Oraliq nazorat savollariga javoblar mikrobiologiyadan

Kasallikning odamlardagi patogenezi. Kasallik manbai qo‘y-echki va qoramollar hisoblanadi, ayrim hollarda qushlar ham boiishi mumkin. Odamlarga kasallik mikrob tushgan sut, suvni ichganda, kasal mol va qushlarning go'shtini yeganda, kasal hayvonlar bilan muloqotda b o ‘lganda yuqadi. Odamlardan odamlarga jinsiy yo‘l bilan, kasal ayollardan go‘dak bolalarga esa ko‘krak suti orqali, shuningdek, ch aqaloqlarga tug'ilayotgan vaqtida tug‘ruq y o ‘lidan yuqadi. Kasallikning yashirin davri o'rtacha 5 kun (2-10 kun). Bemorlarda ich ketishi, qorinda og'riq, qayt qilish, bosh og‘rig‘i, haroratning ko‘tarilishi, homilador ayollarda bola tushishi va chala tug‘ishlar kuzatiladi. Keyingi yill arda kampilobakterioz keng tarqalib, u epidemik holatda Bryusell, AQSh, An gliya, Kanada va boshqa uuvlaiiarua qayd qiiindi. O'zbekistonda ham sporadik shaklda uchrab turadi. Kampilobakterioz, asosan, 2-5 yoshdagi bolalarda vaqariyalarda uchraydi. Kasallikning o‘ziga xos klinik belgilari bo‘ Imaganligi sababli laboratoriya tekshiruvi hal qiluvchi tashxis hisoblanadi.
Immuniteti. Bemor sog‘aygandan so'ng kuchli, uzoq muddatli turg‘un immunitet hosil boimaydi. Bemorlarning qon zardobida agglutinin, lizin komplementni biriktiruvchi antitelolar topiladi, ammo ular kasallikdan him oya qila olmaydi, shu sababli kampilobakterioz bilan qaytadan kasallanish mumkin.
Davolash uchun levomitsetin, tetratsiklin, eritromitsin, doksitsiklin, monotsiklin, furazolidon, gentamitsinlar beriladi.
15.Leptospirozlarning patogenezi va klinikasi.
Leptospiroz - tabiiy o'choqli o 'tkir yuqumli zoonoz kasallik , qo'zg'atnvchisi Leptospira interrogans. Patogen leptospiralar - Leptospira (y u n o n ch a leptos - ingichka va spira - spiral degan ma’noni anglatadi). Leptospiraseaye oilasiga mansub, le p to s piralarni A .Stim son (1907-y.) A .In ad a (1915-y.), G .X y u b n er, P.U lengut va b o sh q a la r kashf etgan va to 'liq o ‘rganishgan.
Leptospiralar h arak atch an nozik sp ira lla rd a n iborat, 12-18 tacha m ayda burm alari bor, ular bir-biriga zich joylashgan. Ikki uchida ikkilam chi burm a Jari bo'lib, S yoki С shaklni hosil qiladi.
K a sa llik n in g o d a m la rd a g i p a to g en ezi. L eptospiroz k asallig ir» in g m anbai yovvoyi va uy h ay v o n lari h isoblanadi. U lar suv va tuproqni zararla n tirib tabiiy aralash o 'c h o q la r hosil qiladi. T abiiy o 'ch o q lard a leptospiralar, a s o s a n , suvda yashaydigan m ayda kem iruvchilar, dala sichqoni, kulrang kalam ush, у um ronqoziq, tipratikon va b o sh q alar organizm ida b o 'lad i. O dam ga kasallik le p to sp ira la r bilan zararlangan m ahsulotlar, suv iste’m ol qilganda, suv havzalarida ch o 'm ilg sn d a, qishloq x o 'jalik ish larin i b ajarganda va xashak, pichan, sholi o 'rim id a m a x su s korjom a kiym ay ish lag an d a yuqadi. L ep to sp iralar organizm ga m e’da-ichak, sliik astlan g an teri va shilliq q av atlar orqali kirib, qonga tushadi va butun o rg an izm d a tarqaladi, so 'n g ra jig a r, talo q , buyrak va o 'p k alarg a o'tadi. K asallikning y a sh irin davri 5 -6 kun, u to 'satd an boshlanadi, bem orning harorati 3 9 ^ t0 C gacha k o 'tarilad i. Um um iy h olsizlik, k uchli bosh o g 'rig 'i, m uskullarda, bel va b o 'g 'in lard a o g 'r iq va yuzda qizarish paydo b o 'lad i. B em orning ko 'n g li aynib, qayt qiladi, alahlaydm, uyqusizlik, b u ru n d an q o n k etish i k u zatilad i. 10% bem orlarning badani va k o 'z in in g atrofi sarg 'ay ad i. K asallikning birinchi kunidan boshlab. bakteriyem iya h o la ti kuzatiladi. Birinchi haftaning oxirida leptospiralar jigar, taloq, limfa bezlari, k o 'm ik lard a yig'iladi. Q ondagi lep to sp iralar qonning bakteriotsid ta’sirida parchalanadi va n a tija d a ko'p m iqdorda zaharli m oddalar ajraladi. Bu m oddalar jigarni qattiq shikastl aydi, taloqqa qon q u y ilad i, gem o rrag ik nefrit rivojlanadi. O rganizm ning zaharlanis-hi natijasida m a rk a z iy n erv , y u ra k -to m ir siste m a si, nafas a ’zo lari, m e’d a -ic ln a k y o 'lla ri jarohatlanadi, jigar, taloq shishadi. K asallikning 4-6-kunlariga kelib b em o m in g badani sarg 'a y ad i, te risid a to sh m alar paydo b o 'lad i. K o'pgina davlatlarda 1 -eptospiradan o 'lim k o 'rsa tk ic h i 4 ,3 -1 4 ,8 % ni tashkil etadi. Im m uniteti. K asallikdan sog'aygandan so'ng turg'un, kuchli va uzocj vaqt davom etadigan im m u n itet hosil b o 'lad i. K asallikning 5-6-kunida yuqori titr d a antitelolar paydo b o 'lib , 3 -4 -h aftalard a esa uning titri 1:10 000-1:100 000 g a c h a yetadi va uzoq saqlanadi. Im m unitet tipga xos b o 'lad i, shu sababli leptospiraning boshqa tipi organizm ga yuqsa, odam ikkinchi b or kasallanishi mumkin.
Penitsillin, tetratsiklin kabi antibiotiklar organizm dagi zah arlan ish n i kam aytirish uchun esa glyukoza, qon preparatlari va b o sh q alar bilan davo lanadi.

