Tuzuvchilar:
|
I.Nishonov
|
Oltiariq sanoati texnikumi O‘TIBDO‘
|
R.Arabboyev
|
Oltiariq sanoati texnikumi ICHTBDO‘
|
А. Usavboyev
|
Oltiariq sanoati texnikumi o‘qituvchisi
|
N.Akbarova
|
Oltiariq sanoati texnikumi o‘qituvchisi
|
Pedagogik
|
innovatsiyalar,
|
kasb-hunar
|
ta’limi
|
M.A.Tuxtasinov
|
boshqaruv
|
hamda
|
pedagog
|
kadrlarni
|
qayta
|
tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti
|
Professional ta’limni innovatsion rivojlantirish boshqarmasi mutaxassisi-ma’sul
|
Taqrizchilar:
|
O.K. Raxmonov
|
Farg‘ona
|
politexnika
|
instituti
|
“Kimyoviy
|
texnologiyasi” kafedra prof. t.f.n
155
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
|
Kimyo sanoati korxonalarida ishlab chiqarish jarayonlari va ularni boshqarish
|
Ajratilgan soat
|
360
|
Mavzular soni
|
39
|
Dasturning maqsadi
|
|
O‘zlashtirish (o‘qitish)
natijalari
|
“Kimyo sanoati korxonalarida ishlab chiqarish jarayonlari va ularni boshqarish” fanini o‘zlashtirish uchun o‘qitishning ilg‘or va zamonaviy usullaridan foydalanish hamda YNgi informatsion-pedogogik texnologiyalarni o‘quv jarayoniga tatbiq qilish muhim ahamiyatga egadir. Fanni o‘zlashtirishda zamonaviy axborot texnologiyalari: eng oxirigi, YNgi darslik, o‘quv va uslubiy qo‘llanmalar, ma’ruza matnlari, tarqatma materiallar, elektron materiallar, virtual stendlar hamda ishchi holatdagi asbob-uskunalar va apparatlarning tayyor dori turlarini laboratoriya
|
sharoitida
|
tayyorlanish
|
texnologiyasidagi
|
namunalari
|
va
|
maketlaridan foydalaniladi.
|
Bilimlar
|
-
-
-
-
-
-
-
-
-
|
kimyoviy jarayon kattaliklarining o‘lchov birliklari
moddalarning fizik-texnik xossalari
gidrostatika
gidrodinamika
suyuqlik va gazlarni uzatish
umumiy tushuncha
turli jinsli aralashmalarni ajratish
gazsimon aralashmalarni ajratish
suyuq muhitlarni aralashtirish
|
|
Ko‘nikmalar
|
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
|
materiallarni maydalash, sinflash, saralash va aralashtirish;
issiqlik o‘tkazish;
isitish, sovutish va kondensatsiyalash;
modda o‘tkazish;i
absorbsiya
suyuqliklarni haydash;
absorbsiya
suyuqliklarni ekstraksiyalash;
qattiq jismlarni ekstraksiyalash va eritish;
kristallanish;
quritish;
membrana orqali modda almashinishi;
|
|
O‘quv rejasiga muvofik
o‘zaro boqliq bo‘lgan
fanning nomi
|
“Umumiy va noorganik kimyo”,
|
O‘qitishning tashkiliy
shakli
|
N -nazariy ta’lim;
A -amaliy ta’lim;
L –laboratoriya mashgulotlar;
|
Dasturga qo‘yilgan talab
|
Majburiy
|
O‘qitish tili
|
Guruhga tayinlangan dars tili asosida
|
156
2. O‘quv dasturi mazmuni
№
|
Mavzular nomi
|
Mavzuning qisqacha mazmuni
|
Jami
|
O`qitishning
tashkiliy qismi
|
Mustaqil
|
1
|
Kirish. Kimyoviy
jarayon
kattaliklarining
o‘lchov birliklarini o‘rganish
|
Kirish. Kimyoviy jarayon kattaliklarining o‘lchov birliklarini o‘rganish. Xalqaro birliklar tizimini umumiy kimyo va molekulyar fizika, shuningdek, kimyoviy texnologiyaga joriy qilish.
