O’quv – uslubiy majmua mualliflar: dots. Qobilov S. S. Ass. Nurmamatov M. Q. Ass. Abdirofiyev N. A. Samarqand – 2020

ob’ektlarni aniqlash va ular ustida amallar bajarish yotadi. Foydalanuvchi 
tomonidan ishlab chiqariladigan programma windows- ilovasi hisoblanadi. Pro-
gramma proekt deyiladi. Natijada biz kompilyatsiya (tarjima) qilingan va Delphi 
muhitidan tashqari muhitda ham ishlaydigan programmani hosil qilamiz. Proekt 
bitta yoki bir nechta formalardan tashkil topishi mumkin. Forma programma 
oynasi bo’lib interfeys vositalarini saqlaydi. Foydalanuvchi bu vositalar yordamida 
programma bilan Windows-ilova kabi hamkorlik qiladi. Interfeys vositalari inter-
feysli komponentalar deb nomlanadi va vizual programmalashning tarkibiy 
birliklaridir.
Formalar va uning har bir komponentasi Object Pascal tilining ob’ekti bo’lib 
xossalar to’plami va metodlar (harakat, amal, operatsiya) to’plamidan iborat. 
Xossalar ob’ekt holatini va metodlar esa shu ob’ekt ustida bajariladigan amallarni 
bildiradi.
Vizual (interfeysli) komponentalar xossalariga quyidagi xarakteristikalar kiradi:

Nom (name); 

Sarlavha (Caption); 

Rang (Color); 

Matn (Text) va boshqalar. 
Xossalar dinamik tarzda (programma ishlash paytida) yoki statik tarzda 
(loyihalash paytida) aniqlanadi.

---

109 
Metodlar ham ikki guruhga bo’linadi. Birinchi guruh metodlari oldindan tizim 
muhitiga kiritilgan tayyor metodlardir. Ikkinchisi esa, programmalovchi tomonidan 
yaratiladigan metodlar hisoblanadi.
Proekt (loyiha) turli tipdagi fayllar majmuasidan tashkil topadi.
Proekt fayli (.dpr-kengaymali) boshqaruvchi programma bo’lib, Object Pascal 
tilida yoziladi. Katta hajmga ega emas Delphi tomonidan avtomatik ravshda tashkil 
qilinadi, proektning bosh formasini ishga yurgizadi. Bu faylni tahrirlash mumkin