16. 
    Stafilokokklar keltirib chiqaradigan kasaliklarning laboratoriya tashhisi.
    

L aboratoriya tashxisi. Mikrobiologik tashxisda yiring, shilliq qavat ajralmasi balg'am, siydik, qon, qusuq, me’daning chayindi suvi va najas, shuningdek, ovqat mahsulotlari (pishloq, sut mahsulotlari, tort va boshqalar) tekshiriladi. Mikrobiologik tashxis uchun, asosan, bakterioskopik, bakteriologik va biologik usullar qo'llaniladi. Bu usullar yordamida ajratib olingan stafilokokklarning morfologik, kultural, biokimyoviy va virulentlik kabi asosiy xususiyatlari o'rganiladi va turlari aniqlanadi. Buning uchun avval yiringdan surtma tayyorlanadi, Gram usulida bo'yab, mikroskop ostida ko'riladi. Uzum shingiliga o'xshash joylashgan va grammusbat bo'yalgan kokklar topilsa, demak, stafilokokk borligi aniq bo'ladi. Stafilokokkning turi v a patogenlik xususiyatlarini aniqlash uchun tekshirilayotgan yiringni Petri kosachasidagi tuxum sarig'i va tuzli, sut-tuzli, qonli agar va go'shtli- peptomli bulonga (GPB) ekiladi. Agar bemorda sepsis gumon qilinsa, tashxi sni aniqlash uchun bemordan 8-10 ml qon olib, qandli bulonga ekiladi. Infeksiya manbaini, jumladan, tug'ruqxonalarda, ovqat bilan zahar- lanishlarda. kasalxona ichi stafilokokk kasalliklarining tarqalish sabablarini aniqlashda ajratib olingan stafilokokklaming fagotiplari o'rganiladi. Bunda standart faglardan foydalaniladi. Bemorlami to‘g ‘ri davolash uchun ajratib olingan stafilokokklar sof kulturalarining antibiotiklarga chidamliligi tekshiriladi. Ba’zan stafilokokk ajratib olinmagan hollarda (masalan, osteomiyelit, septikopiyemiya va boshqalar) bemor qonidagi antitoksin serolo gik usullar yordamida aniqlanadi. Hozirgi vaqtda juda sezgir hisoblangan immunoferment (IFU) vaPZR usullari tibbiyotda keng qo'llanila boshlandi.

