O’quv materiallari a ma’ruzalar mavzulari bo`yicha reja, tayanch so`z va iboralar, asosiy matn

Boshqaruvning mohiyati va tizimi.Umumiy ko‘rinishda boshqaruv ikki obyektning maqsadga qaratilgan o‘zaro hamkorligidan iborat bolib, bunda ulardan biri boshqaruv subyekti o‘rnida, boshqasi esa boshqaruv obyekti o‘rnida boladi. Bu o‘zaro hamkorlik uchun quyidagilar xosdir: • boshqaruv subyekti boshqaruv obyektiga ta’sir ko‘rsatish impulslari (boshqaruv buyruqlari)ni jo‘natadi, ular boshqaruv obyekti qanday faoliyat yuritishi haqidagi axborotga ega boladilar; • boshqaruv obyekti ushbu impulslar (buyruqlar)ni oladi va ularga muvofiq harakat qiladi susiyatlar vujudga keladi. Zamonaviy tashkilotni boshqarish tizimi quyidagi talablarga javob berishi kerak: — yuqori egiluvchanlikka ega bolish; — ishlab chiqarishning mehnatni nazorat qilish, tashkil etish va taqsimlashning tegishli shakllarini talab qiluvchi texnologiyasiga o‘xshash bolish; — korxonaning tashqi va ichki muhiti, bozor holatining omillari o‘zgarishlariga operativ javob qaytarish; — tashkilotni boshqarishning yuqori samaradorligini ta’minlash; — tashkilotning rivojlanishiga ko‘maklashish;
Makrodarajada boshqaruv ob’yekti mamlakat(respublika), viloyat, shahar, tuman bo`lsa, megodarajada kontsern, sektor(tarmoq), mikrodarajada esa, korxona, tashkilot, firma, kompaniya, xodimlar, ishlab chiqarish, samaradorlik, o`z-o`zini boshqarish hisoblanadi.
Makrodarajadagiboshqaruv sub’yekti qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi, sud hokimiyati, viloyat deputatlari, viloyat hokimiyatlari, viloyat sudlari, tuman halq deputatlari, tuman (shahar) hokimliklari, tuman (shahar) sudlari, megodarajada qo`mitalar, vazirliklar, mikrodarajada jamoa kengashi va raislar, firma prezidenti, korxona rahbarlari, bo`g’in boshliqlari, fuqarolar yig’ini sanaladi. Shunday qilib, har qanday hodisa yoki jarayon negizi boshqariladigan ob’yekt va boshqaruvchi sub’yekt tizimlaridan tashkil topadi.
Menejment fani voqelikni bilishga bag’ishlangan umumfalsafiy usullarni qo`llaydi. Eng avvalo, boshqaruvchi ob’yektni aks ettiruvchi, uni talqin etishga yordam beruvchi ma`lumotlar jamlab baholanadi. Bu ma`lumotlar mikro, mego va makro darajadagi veqelikka oid bo`lishi mumkin. Bu boshqaruvni idrok etishdagi empirik bosqich hisoblanadi.
Boshqarishning sir-asrorlarini ilmiy asosda o`rganish, tahlil qilish maqsadida bu fan quyidagi uslublardan foydalanadi (1-jadval).
2-jadval
Menejment fanining tahlil usullari

№