|
6
|
A
|
3
|
2
|
Moddalarning
fizik-texnik
xossalarini
aniqlash
|
Fizik xususiyatlar bu moddaning haqiqiy tarkibini o'zgartirmasdan kuzatishi va o'lchash.
|
6
|
A
|
3
|
3
|
Suyuqliklarni
uzatish.
|
Suyuqliklar bir jоydan ikkinchi jоyga
quvurlar оrqali uzatish. Quvurning bоshlang‘ich va охirgi nuqtalaridagi bоsimlar farqi
quvurlardan suyuqlikning оqishi uchun
ҳarakatlantiruvchi kuch
хisоbi
|
12
|
A
|
6
|
4
|
Gazlarni uzatish
|
Kimyo sanоatida gazlarni quvurlar оrqali uzatish va siyraklantirish. Qisilgan gazlar suyuqliklarni aralashtirish, sоchib bеrish. Gazlarni siqish va uzatish uchun kоmprеssоr
qurilmalaridan fоydalanish
|
12
|
A
|
6
|
5
|
Gazlarni
suyultirish
|
Gazlarni kritik (chegaraviy) temperaturadan
pastroq temperaturalarda siqish yoʻli bilan suyuq holatga oʻtkazish.
|
6
|
A
|
3
|
6
|
Turli jinsli
aralashmalarni
ajratish.
|
Xom-ashyolarni ishlab chiqarishga tayyorlash, mahsulotlarni tiniqlashtirish, (yaʼni ular
tarkibidan erkin suzib yuruvchi zarrachalarni ajratib olish), mahsulotlarini qayta ishlash
jarayonlarida hosil boʼluvchi changli havoni
tozalash, oqava suvlarni tindirish kabi bir qator operatsiyalar geterogen sistemalarni ajratish
|
18
|
A
|
9
|
7
|
Cho‘ktirish
|
Ogʼirlik kuchi, inertsiya kuchlari, jumladan
markazdan qochma kuch va elektrostatik kuchlar taʼsirida suyuq va gaz sistemalari tarkibidan
suyuqlik yoki qattiq jism zarrachalarini ajratib olish.
|
6
|
A
|
3
|
8
|
Filtrlash
|
Suyuq va gazsimon aralashmalarni gʼovak
strukturali material (filtrlovchi material)
yordamida ajratish filtrlash. Filtrlash jarayoni asosan suspenziya va changlarni bosim ostida
|
12
|
A
|
6
|
ta`lim
157
|
|
yoki markazdan qochma kuch ta'sirida toʼla
tozalash uchun qoʼllash
|
|
|
|
9
|
Sentrifugalash
|
Sentrifugalash
|
6
|
A
|
3
|
10
|
Gaz
aralashmalarni
ajratish.
|
Gaz aralashmalarni ajratish.
|
6
|
A
|
3
|
11
|
Oqim bilan
ishlaydigon
tegirmonlarni
ishini o‘rganish
|
Oqim bilan ishlaydigon tegirmonlarni ishlatish
|
6
|
A
|
3
|
12
|
Aralashtirish
|
Aralashtirish sifati fazalarni qorishtirish
darajasini aniqlash
|
6
|
A
|
3
|
13
|
Suyuq muhitlarni aralashtirish
|
Suyuqliklarni aralashtirish. Aralashadigan
suyuqliklarning ishlatilgan uskuna ishini kuzatish.
|
12
|
A
|
6
|
14
|
Aralashtirish
|
Aralashtirish jarayonida ishlatiladigan ish turi va uskunalari aralashtirilgan materiallar (suyuq, yarim qattiq yoki qattiq) holatiga va ishlov
berilayotgan materiallarning noto'g'riligiga
bog'liqligi farqini o‘rganish.
