O’quv jarayoniga zamonaviy innovatsion texnologiyalarni joriy etish

O’QUV JARAYONIGA ZAMONAVIY INNOVATSION TEXNOLOGIYALARNI JORIY ETISH

A.Bekmuratov, Sh.Mambetyarov – Ajiniyoz

nomidagi Nukus DPI assistent o’qituvchilar

XXI asr - texnika va texnologiya asri. Ha, bu nom bejizga berilmadi. Atrof muhitda sodir bo’ladigan hodisalar uni o’rganishga bo’lgan qiziqishni yanada orttirdi. Bu qiziqish ortidan ilm-fan sohasida misli ko’rilmagan kashfiyotlar paydo bo’ldi va paydo bo’lmoqda. Kundan kunga kishini hayratga soladigan yangiliklar yaratilmoqda.

Shu o’rinda, bu yangiliklar xususan, turli xil gadjetlar, qurilma-yu moslamalar inson hayotining ajralmas bo’lagiga aylanib bormoqda. Bugungi kunda ulardan unumli foydalanish dolzarb mavzulardan hisoblanadi. Bu borada O’zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Abdug’aniyevich Karimovning quyidagi fikrlarini keltirib o’tishni o’rinli deb bilamiz: «Kelajagimiz poydevori bilim dargohlarida yaratiladi, boshqacha aytganda, xalqimizning ertangi kuni qanday bo’lishi farzandlarimizning bugun qanday ta’lim va tarbiya olishiga bog’liq». Darhaqiqat, farovon kelajak poydevori hozirda unib-o’sib kelayotgan yoshlar hisoblanadi. Shu sababli, ularning yuqori bilim va ko’nikmalarga ega bo’lib voyaga yetmoqlari muhim omildir.
Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, madaniy sohalarda bo‘layotgan tezkor o‘zgarishlar ta’lim tizimini ham tubdan isloh qilishni taqozo etmoqda, chunki mukammal ta’lim tizimi orqali Respublikamizning kelajak intellektual imkoniyatlarini va uni gullab yashnashi hamda rivojlanishini belgilab beruvchi yoshlarni har tomonlama ijodkor, mustaqil faoliyat yuritadigan qilib tarbiyalashda asosiy omil bo’lib xizmat qiladi. Shuning uchun ta’limda eng muhim strategik yo‘nalish ta’lim muassasalarining innovatsion faoliyati hisoblanadi. Bu esa barcha ta’lim muassasalarida, ayniqsa ijodkor, yuqori salohiyatli mutaxassis kadrlarni tayyorlovchi oliy ta’lim maskanlarida innovatsion texnologiya ko‘rinishida faoliyat olib borish dolzarb masalalardan biri bo’lib kelgan.Xususan, hozirgi kunda ta’lim jarayonida innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalarini o’quv jarayonida qo’llashga bo’lgan qiziqish, e’tibor kuchaygan.
Ta’limning samaradorligini oshirish o’z o’rnida yoshlarning ta’lim markazida bo‘lishini va ularning mustaqil bilim olishlarini ta’minlashga xizmat qiladi. Bu yo’lda ta’lim muassasalariga yaxshi tayyorgarlik ko‘rgan va o‘z sohasidagi bilimlarni mustahkam egallagan kadrlar talab etilishi bilan bir qatorda ularning zamonaviy pedagogik texnologiyalarni va interfaol usullarni biladigan, ulardan o‘quv va tarbiyaviy mashg’ulotlarni tashkil etishda foydalana oladigan mutaxassislar zarur. Buning uchun barcha fan o‘qituvchilarini yangi pedagogik texnologiyalar va interfaol usullar bilan qurollantirish va olgan bilimlarini o‘quv-tarbiyaviy mashg’ulotlarda qo‘llash malakalarini uzluksiz oshirib borish keng yo’lga qo’yilmoqda. Zamonaviy texnologiyalar qo‘llanilgan mashg’ulotlar o‘quvchilar egallayotgan bilimlarni o‘zlari qidirib topishlariga, mustaqil o‘rganib, tahlil qilishlariga, xatto xulosalarni xam o‘zlari keltirib chiqarishlariga qaratilgan. O‘qituvchi bu jarayonda shaxs va jamoaning rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi, shu bilan bir qatorda, boshqaruvchilik, yo‘naltiruvchilik vazifasini bajaradi. «Eshitganimni yoddan chiqaraman, ko’rganimni eslab qolaman, mustaqil bajarsam tushunib yetaman»,- buyuk faylasuf Konfutsiyga tegishli bu hikmatli so’z yuqoridagi fikrlarimizga dalildir.
Hozirgi davrda sodir bo‘layotgan innovatsion jarayonlarda ta’lim tizimi oldidagi muammolarni hal etish uchun yangi axborotni o‘zlashtirish va o‘zlashtirilgan bilimlarni o‘zlari tomonidan baholashga qodir, zarur qarorlar qabul qiluvchi, mustaqil va erkin fikrlaydigan shaxslar kerak.
