O`quv maqsadlarini belgilash usullari. Pedagogik taksonomiya haqida tushuncha

6. BAHOLASh Bu toifa u yoki bu material (qonun,badiiy asar, izlanish natijalari)ning ahamiyatiga aniq maqsad nuqtai nazaridan baho berishni anglatadi. Talaba mulohazalari mezoni ichki (tarkibiy, mantiqiy) yoki tashqi (belgilangan maqsadga muvofiq) bo`lishi mumkin. Bu mezonlar talaba yoki o`qituvchi tomonidan belgilanishi mumkin. Bu toifa oldingi (5 ta) o`quv maqsadlarining barchasini egallanishini va ularga qo`shimcha ravishda aniq belgilangan mezonlarga asoslanib baho bera olishni ham bilishni nazarda tutadi.

TALABA Materialning mantiqiy tuzilishini yozma matn shaklida baholaydi, xulosalarni berilgan kattaliklarga mosligini baho-laydi, ichki mezonlardan kelib chiqqan holda u yoki bu faoliyat ahamiyatiga baho beradi, tashqi mezonlardan kelib chiqqan holda u yoki bu faoliyat ahamiyatiga baho beradi (munosabatini bildiradi).

O`quv fani maqsadlarini bu taksonomiya asosida aniqlashtirish ikki bosqichda bajariladi. Birinchi bosqichda fan o`qitilishining umumiy maqsadi aniqlanadi, ikkinchi bosqichda esa kundalik va joriy o`quv faoliyatining maqsadlari aniqlanadi. qismlarga ajratib aniqlashtirilgan o`quv maqsadlarini jadval shaklida rasmiylashtiriladi: ustunda fanning bo`limlari, qatorda esa talabaning bu bo`limlarni o`zlashtirishdagi intellektual faoliyatining asosiy turlari joylashtiriladi. Misol tariqasida AQSH o`rta maktabining XI sinfida kimyo fanidan o`quv maqsadlarini turkumlashni keltiramiz (4-jadval).

Kimyo kursida o`quv maqsadlarini aniqlashtirish

4-jadval

№	Bo`limlar mazmuni	Intellektual operasiyalar
		Bilish	Tushu-nish	qo`l- lash	Tahlil	Sintez	Baholash
	Olimlar tarjimai xoli	q
	O`lchash	q	q
	Kimyoviy moddalar	q	q	q	q
	Kimyoviy elementlar	q	q	q
	Kimyoviy almashuv	q	q	q	q
	Kimyoviy qonunlar	q	q	q	q
	Energiya va muvozanat	q	q
	Moddaning atom va molekulyar tuzilishi	q	q	q	q

Ushbu «ikki o`lchamli» aniqlashtirish har bir dars o`quv maqsadlarini belgilashda yo`nalish bo`lib hisoblanadi. J.Blok va L.Andersen uslubi bo`yicha bu maqsadlar o`quv bo`laklari mazmuni bo`yicha aniqlashtiriladi. So`ngra har bir bo`lak doirasida talabalar uchun yangi qismlar mazmuni aniqlanadi va turkumlanadi. Talabalarning o`qituvchi belgilagan o`zlashtirish darajasiga muvofiq bo`lgan intellektual operasiyalari ko`rsatiladi. Fizik geografiyadan «ob-havo fronti» mavzusi bo`yicha dars maqsadini aniqlashni misol tariqasida keltiramiz (5-jadval).

O`quv maqsadlarini to`la-to`kis aniqlanadigan, o`quv jarayonini esa takrorlanuvchan bo`lishi uchun, bu maqsadlarga erishish mezonini yaratish zarurati tug`iladi. Boshqacha aytganda, o`quv maqsadlarini shunday ifodalash kerakki, unga erishganlik haqida fikr yuritish mumkin bo`lsin.