|
6
|
A
|
3
|
15
|
Ko‘p fazali
aralashtirish
|
Ko'p fazali aralashtirish qattiq, suyuq va gazlarni bir pog'onada birlashtirganda sodir bo'ladi. Bu katalitik kimyoviy jarayonning bir qismi sifatida sodir bo'lishi mumkin, unda suyuq va gazli
reagentlar qattiq katalizator bilan birlashtirilishi kerak (masalan gidrogenlash); yoki
fermentatsiya jarayonida qattiq mikroblar va ular talab qiladigan gazlar suyuq muhitda yaxshi taqsimlanish
|
6
|
A
|
3
|
16
|
Issiqlik
o‘tkazuvchanlikni kuzatish
|
Issiqlik oʻtkazuvchanlik - biror muhitda uning turli qismlaridagi temperaturaning muvozanat qiymatidan chetlashishi natijasida issiqlik
oqimining vujudga kelishi hodisasi. I. oʻ. issiqlik oqimi zichligi bilan uni vujudga keltirgan
moddadagi temperatura gradiyenti orasidagi proporsionallik koeffitsiyenti — I. oʻ.
koeffitsiyenti % bilan ifodalash
|
6
|
A
|
3
|
17
|
Issiqlik uzatish
|
Markazdan qochma kuchdan foydalanib
tozalashga mo‘ljallangan apparatlarni ishlatish. Sanoatda L(H, CK-U,H, QflK-LfH, JIHOT,
BUHHHOT, U,HOT rusumli, gidravlik qarshiligi 1 kPa, havo sarfi soatiga 1800 m3 bo‘lganda
tozalash darajasi 0,63—0,37 bo'lgan siklonlar ko‘p tarqalgan va ularni ishlatish.
|
18
|
A
|
9
|
18
|
Sovutish
|
Markazdan qochuvchi kuchdan foydalanib
suspenziyani ajratishni faqat sentrifugalarda emas, balki aylanadigan qismlari bo‘lmagan
qurilmalar gidrosilindrlarida ham amalga
|
18
|
A
|
9
|
158
|
|
oshirish. Ixchamligi, narxining arzonligi,
boshqarishning oson va oddiyligi ularning
afzalligi hisoblash.
|
|
|
|
19
|
Suyuqliklarni
haydash
|
Aralashtirgichli qurilmalarda sirkulatsiya shartli ravishda: aylanma va radikal-o‘q bo‘ylab
sirkulatsiyaga bo'linadi. Sirkulatsiyaning aylanma tezligi w0 suyuqlik massasining aralashtirgichning aylanma o‘qi atrofidagi harakatiga bog‘liq
bo‘lishi .
|
6
|
A
|
3
|
20
|
Ekstraksiya.
Qattiq jismlarni
ekstraksiyalash
|
Kolchedanni kuydirish pechlarini
ishlatish. Taxmonli mexanik pech. Kolche-danni kuydirish uchun xilma-xil pechlar ishlatish.
Mexanik (taxmonli) pechlarda maydalangan
kolchedan bir necha taxmonlarda joylashtirish va uni eshkakchalari bilan bir taxmondan
ikkinchisiga surish va aralashtirilgan holda
yondirish.
|
18
|
A
|
9
|
21
|
Qattiq jismlarni
eritish
|
Klinker (nem. Klinker) —
1) aylanma pechlarda metallurgiya ishlab
chiqarishda polimetall chiqindilarni qayta ishlash (qizdirib haydash) dan qolgan qiyin eriydigan qizib qovushgan massa; ryx ishlab chiqarishdagi oraliq mahsulot. Mis yoki qoʻrgʻoshin
korxonalarida qayta ishlab K.dan mis,
qoʻrgʻoshin va boshqa qimmatli aralashmalar ajratib olish;
2) qurilishda maxsus loy (klinker) dan gʻisht
tarzida tayyorlanadigan material. Gʻisht
tayyorlash texnologiyasiga oʻxshab tayyorlanadi. Sovuq va kislotaga chidamli. Yoʻllarga, sanoat binolarining pollariga yotqizish;
3) sement ishlab chiqarishda ohak bilan loy (yoki shlak) qovushmasidan iborat yarim mahsulot tayyorlash
|
18
|
A
|
9
|
22
|
Neftni haydash
|
Neftni haydash. Quruqlayin tozalash.
|
12
|
A
|
6
|
23
|
Neftni
fraksiyalarga
ajratish
|
Pech ichidan 1000-1200 gradus C harorat bilan chiqayotgan klinkerni 50-150gradus C
haroratgacha tez sovutish.