Shuning uchun ham, ta’lim muassasalarining o‘quv-tarbiyaviy jarayonida zamonaviy o‘qitish uslublari - interfaol uslublar, innovatsion texnologiyalarning o‘rni va ahamiyati beqiyosdir. Pedagogik texnologiya va ularning ta’limda qo‘llanilishiga oid bilimlar, tajriba o‘quvchilarni bilimli va yetuk malakaga ega bo‘lishlarini ta’minlaydi.Bu o’rinda, innovatsion texnologiyalar takomillashuvining yoshlar ongiga turli ta’sirlari mavjud. Buning isbotini boshqa rivojlangan chet el mamlakatlari tajribasida ko’rishimiz mumkin. Zamonaviy hayotga bog’langan holda, o’tmishini, o’zligini unutib qo’yayotgan yoshlar hayotimizda uchrab turibdi.O’z qadriyat va an’analarini yoddan chiqarib, turli xil buzg’unchi oqimlarga og’ib ketayotganlar ham shular jumlasidandir.
Shu kabi muammolarni bartaraf etish borasida yurtimiz miqyosida keng ko’lamli ishlar amalga oshirilyapti. Fuqarolar, ayniqsa yoshlar ongida internet va uning tarmoqlaridan foydalanish madaniyatini shakllantirish borasida tushuntirish ishlari olib borilmoqda.
Xususan, mustaqillik yillarida yurtimizda olib borilgan izlanishlar natijasida ilm-fan, adabiyot, san’at rivojlanishiga o’zining beminnat hissasini qo’shgan allomalarimizning unutilgan nomlari qayta tiklandi. Noto’g’ri fikrlar sabab nohaq qoralangan ajdodlarimiz to’laqonli oqlandi. Mohir sarkarda, davlat arbobi, ilm-fan va madaniyat homiysi bo’lgan Amir Temur ana shunday tarixiy shaxslardan biri hisoblanadi. Sohibqiron markazlashgan davlatga asos soldi, uni har tomonlama mustahkamlab, rivojlantirib, nomini butun olamga yoydi.
Buyuk bobokalonimiz tarixiga oid ma’lumotlar borasida zamonamiz olimlari tomonidan hali hamon izlanishlar olib borilmoqda. Sohibqiron tarixi nafaqat yurtimiz, balki chet el tarixchi olimlarining ham qiziqishiga sazovor bo’lib bormoqda.
Qizg’in izlanishlar davrida, Sohibqiron tarixi chet el vakillarini qiziqtirgan bir vaqtda, ulug’ bobomiz hayoti o’z xalqi tomonidan qanday o’rganilayotgan ekan degan savol barchamizda paydo bo’lishi aniq. Lekin texnika rivojlangan davrda fuqarolarimiz ayniqsa, yoshlarimiz orasida ulug’ ajdodimiz xotirasi so’nib borayotganini rad eta olmaymiz. Nahotki chet el olimlari Amir Temur bobomiz haqida bizdanda ko’proq ma’lumotga ega bo’lsalar?! Tarixni o’rganishimiz zarur deya baralla so’zlayotgan bir vaqtimizda, unga oid aniq ma’lumotlarni targ’ib qilish jarayoni sustlashgan bo’lsa?! Ulug’ bobomiz tavalludiga yaqin ommaviy axborot vositalarida turli xil ko’rsatuvlar namoyish etila boshlanadi. Maktab o’quvchilari uchun 7-sinf O’zbekiston tarixi darsligida Amir Temur hayoti va uning siyosiy maydonga chiqish jarayonlari yoritilib berilgan. Bundan tashqari, yurtimizning istalgan kutubxonasidan Sohibqiron haqidagi hoh ilmiy, hoh badiiy tarzdagi adabiyotni topishimiz mumkin. Lekin shunga qaramay, bugungi globallashuv jarayoniga mos ravishda targ’ibot ishlarini yanada kengaytirish zamon talabiga aylanib bormoqda. Unib-o’sib kelayotgan yoshlarga mustaqil hayotga qadam qo’yish arafasida ajdodlarimizning ibratli hayotlarini uqtirish samarali hisoblanadi. Ayniqsa, bu jarayon akademik litsey va kasb-hunar kollejlari o’quvchilariga tegishlidir.
Shu sababli, qadriyat va an’analarimiz bardavomligi yo’lida tariximiz va madaniyatimizning yoshlar orasidagi targ’ibotini faol innovatsion texnologiyalar orqali saqlab qolishni taklif qilgan bo’lardim. Bu qanday?
Dars jarayonlarida tarixiy xotiramiz aks etgan materiallardan xususan, videolavhalar, taqdimot ishlari, media ko’rgazmalardan foydalanishni seminar-trening ko’rinishida yanada keng yo’lga qo’yish. Bugungi zamon talabiga mos ravishda fuqarolar ayniqsa, o’quvchi yoshlar uyali aloqalari uchun bobokalonimiz xotirasiga oid mobil ilovalarni yaratish. Bolajonlar tarbiyasida ajdodlarimiz hayotini o’rnak qilib ko’rsatishni interaktiv o’yinlar bilan amalga oshirish. Bugungi kunda ommalashgan ijtimoy tarmoqlarda tarixiy xotiramizga oid sahifalar ochish. Xususan, imkoniyati cheklanganlar uchun maxsus kitob, audio va video ko’rinishidagi taqdimotlarni ishlab chiqish.Yuqoridagi fikrlarga mos ravishda yana boshqa turdagi g’oyalarni yaratish mumkin. Bu esa albatta, o’zimizga bog’liq. Shu sababli intellektual salohiyatga ega bo’lgan kadrlar tayyorlovi davlat siyosati darajasiga ko’tarilmoqda. 
Adabiyotlar:
1. Ислом Каримов. Ўзбекистон мустақил тараққиёт йўлида. –Т.: «Ўзбекистон», 1994.
2. Ишмуxамедов Р., Абдуқ одиров А. Таълимда инновацион технологиялар. Т.,2008