O'rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi u. I. Inoyatov

UMUMISHLAB CHIQARISH XARAJATLARI TARKIBI, ULARNI HISOBGA OLISH VA MAHSULOT TANNARXIGA O'TKAZISH TARTIBI

Umumishlab chiqarish xarajatlari - bu asosiy va yordamchi ishlab chiqarish sexlarini boshqarish hamda ishlab chiqarishni tashkil qilish bilan bog'liq xarajatlardir. Ularga «Xarajatlar tarkibi to‘g‘risidagi bJizom»ga muvofiq «Ich xarakteridagi asosiy fondlar va nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi», ishlab chiqarish xarakteridagi boshqa xarajatlar kiradi.
Umumishlab chiqarish xarajatlarining sintetik hisob 25 va «Umum­ishlab chiqarish xarajatlari» schyotida yuritiladi. Bu schyotdan korxona- ning asosiy va yordamchi ishlab chiqarishlarida xizmat ko‘rsatish sarflari haqidagi ma lumotlami umumlashtirish uchun foydalaniladi. Umum­ishlab chiqarish xarajatlarining analitik hisobi hisob-kitobning jumal order shaklini qo'llovchi korxonalarda xarajat moddalari bo'yicha 12 yedomostda yuritilib, har bir sex uchun alohida ochiladi. Vedomostning aylik jami summasi 10-jumal orderga ko'chiriladi.
Hisobot oyi davomida umumishlab chiqarish xarajatlari summasiga «Umumishlab chiqarish xarajatlari» schyotining debeti quyidagi schyotlar krediti bilan korrespondensiyalanadi:








D 2510 К

D 2010 К

D 50	10 К
D 67	10 К
D 65	20 К

Materiallar sarflandi

4 ►
pul mablag'lari sarflandi
< ►
mehnat haqi hisoblandi

4 ►

Ijtimoiy sug'urta va pensiya fondiga ajratmalar.
Hisobot oyi oxirida «Umumishlab chiqarish xarajatlari» schyoti quyidagicha buxgalteriya provodkasi tuzish bilan yopiladi.
4 ►
Tayyor mahsulotlaming tannarxga o'tkazilishi