|
6
|
A
|
3
|
24
|
Kristallanish
|
Modda va jismlarning termodinamik
turgʻunsizlik holatdan turgʻun holatga oʻtish
jarayonida kristallash. Kristallar hosil boʻladigan muhitlar oʻta sovitilgan bugʻ yoki toza modda suyuqligi, muayyan moddaning boshqa
moddadagi oʻta toʻyingan eritmasi, boshqa
kristall tuzilishli modda va h. k. boʻlishi.
|
12
|
A
|
6
|
159
25
|
Qotishmalardagi kristallanish
|
Cho‘kmani yuvishdan asosiy maqsad suyuq
fazani toiaroq — maksimal darajada olish
(masalan, ohaklash usuli bilan o‘yuvchi natriy olish) yoki tarkibida aralashmalar boimagan
yuqori sifatli cho‘kma (masalan, bariy karbonati) olish. Cho'kmani yuvish jarayonining to‘g‘ri
tashkil etish. Olinadigan mahsulotning sifati
yuqori bo‘lishini ta’minlash.
|
18
|
A
|
9
|
26
|
Eritmalarni
kristallanish
|
Eritmaning kristallanish darajasi eng muhim sanaladi. Sof, quruq qattiq moddalar olish uchun suyuqlik fazasidan qattiq moddalarni ajratish
|
6
|
A
|
3
|
27
|
Bug‘latish
|
Bugʻlatish (kimyoda) — eritmalarni qaynatib quyultirish. Bugʻlatishda erituvchining bir qismi bugʻlanib chiqadi. Erituvchining qolgan qismi ham bugʻlatilsa, kristallanish yuz beradi, bunda erigan qattiq moddalar ajraladi.
|
12
|
A
|
6
|
28
|
Bug‘latish
qurilmalarini
ishlatish
|
Bug‘latish qurilmalarini ishlatish
|
6
|
A
|
3
|
29
|
Bir korpusli
bug‘latish
qurilmasidan
foydalanish
|
Apparatning ishonchliligini oshirish. Kimyo
sanoatida apparatlar mashina va texnologik
liriiyalarning ishonchliligini bir necha yo‘llar bilan oshirish mumkin, masalan, ishonchliroq seriyali detal va uzellardan foydalanish, ulami yasashda sifatini yaxshiroq nazorat qilish, mustahkamlik zaxirasini oshirish
|
6
|
A
|
3
|
30
|
Ko‘p korpusli
bug‘latish
qurilmalaridan
foydalanish
|
Ko‘p korpusli bug‘latish qurilmalarini ishlatish
|
6
|
A
|
3
|
31
|
Tashqi
sirkulyatsion
quvurli bug`latish qurilmalarini
ishlash prinsipini o‘rganish.
|
Isituvchi kamera yuzasining katta va isitish
quvurlarining zich bo׳lishini ta’minlash. Eritmani sirkulyatsiya qilish. quvuri bug`latish qurilmasini ishlatish.
|
18
|
A
|
9
|
32
|
Issiqlik nasosli
bug`latish
|
Issiqlik nasosli bug`latish qurilmalarini ishlatish
|
6
|
A
|
3
|
160
|
qurilmalaridan
foydalanish
|
|
|
|
|
33
|
Ajratilgan
isitkichli
bug`latish
qurilmalarini
ishlatish.
|
Ajratilgan isitkichli bug`latish qurilmalarini
ishlatish.
|
6
|
A
|
3
|
34
|
Materiallarni
maydalash
|
Materiallarni maydalash
|
6
|
A
|
3
|
35
|
Saralash
|
Materiallarni saralash
|
6
|
A
|
3
|
36
|
Materiallarni
sinflash
|
Materiallarni sinflash
|
6
|
A
|
3
|
37
|
Modda
almashinish
|
Modda almashinish
|
6
|
A
|
3
|
38
|
Modda
almashinuvi
turlari
|
Modda almashinuvi turlari
|
6
|
A
|
3
|
39
|
Membrana orqali modda
almashinishini
aniqlash
|
Kompleks ish. Membrana orqali modda
almashinishini aniqlash
|
6
|
A
|
3
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
