O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi м. E. Jumayev bolalarda matematik tushunchalarni rivojlantirish nazariyasi va metodikasi

Bir sutka bir kecha-kunduzga teng bo ‘ladi.

1. 
   kecha-kunduz = 24 soat, 1 soat = 60 daqiqa
   

Soatning kichik mili bir kecha-kunduzda 2 marta aylanib chiqadi. Sutka tungi soat, 12.00 da boshlanadi va 24 soatdan . keyin shu vaqtda tugaydi.
Hafta. Oy. Fasl. Yil.

у»" ” '■K

1 yil — 12 oy. Yanvar, fevral, marl, aprel, may, iyun, iyul, ¹ avgust, sentabr, oktabr, noyabr, dekabr.
1 yilda 4 fasl bor: bahor, yoz, kuz, qish.
Har bir fasl 3 oy davom etadi.
1 hafta = 7 kun. Dushanba, seshanba, chorshanba, payshanba, tuma, shanba, yakshanba.
MASHG‘ULOTLARDAN NAMUNALAR

1. 
   mashg‘ulot
   

Maqsad. 5 ichida sanash va predmetlami bittalab sanab ajratish, hisoblash malakasini mustahkamlash. Predmetni tartibi bilan ko'rsatib, o‘ng qo‘l bilan chapdan o‘ngga qarab sanash, natijaviy sonning nomini aytish, sanab ajratishda sonni eslab qolish, predmetlami bittalab olish, topshiriqlarni bajarishda hisob berish, 2 va 3,3 va 4 ta predmetdan tashkil topgan to‘plamni farq qila bilish.
Mashg‘ulotning borishi. Pedagog bolalarga murojaat qilib: „Bolalar bugun matematika mashg‘uloti. Biz sanashni, xilma-xil masalalarni yechishni, predmetlarning nechta ekanligini aniqlash, ularning shakli va o'lchamini taqqoslashni o‘rganamiz. Diqqat bilan tinglash hamda savollarga. to‘g‘ri javob benshga harakat qilish kerak“ — deydi.
Pedagog bolalarga 2 ta o‘yinchoq rasmini namoyish qiladi (rasmlarda transporting har xil turlari: arava va mototsikl, ikki hamda uch ghldirakli velosi pedlar, bolalar aravachasi va avtomohil tasvirlangan), so'ngra „Nimaning g'ildiragi katta: aravachanimi yoki mototsiklnikimi? Qanday qilib bildingiz? Qaysi velosi pedning g'ildiragi katta? Va hokazo savollar beriladi. Bolalarning javobini tinglab bo'lgach: „Nima ko‘p yoki kam ekanligini bilmoqchi bo4ganlarida predmetni sanaydilar hamda taqqoslaydilar. Bugun biz qanday qilib to‘g‘ri sanash kerakligini eslaymiz", — deydi pedagog. Keyin o'yinchoq stoli atrofida o‘tirgan 4 ta qo'g'irchoqni ko'rsatib: „Kim bizga mehmon bo‘lib kcldi?" „Keling ularni choy bilan mehmon qilamiz! Choy ichish uchun nimalar olib kelish kerak? Xato qilmaslik uchun avvalo nima qilish kerak? Hamma qo'g'irchoqlar uchun bir yo‘la nechta taqsimcha, piyola va qoshiq kerakligini kim aytad ? Qanday qilib to‘g‘ri sanash kerakligini eslang-chi?“— deydi pedagog. Zarurat tug'ilganda qo‘shimcha savollar berish mumkin: „Qaysi qo'l bilan sanash kerak? Qaysi yo‘nalishda?“ Bir bolaga qo'g'irchoqlarni sanash, ikkinchisiga hamma qo‘g‘irchoqlarga yetadigan qilib piyola olib kelish taklif etiladi. Bolalar diqqati sonni eslab qolishga jalb etilib, to'g'ri to'rtburchaklar soni 4 ta, kvadrat ko'pmi (kammi) yoki to'g'ri to'rtburchakmi? Qaysi son katta (kichik): 4 mi yoki 5?“.
,Ajoyib xaltacha** o'yini mashqi. Bolalar stolida geometrik figuralar (doira, kvadrat, uchburchak, to'g'ri to'rtburchak, shar, silindr, kub) solingan patnislar bor. Ularning rangi va o‘lchamlari
har xil (har bir bola uchun har xil turdagi shakldan I tadan). Pcdagogning stoliga ham xuddi shunday, biroq o‘lchamlari kattaroq figuralar, (1,5 marta kattasi) qo‘yilgan. .Ajoyib xaltacha" da ham xuddi shunday, lekin olchamlari kichikroq shakllar bor.
Pedagog figuralardan birini ko‘rsatadi va bir bolani chaqiradi, u xaltacha ichidan xuddi shunday, lekin kichikroq o'lchamdagi figurani paypaslab topadi va uning nomini aytadi. „Buning doira (shar, kvadrat va hokazo) ekanligini sen qayerdan bilding? — deb so‘raydi pedagog. U hamma bolalarga quticha ichida xuddi shunday figurani topishni aytadi. So‘rab bo‘lgandan keyin boshqa bolani chaqiradi (hammasi bo‘lib 6—7 ta bolani chaqiradi.)

2. 
   mashg‘ulot