O’quv – uslubiy majmua mualliflar: dots. Qobilov S. S. Ass. Nurmamatov M. Q. Ass. Abdirofiyev N. A. Samarqand – 2020

Adabiyotlar 
[1], [5], [9], [11], [16], [17] 
Ma’ruza № 5 
Mavzu: Transplyatsiyalash texnikasi 
Reja: 
1. Transplyatsiya sxemasi. 
2. Tahlil va sintez. 
3. Leksik va sintaksik tahlil. 
4. Generatsiya vazifalari. 
5. Optimallashtirish va xatolar turlari. 

---

17 
Tayanch iboralar: Sxema, analiz va sintez , leksika, sintaksis, semantika, gen-
eratsiya, optimallashtirish, xatolar turi. 
Ma’ruza bayoni. 
Boshlang’ich (kirish) tilida yozilgan programmani mashina tiliga tarjima qi-
lish masalasi oddiy masala emas. Bu masala ketma-ket, bosqichlar bilan bajariladi. 
Tarjima qilish jarayoni quyudagi umumiy sxema yordamida tasvirlanadi. 
- 
Rasm . Translyasiya sxemasi. 
Birinchi va ikkinchi bosqichlarni bajarishdan keyin boshlang’ich program-
madan abstrakt programmani hosil qilamiz. Sxemadan ma’lumki tarjima jarayoni 
asosan ichki (analiz va sintez) bosqichlardan iborat. Birinchi bosqichda abstrakt 
Boshlang’ich pro-
gram. satri 
Leksik tahlil 
Programmaning 
leksik yoyilmasi 
Generatsiya 
Kontekst tahlil 
Sintaksik tahlil 
Programmaning 
tahlil daraxti 
Abstrkt programma 
Natijaviy pro-
grammma satri 

---

18 
programma va ikkinchi bosqichda unga ekvivalent bo’lgan natijaviy programma 
hosil bo’ladi. 
Leksik analiz jarayonida translyatr kirish satrini litera bo’yicha o’qib 
leksemalarni hosil qiladi. Leksemalar jadvalda saqlanadi. Har bir leksema 
deskriptorga ega bo’lib, deskriptor leksema turi va saqlash joyini belgilaydi.
Sintaksis tahlil natijasida leksemani til sintaksisiga jabob berish yoki ber-
masligi aniqlanadi. Masalan ,a+b*c ifodasi tahlildan keyin (a+(b*c)) ko’rinishda 
keltiriladi. Buning natijasida programmaning ma’nosi yaqqol ko’rsatiladi. Tahliln-
ing bu bosqichi natijasi programmani tahlil daraxtidir. Daraxt konstruksiya va 
leksemalarni o’z ichiga oladi. Keying bosqichda esa bu daraxt maxsus algoritmlar 
bilan aylanib o’tiladi va natijaviy programma satri hosil bo’ladi. 
Generatsiya bosqichida natijaviy programma satrlar to’plami ko’rinishida 
hosil qilinadi. 
Masalan x:=b+(c-d)*(e+f) operatori berilgan bo’lsin. Bu operatorni generatsiya 
qilingandan keyin quyidagi matn hosil bo’ladi. 
t1:=c-d ; t2:=e+f ; t3:=t1*t2 ; t4:=b+t3 ; x:=t4; 
yoki shartli operator 
agar x>y u holda a:=1 aks holda b:=2; generatsiyadan keyin quyudagi 
ko’rinishni oladi
p:=x>y;