U. I. Inoyatov, 2
S. D. Yusupova, F. R. Salimbekova 2
KIRISH 3
I BO‘LIM 5
KORXONALARDA BUXGALTERIYA HISOBINI TASHKIL ETISH ASOSLARI VA MOHIYATI 5
1.2.BUXGALTERIYA HISOBINING TASHKILIY-HUQUQIY 8
ASOSLARI 8
П BO‘LIM 18
PUL MABLAG‘LARI BILAN HISOBLASHUVLAR VA KREDIT MUOMALALARINING HIS OB I 18
2.4.BANKDAGI MAXSUS SCHYOTLARDA BAJARILADIGAN PUL MUOMALALARINING HISOBI 30
2.5.MOL YETKAZIB BERUVCHILAR VA PUDRATCHILAR BILAN fflSOB-KITOBLARNI YURITISH 32
2.9.DA’VOLAR VA MODDIY ZARARLARNI QOPLASH BO‘YICHA mSOB-KITOBLARNING QAYD ETILISffl 37
2.10.BANKNING UZOQ VA QISQA MUDDATLI KREDITLARINING HISOBGA OLINISHI 38
Ш ВО‘ЫМ 49
ISHLAB CHIQARISH ZAXLRALARINTNG fflSOBI 49
3.1.ISHLAB CHIQARISH ZAXIRALARI HISOBINING VAZIFALARI, ULARNI TURKUMLASH VA BAHOLASH 49
3.3.MATERIALLARNI BUXGALTERIYADA IflSOBGA OLISH 54
IVВО‘1Ш 62
ASOSIY VOSITALAR VA NOMODDIY AKTIVLAR KISOBI 62
4.2.ASOSIY VOSITALARNING BAHOLANISHI VA HISOB VAZIFALARI 65
4.4.ASOSIY VOSITALARNI HISOBDAN CfflQARISHNING HISOBI 67
( ! ; л 71
4.6.ASOSIY VOSITALARNING TA’MIRLANISHINI HISOBGA OLISH 76
4.7,ASOSIY VOSITALARNING INYENTARIZATSIYASINI fflSOBGA OLISH 78
4.8.NOMODDIY AKTIVLARNING HISOBGA OLINISHI 79
VBO‘LIM 94
MEHNAT VA ISH HAQINI HISOBGA OLISH 94
5.3.MEHNAT HAQI HISOB1NI HUJJATLARDA RASMIYLASHTIRISH 97
5.5.ISHCHILARNING MEHNAT TA’TILI VAQTIGA ZAXIRA QILINADIGAN SUMMALARNI HISOBGA OLISH 101
VIBO‘LIM 110
ISHLAB CHIQARISH XARAJATLARI VA MAHSULOT 110
TANNARXINI KALKULYATSIYA QILISH HISOBI 110
6.1.ISHLAB CHIQARISH XARAJATLARI HISOBINl TASHKIL QILISH ASOSLARI VA HISOBNING VAZIFALARI 110
6.2.ISHLAB CHIQARISH XARAJATLARINI TURKUMLASH 110
_ _ у 113
6.5.DAVR XARAJATLARINING TARKIBI VA HISOBI 116
6.8.KELGUSI DAVR XARAJATLARI fflSOBI 121
6.9.ISHLAB CHIQARISH XARAJATLARI HISOBI VA 121
MAHSULOT TANNARXINI KALKULYATSIYA QILISH USULLARI 121
vn BOLIM 128
QISHLOQ XO‘JALIGI KORXONALARIDA BUXGALTERIYA HISOBINING XUSUSIYATLARI 128
7.3.O SIMCHILIK MAHSULOTLAMNING TANNARXINI HISOBLASH USULLARI 130
7.4.CHORVACHILIK XARAJATLARI, MAHSULOT 131
OLISHNING HISOBI VA TANNARXINI fflSOBLASH USULLARI 131
7.5.0‘STIRILAYOTGAN VA BO‘RDOQIGA BOQILAYOTGAN CHORVA MOLLARINING ANALITIK VA SINTETIK HISOBI 134
VIIIBOLIM 145
KICHIK KORXONALARDA BUXGALTERIYA HISOBINLNG TASHKIL ETILISHI 145
8.1.KICHIK KORXONALARNING XUSUSIYATLARI VA TURLARI 145
8.2.KICHIK KORXONALARDA BUXGALTERIYA HISOBINI TASHKIL ETISH ASOSLARI 145
IBJ. KICHIK. "KOKXON ALARHA ASOSIY VOSI'I'ALARNING i HISOBGA OLINISHI 145
8.4.KICHIK KORXONALARDA MATERIALLAR HISOBI 145
8.5.KICHIK KORXONALARDA MEHNATGA HAQ TO‘LASH HISOBI 147
8.6.KICHIK KORXONALARDA XARAJATLARNI HISOBGA OLISH 147
146 148
IXBO‘LIM 154
TAYYOR MAHSULOT VA UNI SOTISHNING fflSOBI 154
9.1.TAYYOR MAHSULOT YA UNI HISOBGA OLISH VAZIFALARI 154
9.2.TAYYOR MAHSULOTNI BAHOLASH VA UNING NOMENKLATURASI 155
9.6.MAHSULOT SOTISHM HISOBGA OLISH 162
XBO‘LEM 170
FONDLAR VA MOLIYAVTY NATIJALARM fflSOBGA OLISH 170
10.1.KORXONANING FONDLARI VA ULARNI HISOBGA OLISH VAZIFALARI 170
10.3.QO‘SHILGAN VA ZAXIRA KAPITALLARTNING HISOBGA OLINISffl 172
10.6.FOYDANING TAQSIMLANISH HISOBI 179
BO'LIM MAVZULARI YUZASIDAN AMALIY MASHG'ULOT 181
XIBO‘LIM 183
BUXGALTERIYA fflSOBOTI 183
11.2. HISOBOT TUZISH BO'YICHA ISHLARNI TASHKIL ETISH 186
19.4.CHORAKLIK VA YILLEK MOLIYAVIY HISOBOT 190
19.6.MOLIYAVIY KOEFFITSIENTLAR VA RENTABELLIK KO RSATKICHLARINI ANIQLASH 192
ХП BO‘LIM 202
BUD JET TASHKILOTLAIUDA BUXGALTERIYA HISOBINING XUSUSIYATLARI 202
12.1.BUDJET TASHKILOTLARIDA BUXGALTERIYA HISOBINI TASHKIL QILISH 203
12,2.BUDJET TASHKILOTLARIDA BUXGALTERIYA HISOBINING SCHYOTLAR REJASI 209
HISOBOT 218
BO'LEM MAVZULARI YUZASEDAN AMALIY MASHG‘ULOT 226
2-m odda. Buxgalteriya hisobining maqsadi va vazifalari 254
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI 281

