O’quv-uslubiy qo’llanma Toshkent 2021 yil Tuzuvchilar: Matnazarova Gulbaxor Sultanovna Xamzaeva Nilufar Toshtemirovna

Dunyoda Covid-19 bilan kasallanish ko’rsatkichi yuqori bo’lgan mamlakatlar (2021 yil 24-aprel ҳolatiga)

1. AQSh ➖ 32 735 704 2. Ҳindiston ➖ 16 602 456 3. Braziliya ➖ 14 238 110 4. Franstiya ➖ 5 440 946

5. Rossiya ➖ 4 744 961 6. Turkiya ➖ 4 550 820 7. Buyuk Britaniya ➖ 4 401 109

Jadval-1
O’zbekiston Respublikasining ҳar xil ҳududlarida Covid-19 tarqalganligi (2021 yil 23-aprel ҳolatiga)

№	Ҳududlar	Qayd etilgan bemorlar soni	Sog‘ayganlar
			Abs.	%
1	Qoraqalpog‘iston Respublikasi	999	954	95
2	Andijon viloyati	2426	2388	98
3	Buxoro viloyati	1660	1607	97
4	Jizzax viloyati	956	912	95
5	Kashkadaryo viloyati	1675	1648	98
6	Navoiy viloyati	741	723	98
7	Namangan viloyati	2824	2794	99
8	Samarqand viloyati	3143	2969	94
9	Sirdaryo viloyati	1381	1346	97
10	Surxondaryo viloyati	1197	1160	97
11	Farg‘ona viloyati	953	939	99
12	Xorazm viloyati	1046	1035	99
13	Toshkent viloyati	16917	16424	97
14	Toshkent shaҳri	52761	50637	96
15	Respublika bo’yicha	88679	85536	97

Bemorlar yo’talganda, aksirganda va balg‘am chiqarganda kasallik sog‘lom odamga yuqadi. Ayrim bemorlarda fekal-oral yo’l bilan ҳam kasallik yuqishi mumkin. Covid-19 virusi tashqi muҳitga chiqsa, oziq-ovqatlarni, ro’zg‘orda ishlatiladigan idish tovoqlarni, suvni va boshqa predmetlarni zararlashi mumkin.

Covid-19 yuqori kontagioz infekstiya bo’lib bemor bilan yaqin muloqotda bo’lganlarga tez yuqadi, tibbiyot xodimlarining kasallanganligini bunga misol qilsa bo’ladi.
Covid-19 epidemik jarayonining kelib chiqishida va rivojlanishida 3 ta bo’g‘in (zveno) qatnashadi.
Birinchi bo’g‘in kasallik qo’zg‘atuvchisining manbai (subklinik, inapparat ҳolda kechgan bemorlar, engil, o’rta og‘ir va og‘ir shaklda kechgan bemorlar, virus tashuvchi)
Ikkinchi bo’g‘in – yuqish yo’llari, yuqish mexanizmi.
A) ҳavo-tomchi
B) maishiy-muloqot
V) fekal-oral
Ushbu yuqish yo’llari orqali Covid-19 bemor va virus tashuvchidan sog‘ odamlarga yuqadi.
Uchinchi bo’g‘in - Covid-19 ga nisbatan aҳolining moyilligi. Ushbu kasallik virusi ilgarilari aҳoli orasida tarqalmaganligi, aҳoli bu virus bilan to’qnashmaganligi tufayli, aҳoli orasida populyastion immunitet yo’q. Shuning uchun ҳam aҳolining moyilligi yuqori. Ushbu infekstiya bilan barcha yoshdagi kishilar kasallanadi. Yosh bolalarda kasallik engil, sublinik shaklda kechsa, katta yoshdagi kishilar va qariyalarda ushbu infekstiya og‘ir va o’ta og‘ir shaklda kechadi.
Yo’ldosh (qo’shimcha) kasalliklari bo’lgan kishilarda (surunkali o’pka kasalliklari, surunkali yurak-tomir kasalliklari, surunkali jigar va buyrak kasalliklari, qandli diabet kasalliklari) Covid-19 og‘ir, o’ta og‘ir va asoratli o’tadi.
Covid-19 epidemiologik nuqtai nazardan qisqa muddat ichida aҳoli o’rtasida keng tarqalishi (epidemiya) va pandemiya ҳolatini vujudga keltiruvchi infekstiya ҳisoblanadi.