O’rmonlarni tashkil etuvchi asaosiy darxt turlari, tarkibini tahlil qilish Oʻrmon resurslari

Yer ekotizimidagi daraxtlarning roli

Ma’lumki, daraxtlar sayyoramiz ekotizimida muhim rol o‘ynaydi, ular karbonat angidridni o‘zlashtirib, o‘zidan kislorod chiqaradi, bu bilan atrof-muhitni ozoda saqlashga o‘z hissasini qo‘shadi. Daraxtlar havo va suvni toza saqlashga yordam bersa, o‘rmonlar ko‘plab hayvonlar va o‘simliklar uchun yashash makoni hisoblanadi.

Aytish mumkinki, yigirmanchi asrdan boshlab insoniyat tabiatning mavjudligida daraxtlarning roli va qadrini jiddiy his qila boshladi. Bu, ayniqsa, yer sharining barcha qit’alarida o‘rmonlarning yo‘qolib ketishi oqibatlari natijasida yanada yaqqol namoyon bo‘la boshladi.

Afsuski, butun dunyo bo‘ylab daraxtlar va o‘simliklar yuqori sur’atlarda kamayib bormoqda, degradasiyaga uchramoqda va kesilmoqda. Ba’zi hisob-kitoblarga ko‘ra, dunyodagi o‘rmonlarning 46% allaqachon yo‘q qilingan. O‘rmonlarning kesilishi nafaqat daraxtlar kesilgan joylarda, balki butun dunyoda odamlar va hayvonlarga ta’sir qiladi. Yer yuzidagi hayvonlar va o‘simliklarning 80% o‘rmonlarda yashaydi va o‘rmonlarning yo‘q qilinishi u yerda yashaydigan ko‘plab hayvonlar turlarining tabiatda saqlanib qolishiga tahdid soladi.

Daraxtlarning to‘g‘ridan-to‘g‘ri va bilvosita inson ta’sirida yetarli darajada qayta tiklanmasdan yo‘q bo‘lib ketishi atmosferadagi karbonat angidridning bio-sekvestratsiyalanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi, bu esa yashash muhitiga zarar yetkazib, biologik xilma-xillikni yo‘qotishga va qurg‘oqchilikka olib keladi.

Jahon hamjamiyati o‘rmonlarni qayta tiklash yo‘lida

Butun dunyoda odamlar o‘rmonlarning yo‘qolib ketishi va uning oqibatlaridan jiddiy xavotirda. Bu borada sayyoramiz ekotizimini saqlab qolish va tiklash bo‘yicha jahon miqyosida keng ko‘lamli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.

2021 yil 4 iyunda BMT rahbari Antonio Guterrish 2021-2030 yillarga mo‘ljallangan ekotizimlarni tiklash bo‘yicha BMT o‘n yilligi boshlanishini e’lon qildi. Ushbu tashabbusning maqsadi milliy hukumatlar, xususiy sektor, nodavlat tashkilotlar va oddiy fuqarolar o‘rtasida buzilgan va yo‘q qilingan ekotizimlarni tiklash uchun global hamkorlikni kuchaytirishni anglatadi.

Mazkur tashabbus doirasida Jahon banki moliyaviy masalalar uchun mas’ul bo‘lgan ishchi guruhni boshqaradi hamda:

- ekotizimlarni tiklash uchun subsidiyalarni mos ravishda qayta yo‘naltirish bo‘yicha ko‘rsatmalar beradi;

- ekotizim degradasiyasiga olib keladigan iqtisodiy kuchlar va shaxsiy manfaatlarga qarshi kurashadi;

- hukumat va korporativ sarmoyadorlarni ekotizimlarni tiklashga, shu jumladan restavrasiyadan ko‘proq foyda ko‘radigan hududlarga birgalikda sarmoya kiritishga undaydi.

Shuningdek, mazkur tashabbus doirasida FAO boshchiligida butun dunyo bo‘ylab ekotizimlar va mahalliy aholi bilimlarini tiklash bo‘yicha yo‘riqnomalar ishlab chiqish va ilg‘or tajribalarni taqqoslash uchun 43 dan ortiq tashkilotlar bilan hamkorlikda ishchi guruh tashkil etildi. Mazkur ishchi guruhning faoliyati keyingi o‘n yil ichida tabiyatni qayta tiklash usullari haqidagi bilimlarni ommalashtirishga qaratilgan.

Shu bilan birga, 2020 yilda Jahon iqtisodiy forumida “Bir trillion daraxt tashabbusi” (One Trillion Tree initiative) hukumatlar, biznes va fuqarolik jamiyati uchun platforma sifatida boshlangan.