Yaroqsiz mahsulotlami tuzatishga doir
xarajatlarga kiiitilishi
Umumishlab chiqarish xarakterlari deganda mahsulotning ayrim turlari o'rtasida bir necha xil usulda taqsimlash tushuniladi. Shulardan eng ko‘p qo‘llanilayotgani bu ishlab chiqarishda band bo'lgan ishchi- laming asosiy ish haqiga mutanosib ravishda taqsimlash usulidir.

4. 
   DAVR XARAJATLARINING TARKIBI VA HISOBI
   

Ishlab chiqarish jarayoni bilan bevosita bog'liq bo'lmagan boshqa moliyaviy sarflar va sotish bo‘yicha xarajatlar, boshqaruv xarajatlari davr xarajatlari bo‘lib hisoblanadi.
Schyotlar rejasiga binoan davr xarajatlari quyidagi schyotlarda aks ettiriladi:
9410-«Sotish xarajatlari». *
9420-«Ma’muriy xarajatlar».
9430-«Boshqa operatsion xarajatlar».
9440-«Kelgusida soliqqa tortiladigan bazadan chegiriladigan hisobot davri xarajatlari».
Bu schyotning debetida jamlangan summalar 9900-«Yakuniy moliyaviy natija» schyotiga o'tkaziladi va schyot yopiladi. Qoldiq schyot- da qolmaydi. '
Ishlab chiqarishni boshqarish (davr xarajatlari) schyotlarida muoma- lalar aloqasi quyidagicha aks ettiriladi:

t/r	Muomalalar mazmuni	Schyotlar aloqasi
		D	К
1	Boshqaruv xodimlariga mehnat haqi hisoblandi	9420	6710
2	Boshqaruv xodimlarining mehnat haqidan ijtimoiy sug'urtaga ajratmalar hisoblandi	9420	6520
3	Mulk va shaxsiy sug'urtaga ajratmalar hisoblandi	9420	6510
4	Umumma’muriy ahamiyatdagi asosiy vositalarga eski- rish hisoblandi	9420	0210­ 0299
5	Reklama va marketing xarajatlari sarflandi	9410	6990
6	Boshqaruv va umumxo'jalik ehtiyojlari uchun mate- riallar sarflandi	9420	1010­ 1090
7	Aloqa axborot markazlari, energiya va suv ta’minoti, transport xizmatlari va boshqa umumxo'jalik ehtiyoj­lari uchun ko'rsatilgan xizmatlarga to'lovlari schyoti- ning shakllanishi	9420	6010
8	Bank va auditorlik xizmatlari uchun to'lovlar ajratildi	9420	6990
9	Aybdor shaxslami aniqlashnmg imkoni bo'lmagan holda kamomadlar va yo'qotishlar aks ettirildi	9430	1010­ 1090 2810
10	Davr sarflari hisobot davri oxirida hisobdan chiqarildi	9900	9410 9420 9430

4.