16. 
    Streptokokklar keltirib chiqaradigan kasaliklarning laboratoriya tashhisi.
    

Laboratoriya tashxisi. Infeksiyaga tashxis qo'yish uchun yiring, yara yuzasidagi ajralma, anginada murtak ustidagi shilliq parda, qon, peshob, oziq-ovqat mahsulotlari va boshqalar tekshiriladi. Bemordan olingan materialdan surtma tayyorlanib, Gram usulida bo'yaladi va mikroskop ostida ko'riladi. Bakteriologik tashxisda tekshirilishi lozim bo'lgan materialni qonli agarga, sepsisga gumon qilinganda qonni qandli bulonga ekib, kulturasi olinadi va identifikatsiya qilinadi. Bakteriyaning virulentlik xususiyati quyonning terisi orasiga uning sof kulturasini yuborish yo'li bilan aniqlanadi (biologik usul). Streptokokklarning qaysi guruhga mansubligi esa (serologik variantlari) maxsus fluoressent zardob yordamida o'rganiladi. Streptokokkli kasalliklarga tashxis qo'yishda yana bemorning qoni va peshobidagi antigenlar streptokokk immun zardoblari bilan pretsipitatsiya reaksiyalari yordamida topiladi. Bundan tashqari, O - streptolizin, antigialuronidaza va dezoksiribonukleazalar ham aniqlanadi.

16. 
    Ko‘k yiring tayoqchasi keltirib chiqaradigan kasaliklarning laboratoriya tashhisi.
    

Ko'k yiring tayoqchasi polimorf grammanfi у tayoqcha
Laboratoriya tashxisi. Tekshirilishi lozim boigan materiallar oziq muhitga ekiladi. Fiksatsiyalangan preparatlar Gram usulida bo^aladi. Sof kultura ajratib olinadi va u fermentativ, kultural va boshqa biologik xususiyatlariga ko‘ra identifikatsiya qilinadi. Kulturada piotsi nni (bir oz ishqor bilan ishlangan kulturaga xloroform ta’sir ettiriladi) aniqlash tezkor usullardan hisoblanadi, agar unda ko‘k yiring tayoqchasi bo‘ lsa, muhit havorangga aylanadi yoki aksincha. Bundan tashqari, 15% jelatinni suyultirishi, glyukozani parchalashi, nitritlarni gaz holdagi azotga qaytarishi ham bakteriyani farqlovchi asosiy belgilardan hLsoblanadi. Faglar, piotsinlar yordamida tiplar farq qilinadi.

16. 
    Qoqsholning laboratoriya tashhisi.
    

Laboratoriya tashxisi. Kasallikning klinik belgilari aniq bo'lganligi sababli laboratoriya tashxisi kamroq o'tkaziladi. Epideiniologik ko'rsatma bo'yicha bolalar bog'chalari, sanatoriya, sport maydonlarining tuproqlari qo'zg'atuvchining sporasi borligini aniqlash uchun tekshiriladi. Tekshiriladigan material ikki qismga bo'linadi: bir qismi maxsus oziq muhitga sof kulturani ajratib olish uchun ekiladi; ikkinchi qismi biologik sinama uchun oq sichqonning orqa oyog'i muskuli orasiga yuboriladi. Bog'lov materiallarning qoqshol mikrobi va sporasi bilan ifloslan- ganligini parenteral yuborilgan preparatlarning sterilliligini aniqlash uchun bakterioskopik usul qo'llaniladi, ya’ni ulardan surtma tayyorlab, Gram usuli bilan bo'yab mikroskopda ko'riladi. Materialning qolgan qismi maxsus oziq muhitga ekiladi. 2-10 kun o'stirilgandan so 'ng toksin ajralganligini sichqonlarga yuborib aniqlanadi. A gar qoqshol qo'zg'atuvchisi bo'lsa, yuqtirilgan oq sichqonda 1-3 kun ichi da kasallik boshlanib hayvon o'ladi. Toksin qoqshol immun zardobi bilan birga yuborilganda oq sichqonlarda kasallik rivojlanmaydi. Tekshirilayotgan materialda ekzotoksinni aniqlash uchun biologik sinama qo'llaniladi. Material sentrifuga qilinadi yoki maxs.us filtrdan o'tkaziladi, so'ng ikkita oq sichqonning muskuli orasiga 0,5-1 ml dan yuboriladi. Shu miqdordagi filtratga yoki sentrifugatgaantitoksik zardob qo'shiladi va 40 daqiqa uy haroratida ushlab turiladi, keyin ikkita sichqonga 0,75 yoki 1,5 ml dan yuboriladi. Agartekshiriluvchi materialda ekzotoksin bo'lsa, u holda birinchi ikkita oq sichqon o'ladi, ikkinchi (ntizoratdagi) ikkita oq sichqon tirik qoladi.
20.Gazli gangrenaning laboratoriya tashhisi.
21 Pnevmokokklar keltirib chiqargan kasalliklarning laboratoriya tashhisi.