Oquvchanligi oshiriladi va h k

Diskli ajratuvchi:
1
– shtanga (o‘q); 2– elastik materialdan yasalgan disk; 3– metall disk.

---

53
chilarning quvur devoriga bo‘lgan zichligini oshiradilar. Harakatlari
davomida quvur devorida qolgan oldingi mahsulot qoldiqlarini
tozalab oqim bo‘yicha siljiydilar. Diskli ajratuvchining umumiy
chizmasi 16- rasmda keltirilgan.
Metall disk ichi (o‘rtasi)ga elastik materialdan yasalgan elastik
disk o‘rnatiladi. Elastik disk materiali ishqalanishga, neft va neft
mahsulotlarining ta’siriga chidamli bo‘lishi hamda yuqori harorat
va bosim ta’sirida o‘z xossasini saqlashi kerak. Bunday talablarga
polimer materiallari (neopren, adi pren, xaykar) va turli marka-
dagi yog‘lar, benzinlarga chidamli bo‘lgan rezina javob bera oladi.
Yuqorida keltirilgan diskning quvur devoriga bo‘lgan zichligi
30–50 km li harakat davomida saqlanadi.
Ajratuvchilarning oraliq nasos stansiyalari orqali o‘tishi ikki
usulda amalga oshiriladi. Birinchi usulda ajratuvchilar maxsus kame-
ra yordamida qabul qilinib, keyin yana quvur ichiga kiritiladi. Bu
holda aralashma stansiya orqali o‘tib bo‘lgunga qadar haydash jara-
yoni to‘xtatiladi. Bu quvurning ishlab chiqarish qobiliyatini
pasaytiradi. Ikkinchi usulda ajratuvchilar maxsus moslama (ka-
mera) lar yordamida nasos orqali o‘tkazilmay, yonidan o‘tkazib
yuboriladi. Bu usulda haydash jarayoni to‘xtatilmaydi.
Neft mahsulotlarini ketma-ket haydashda shar (sferik)
ko‘rinishidagi ajratuvchilar keng miqyosda qo‘llaniladi. Ular tabiiy
yoki sun’iy kauchuk, maxsus rezina hamda neoprendan tayyorla-
nadi.
Ularning devor qalinligi 25 mm dan 80 mm gacha; diametr-
lari esa 100 mm dan 1 m gacha bo‘ladi. Quvur ichiga tushirishdan
oldin ularning ichi suv yoki boshqa suyuqliklar bilan to‘ldirilib,
diametrlari quvurning ichki diametriga nisbatan 10 foizga katta-
lashtiriladi. Bu sharlarning quvur devoriga tegib turish zichligini
oshiradi. Ajratish jarayonining ishonchli bo‘lishini ta’minlash
maqsadida quvur ichiga bir vaqtning o‘zida birgalikda 10 tagacha
shar tushirilishi mumkin.
Shar (sferik) ko‘rinishidagi ajratuvchilar quvurning har
qanday diametrdagi armaturalari orqali o‘tish qobiliyatiga ega.
Shar ajratuvchilar uzoq vaqt davomida ishlatilishi mumkin (1500
km gacha yurishi ta’minlangan). Ularni quvur ichiga kiritish va
qabul qilib olish quvurda joylashtiriladigan maxsus moslama yor-
damida amalga oshiriladi (17- va 18- rasmlarga qarang).

---

54
Maqbul ajratuvchilar soni quvur ichiga tushirilganda hosil
bo‘ladigan aralashmaning hajmi quyidagicha aniqlanadi:
V
arl
 = V(n–1),
bunda: V – ikki ajratuvchi orasidagi quvur hajmi; n – ajratuv-
chilar soni.