O‘quv-uslubiy majmua Namangan davlat universiteti kengashining 2021-y. "27"

Navoiy
3. Muzore’i musammani axrabi makfufi mahzuf. Mazkur vaznning 1-rukni 
«mafoiylun»ning axrab (maf’uvlu // – – V), 2-rukni «foilotun»ning makfuf (foilotu // 
– V – V), 3-rukni «mafoiylun»ning makfuf (mafoiylu // V – – V), 4-rukni esa 
«foilotun»ning mahzuf (foilun // – V–) ko’rinishiga teng bo’ladi: 
Maf’uvlu 
foilotu 
mafoiylu 
foilun 
– – V // 
– V– V // 
V– – V // 
– V–
Masalan: 
Jo:–nim–di–n^o’z–ga yo:–ri va–fo:–do:–r. top–ma–dim,
Ko’ng–lum–di–n^o’z–ga mah–ra–mi as–ro:–r. top–ma–dim. 
– – V// – V – V //V – – V // – V –
maf’uvlu foilotu mafoiylu foilun
axrab makfuf makfuf mahzuf 
Bobur 
4. Muzore’i musammani axrabi makfufi maqsur. Mazkur vaznning muzore’i 
musammani axrabi makfufi mahzuf vaznidan farqi shundaki, undagi 4-rukn 
«foilotun»ning mahzuf emas, maqsur (foilon // – V ~) ko’rinishiga teng bo’ladi: 
maf’uvlu 
foilotu 
mafoiylu 
foilon 
– – V // 
– V– V // 
V– – V // 
– V~
Masalan: 
To: bo’l–mi–sham bu o:–la–m^a–ro: o:–sh.–no:–yi umr,

---

 
55 
Chek–mak du–rur i–shim ke–cha–kun–duz ja–fo:–yi umr. 
– – V// – V – V // V – – V // – V ~
maf’uvlu foilotu mafoiylu foilon
axrab makfuf makfuf maqsur 
Ogahiy 
14-мавзу: “Mustaf’ilun” rukni va uning zihoflari. Rajaz bahri vaznlari 
Режа: 
1. «Mustaf’ilun» (– –V–) rukni va uning zihoflari 
2. Ражази мураббаи солим. 
3. Ражази мусаммани солим ва бошқа вазнлар 
 «Mustaf’ilun» (– –V–) rukni va uning
zihoflari 
«Mustaf’ilun» rukni hammasi bo’lib 9 xil zihofga uchraydi, natijada undan 14 
xil far’iy rukn yuzaga keladi. Ular quyidagilar: 
1) Mustaf’ilon. «Mustaf’ilun» (– –V–) 4-cho’ziq bo’g’inining o’ta cho’ziq 
bo’g’inga aylanishidan hosil bo’ladi: – –V~. Rukndagi bu o’zgarish «izola», «izola» 
zihofi natijasida paydo bo’lgan far’iy rukn muzol deb ataladi; 
2) mafoilun. «Mustaf’ilun» (– –V–) birinchi «mus» cho’ziq bo’g’inidan «s» 
harfining tushib, «mu» qisqa bo’g’inga aylanishidan hosil bo’ladi: V–V–. Yuzaga 
kelgan «mutaf’ilun» unga vazndosh bo’lgan «mafoilun» bilan almashtiriladi. 
Rukndagi bu o’zgarish «xabn», «xabn» zihofi natijasida paydo bo’lgan far’iy rukn