“Trillion daraxt” kampaniyasi (Trillion Tree Campaign) butun dunyo bo‘ylab bir trillion daraxt ekishni maqsad qilgan Plant-for-the-Planet tomonidan ishlab chiqilgan loyihadir. Kampaniya 1977 yilda Afrikada "Yashil kamar" harakatiga asos solgan Vangari Maatai tomonidan ilgari surilgan "Milliard daraxt" kampaniyasining davomi hisoblanadi. 2021 yil 30 may holatiga ko‘ra, kampaniya doirasida butun dunyo bo‘ylab 13,96 milliard daraxt ekilgan.

2021 yil 30-31 oktyabr kunlari Rimda bo‘lib o‘tgan sammitning yakuniy deklarasiyasida aytilishicha, G20 yetakchilari 2030 yilga qadar sayyoramizda 1 trillion daraxt ekishni maqsad qilishgan.

“Biz sayyoramizning eng ko‘p zarar ko‘rgan ekotizimlariga e’tibor qaratgan holda birgalikda 1000 milliard daraxt ekishni o‘z oldimizga ulkan maqsad qilib qo‘yganmiz", deyiladi hujjatda

Butunjahon qishloq xo'jaligi tashkiloti (FAO) ko'plab mamlakatlarni milliy o'rmon siyosati, rejalashtirish va barqaror rivojlanishni o'rnatishda ishonchli o'rmon resurslari haqida ma'lumot ishlab chiqish maqsadida qo'llab-quvvatlaydi. O'rmonlarni monitoring qilish tizimlari o'lchov, hisobot berish va tekshirish funktsiyalarini o'z ichiga oladi va o'rmonlar to'g'risida sifatli va ishonchli ma'lumotlar, shu jumladan o'rmonlarning kesilishi va buzilishi oqibatida iqlim o'zgarishiga qarshi kurashda muhim bo'lgan o'rmon uglerodining hisob-kitoblarini ishlab chiqarishni maqsad qilib qo'ygan.

Unga o'rmonlarni kuzatish tizimlari, sun'iy yo'ldosh erlarni kuzatish tizimlari va faoliyat ma'lumotlari uchun ma'lumot beradigan boshqa ma'lumotlarni yig'ish tizimlari va milliy o'rmon zaxiralari va emissiya omillari to'g'risida ma'lumot beruvchi boshqa ma'lumotlarni yig'ish tizimlari kiradi.

Sun'iy yo'ldosh erlarni monitoring qilish tizimlari mamlakatlarga o'rmon erlaridan foydalanish, o'zgarishlar va o'rmon xo'jaligi faoliyati bo'yicha faoliyat ma'lumotlarini aniqlash va yig'ishda yordam beradi. Masalan, o'rmonlarning kesilishi va o'rmonzorlari to'g'risidagi ma'lumotlar sun'iy yo'ldosh kuzatuv tizimlari tomonidan to'planadi va o'zgarishlar kuzatiladi.

Evropadagi o'rmonlar jamiyatni yog'och, dam olish, biologik xilma-xillik va uglerodni saqlash kabi ko'plab ekotizim xizmatlari bilan ta'minlaydi. Ushbu xizmatlarning doimiy taqdim etilishini ta'minlash uchun barqaror o'rmonlarni boshqarish va muhofaza qilish choralari amalga oshiriladi. Biroq, o'rmonlar va o'rmonlarni boshqarish ekologik va ijtimoiy-iqtisodiy o'zgarishlar tufayli, masalan, iqlim o'zgarishi va bioenergetika sektorining yog'ochga bo'lgan talabining ortishi bilan bog'liq.

Ushbu muammolarni bartaraf etish uchun o'rmon va o'rmon xo'jaligi muammolari atrof-muhit, qishloq xo'jaligi va energetika sohalarida Evropa Ittifoqining turli xil siyosati bilan hal qilinadi. Ixtiyoriy yondashuvdan keyin o'rmon xo'jaligi strategiyasi va o'rmon harakatlari rejalari o'rmonlar bilan bog'liq tadbirlarni taklif qiladi va ushbu siyosatni muvofiqlashtirishni yaxshilashga qaratilgan. Shu doirada, o'rmonlarni zararli ta'sirlardan himoya qilish uchun qaysi ekologik muammolar umumiy yondashuvni talab qilishi kerakligini batafsil o'rganib chiqadi, o'rmon to'g'risidagi ma'lumotlar diqqat bilan kuzatilib, strategiya va rejalarga kiritilgan.

Bizning tashkilot ishlab chiqaruvchilarni ushbu yo'nalishdagi sa'y-harakatlarini isbotlash uchun qo'llab-quvvatlash uchun o'rmonlarni muhofaza qilish bo'yicha sertifikatlash xizmatlarini taqdim etadi.

Biz boshqacha haqida gapirganda