Orqa miyaning tuzilishi va anatomiyasi

Qon bilan ta’minlanishi Orqa miya uzunligi boʻyicha davom etuvchi, miyadan chiqadigan uch arteriya va umurtqa pogʻonasi yon tomonlaridan kiruvchi koʻplab arteriyalar yordamida qon bilan ta’minlanadi. Uch boʻylama arteriyalar: oldingi spinal arteriya, va oʻng va chap orqa spinal arteriyalar.^[12] Ular subaraxnoid boʻshliqda joylashadi va orqa miya tarmoqlar beradi. Ular oldingi va orqa segmental medullyar arteriyalar orqali anastomozlar hosil qiladi, ular orqa miya boʻylab turli nuqtalardan kiradi.^[12] Bu arteriyalar orqali oquvchi qon, orqa serebral sirkulyatsiyadan chiqadi, aslida, orqa miyaning boʻyin segmentlaridan pastini ta’minlash uchun yetarli emas.
Orqa miyaning boʻyin sohasidan pastni asosiy arterial qon bilan ta’minlash radial joylashgan orqa va oldingi radikulyar arteriyalar orqali amalga oshiriladi, ular oldingi va orqa nerv ildizlari bilan birga orqa miyaga kiradi, lekin uchta boʻylama arteriyalarning birontasi bilan toʻgʻridan-toʻgʻri birikmaydi.^[12] Bu qovurgʻalararo va bel radikulyar arteriyalar aortadan chiqadi, asosiy anastomozlarni hosil qiladi va orqa miyani qon bilan ta’minlaydi. Odamlarda oldingi radikulyar arteriyalarning eng yirigi Adamkiewicz arteriyasi yoki oldingi radikulyaris magna deb ataladi va odatda L1 va L2 orasidan chiqadi, ammo T9 dan L5gacha boʻlgan istalgan joydan chiqishi mumkin.^[13] Ushbu kritik radikulyar arteriyalarda qon oqimi buzilishi, xususan aortada keskin qon oqimi buzilishi bilan kechuvchi xirurgik amaliyotlarda, masalan aorta anevrizmasini toʻgʻirlash natijasida, orqa miya infarkti va paraplegiyaga sabab boʻlishi mumkin.
Nerv tizimi tirik tanadagi barcha tizimlar, a‘zolar, to‘qimalar va xujayralar faoliyatlarini bir butun organizmning o‘zgaruvchan extiyojlariga mos ravishda boshqarib turadi. Organizmning extiyojlari esa ichki muxitning, tashqi muxitning va xayot faoliyatining uzluksiz o‘zgarishlari bilan uzviy bog‘liqdir. Nerv tizimi deganda nixoyatda murakkab yo‘llar bilan o‘zaro bog‘langan bexisob nerv xujayralari (neyronlar), ularning o‘simtalari tutamlaridan tashkil topgan nerv tolalari va o‘simtalari uchidagi sezuvchi yoki qo‘zg‘atuvchi nerv oxirlari majmuasi tushuniladi. Nerv tizimi ikki xil to‘qimadan tashkil topgan: aynan nerv xujayralari - neyronlar va neyrogliya xujayralari. Neyronlar va neyrogliya xujayralarining nixoyatda yirik to‘plamlari nerv tizimining markaziy a‘zolarini - bosh miya va orqa miyani tashkil qilsalar, periferik nerv tizimini esa neyronlarning katta-kichik to‘plamlaridan iborat ko‘plab nerv tugunlari xamda ular o‘simtalari tutamlaridan iborat nervlar va nerv oxirlari tashkil qiladilar. Ammo nerv tizimini markaziy va periferik nerv tizimlariga bo‘lib o‘rganish nixoyatda shartli bo‘lib, aslida ular anatomik va funktsional jixatdan bir tizimdirlar. Nerv tizimida ta‘sirotni sezish, nerv impulsini xosil qilish, uni uzga nerv xujayralariga yoki ishchi a‘zolar xujayralariga uzatish kabi asosiy vazifani neyronlar bajaradilar. Neyrogliya xujayralari esa nerv to‘qimasiga xos bo‘lgan «xususiy ichki muxit» tarkibining doimiyligini ta‘minlash, neyronlarni uzga to‘qimalar xujayralaridan chegaralash, ulardagi modda olmashinuvini ta‘minlash, ichki bo‘shliqlar yuzasini va nerv tugunlari xamda nervlarning tashqi yuzasini qoplash vazifalarini bajaradilar.