarish tarmoqlarida 25 kishigacha xodimi bo’lgan korxonalardir.
• Dehqon xo’jaligi o’z faoliyatini yuridik shaxs sifatida amalga oshiruvchi va oila boshlig’iga umrbod meros qilib berilgan o’z tomorqasida oila a’zolarining shaxsiy mehnati asosida oilaviy mayda tovar ishlab chiqaruvchi xo’jalikdir.



Qzbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining birinchi qismiga umumiy tavsif va
sharxlar. “Iqtisodiyot va xuquq dunyosi”
nashriyot uyi. Toshkent-1997 y. 70,71,72
moddalar; 199 - 201 betlar.
* Qzbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni….2003 yil 30 avgust.

• Fermer xo’jaligi fermer xo’jaliklari a’zolarining faoliyatiga asoslangan, unga uzoq muddatga foydalanish uchun ijaraga berilgan er tomorqalarida qishloq xo’jalik mahsulotlarini ishlab chiqarishni amalga oshiradigan, yuridik shaxs huquqiga ega bo’lgan mustaqil xo’jalik sub’ektidir.
• Ishlab chiqarishning tiplari bo’yicha: ommoviy tipdagi, seriya tipidagi va yakka buyurtma asosida ishlaydigan korxonalar ajratiladi.
• Ixtisoslashtirish darajasi bo’yicha: korxonalar ixtisoslashtirilgan va ixtisoslashtirilmagan, universal va aralash korxonalarga bo’linadi. Ixtisoslashtirish – bu bir xil turdagi yoki texnologik jixatdan o’xshash, yaqin bo’lgan mahsulotlarni ishlab chiqarishdir.
• Mahsulot tannarxidagi harajatlarning salmog’iga qarab korxonalar:
• xom-ashyo materiallarni ko’p iste’mol qiladigan;
• asosiy fondlar bilan ko’proq qurollangan;

V) elektr energiyani ko’p iste’mol qiladigan;
G) mehnat sarfini ko’p talab qiladigan turlarga ajratiladi;

• Texnika taraqqiyotining darajasi bo’yicha: avtomatlashtirilgan va avtomatlashtirilmagan, kompleks mexanizatsiyalashtirilgan va qisman mexanizatsiyalashtirilgan korxonalar ajratiladi.
• Yil davomida ishlash vao’tiga qo’ra: uzluksiz (bir yil, oy, sutka) to’liq ishlaydigan, ish rejimi asosida ishlaydigan va mavsumiy ishlaydigan korxonalar ajratiladi.
• Ishlab chiqarish texnalogiyasi va jarayonlarining xususiyatlari bo’yicha: