Oqsillarni identifikatsiyasiyalash resursi. Mundarija: Kirish

Mavzuning maqsadi: Mulder ana shu guruhni belgilash uchun «protein» (yunoncha 
«rgo1et»— birinchi degan so`zdan olingan) terminini taklif etdi. U organik olamda 
mavjud bo`lgan jismlarning shak-shubhasiz, eng muhimi va chamasi, usiz 
sayyoramizda hayot bo`lishi mumkin emas, deb tushuntiradi. 
1820 
yidda 
frantsiyalik 
olim 
A. 
Brakonno 
hayvonlarning 
risiva boshka to`tsimya natijasida kristall modda cho`kib tushdi. Olim shu moddaga 
glikogol («elim qandi») deb nom berdi. Bu oqsillardan ajratib olingan dastlabki 
aminokislota edi, XIX asrning oxirlariga kelib, o`ndan ortiq aminokislotalar ajratib 
olindi. Oqsillar gidrolizini o`rgangan nemis olimi Robert Fisher (1852-1919) 
oqsillar aminokislotalardan tuzilganligani aygab o`tdi va XX asrning boshlarida 
oqsillar identifikatsiyasiyalashniig p e p t i d nazariyasini yaratdi. XX asrning 

---

oxirlarida kristall holatidaga dastlabki oqsillar olindi (moddalarning tozaligi — 
gomogenligi deyiladi). 
1930 yilda D. Samner kanavaliya uruglaridan ureaza oqsilini (fermentini) kristall 
holda ajratib oldi. 1930-31 yillarda D. Nortrop va M. Kunits pepsin va tripsin 
kristallarini hosil qilishdi. 50 - yillardan keyin oqsillarni sintez qilish tez-tez 
uchraydigan 
hodisaga 
aylanib 
qoldi. 
Oqsillar 
o`simliklar, 
hayvonlar 
mikroorganizm-laridan maxsus usullarda ajratib olinadi. Mikroorganizm-lardan 
oqsil ajratib olishda xujayra suspenzyyasiga maxsus usullar yordamida yuqori bosim 
ostida a z o t berilib («azot bombasi» usuli), tezda bosim pasaytiriladi. Bunday 
xujayra oson parchalanib, oqsil eritmaga o`tadi. Odatda oqsillardan tabiatiga qarab, 
tuzlar va har xil organik eritmalar ajratib olinadi. Oqsillarning eruvchanligi eritma 
rN ga bogliq.
Mavzuning o’rganilgan darajasi: SHuning uchun, ko`pincha tuzlar bufer eritmalar 
yordamida ajratib olinadi. Proteinlar organizm quruq moddasining 50 - 80% ini 
tashkil etadi. Tirik organizmlarda, xususan odam va sut emizuvchi hayvonlar 
organizmida moddalar almashinuvining boshqarilishida gormonlar deb ataladigan, 
yuqori biologik faollikka ega bo`lgan moddalar muhim rolo`ynaydi. Bir qator 
gormonlar oqsilyoki polipeptid xarakterli moddalardir.