Orfografiya (imlo). Imlo va uning qoidalari reja: Orfografiya va uning asosiy tamoyillari

ORFOGRAFIYA (IMLO). IMLO VA UNING QOIDALARI

Reja:

1. Orfografiya va uning asosiy tamoyillari

2. Harflar imlosi, unlilar imlosi

3. Undoshlar imlosi

Tilda so’zlar va qo’shimchalar ma‘lum qoidalar asosida yoziladi. Bu qoidalar yigfindisi imlo (orfografiya) deb yuritiladi. Imlo’da to’g‘ri yozish me‘yorlari o’rganiladi. Imlo quyidagi qoidalarga (tamoyillarga) asoslanadi

• 
  Tilda so’zlar va qo’shimchalar ma‘lum qoidalar asosida yoziladi. Bu qoidalar yigfindisi imlo (orfografiya) deb yuritiladi. Imlo’da to’g‘ri yozish me‘yorlari o’rganiladi. Imlo quyidagi qoidalarga (tamoyillarga) asoslanadi
  
• 
  1. Fonetik yozuv (tamoyili). Bu qoidaga muvofiq ba‘zi so’z va qo’shimchalami eshitganimiz bo’yicha yozish mumkin:
  
• 
  a) ко‘k+ga = ко 'kka;
  
• 
  b) og'iz+im - og’zim, burun+im - burnim;
  
• 
  d) yosh+a~yasha, o’ng+la = angla;
  
• 
  e) ikki +ov = ikkovi, yeiti+ovi - yettavi;
  
• 
  f) so’ra+q = so’roq, bo’ya+q – bo’yoq;
  
• 
  g) kes+dir = kestir, kel+dir = keltir;
  
• 
  h) ishlay ber (ishlayver), kela oldi (keloldi).
  

2. Morfologik yozuv (tamoyil). Bu qoidaga ko’ra so’z o’zagi va qo’shimchalar aynan, asliga muvofiq yoziladi:

• 
  2. Morfologik yozuv (tamoyil). Bu qoidaga ko’ra so’z o’zagi va qo’shimchalar aynan, asliga muvofiq yoziladi:
  
• 
  a) ketti emas ketdi, aytipti emas aytibdi;
  
• 
  b) Toshkenttan emas Toshkentdan;
  
• 
  d) ishka emas ishga;
  
• 
  e) kulub, uchunchi, tug‘di emas kulib, uchinchi. Tug‘ildi emas kulib, uchinchi. Tug‘ildi yoziladi 
  
• 
  3.Shakliy (etimologik) yo’zuv (tamo’yil). Bu qoidaga ko’ra bo’shqa tillardan kirgan so’zlar o’sha tillarda qanday yozilsa, shunday yo’ziladi: stol (ustol emas), bank (banka emas), teatr (teatr emas)
  
• 
  4. Tarixiy-an‘anaviy yo’zuv bo’yicha so'z va qo’shirnchalar tarixan, an‘anaviy tarzda qanday yo’zib kelingan bo’lsa ho’zir ham shunday yo’zilishi mumkin: scho’t-cho’t, bo’rgil, bo’rur (borgin va borar bilan bir qatorda)
  
• 
  5. Differensiatsiyalash (farqlash) yo’zuvi (tamoyili) so’zlami urg’u yoki bo’shqa fonetik vositalar (masalan, tutuq belgisi) yordamida farqlab yozishdir: olma'- olma, sher- she‘r.