ZIDDIYASIZLIK QONUNI (lot. lex contradictionis) formal mantiqning asosiy qonunlaridan bo’lib, u quyidagicha ifodalanadi: ayni bir predmet haqidaaytilgan ikki o’zaro bir –birini istisno etuvchi fikrlar ayni bir vaqtning o’zida vaaynan bir nisbatda birdaniga to’g’ri bo’lishi mumkin emas. Masalan: «Pomir – baland tog’». «Pomir – past tog’». Bular birdaniga to’g’ri bo’lishi mumkin emas. Uning formulasi: AÙA emas. (AÙùA).
I – LOTINCHAAFFIRMO – tasdiqlayman so’zining ikkinchi unli harfi bo’lib, u juz’iy tasdiq hukmni simvolik ifodalaydi.
IDEAL – (grek. – idea – tarz, obraz, tushuncha) – kamolot, ayrim kishi, guruh, sinfning intilishi va xatti-harakatini biron-bir narsada namuna qilib belgilaydigan oliy maqsad. Ideal matematik mantiqda ma’nosi bo’lmagan (juda bo’lmaganda bir elementga ega bo’lgan) to’plam bo’lib, grekchaD harfi bilan belgilanadi.
IDEALIZASIYA - ilmiy tadqiqot usuli bo’lib, bu usul maxsus abstrakt ideallashtirilgan ob’ektlar tuzishda ifodalanadi. Bu usul ob’ektlarni «sof shaklda» o’rganish maqsadida qurilgan fikriy konstrukSiyalardan iborat bo’lib, u real holda uchramaydi, ammo o’zining biron timsoliga ega: Masalan: geometriyada «nuqta», fizikada «absolyut qattiq jism» kabi va hokazo.
IDEOLOGIYA – (grek. idia - tarz, obraz, tushuncha va ta’limot) – ijtimoiy qarashlar va g’oyalar sistemasi. Unga siyosiy, huquqiy, ahloqiy, falsafiy, estetik, diniy ateistik qarashlar kiradi. U ijtimoiy ongning bir qismi bo’lib, ijtimoiy borliq asosida vujudga keladi va rivojlanadi.
Idrok – ayrim buyum va hodisalarni yaxlit holdaaks ettiradigan psixik proSess.
IJOBIY MANTIQ – hozirgi zamon noklassik mantiq oqimi bo’lib, fikrlash jarayonida inkor etish amalini qo’llamaydi. Uning o’rniga implikaSiya, kon’yunkSiya, diz’yunkSiya va ekvivalentlilikni ishlatadi.
IJOBIY VA SALBIY TUSHUNCHA – tushunchalarning mazmun jihatdan turlari bo’lib, ijobiy tushunchada predmet o’zida mavjud belgi orqali fikrlansa, salbiy tushuncha o’zida yo’q belgi yordamida ifodalanadi.
IZCHILLIK – mantiqiy tafakkurning asosiy shartlaridan biri bo’lib, fikrlash jarayonida tartiblilikni talab qiladi,ya’ni fikr oddiydan murakkabga qarab,yoki aksincha yuritiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
