Oshkent davlat transport universiteti

t – ish smenasi davomiyligi, t = 8 soat;
H_vaqt – o’lchov birligi uchun vaqt me’yori, mash.-soat;
Ushastkalardagi yetakchi mashinalarning soni quyidagi ifodadan aniqlanadi:
, (dona) (3.21)
bu yerda, T_as – asosiy yer ishlarini bajarish uchun sarflanadigan vaqt, kun (topshiriqdan);
n – smenalar soni;
V_ish – ushastkalardagi ishchi hajm, m³;
Uchastkalardagi yetakchi mashnalarning soni aniqlangandan so’ng, har bir uchastka uchun ishlarni bajarish muddatlari aniqlanadi:
, (kun) (3.22)

Uchastkalarda yetakchi mashinalar soni va ishlarning davomiyligi quyidagiga teng:

II va III uchastkalar uchun ekskavator EO-4112 q =1,6 m³ qabul qilindi.
H_vaqt = 2,1 mash.-soat;
U_sm = 1379.3m³ /smena;
N = (46204+4312)/(1379.3*32*1) = 1.4 ≈ 2 mash;
T₁= 46204/(1379.3*2*1)  = 16.7 ≈ 17 kun;
T₂= 4312/( 1379.3*2*1) =1.5 ≈ 2 kun;
IV ,V ,VI va VII uchastkalar uchun O’ziyurar skreper q =10 m³ qabul qilindi.
H_vaqt = 2.345 mash.-soat;
U_sm = 375.25 m³ /smena;
N = (35104+12136+9517+6879)/( 375.25 *32*1)=5.3 ≈  6 mash;
T₃= 35104/(375.25 *6*1)=15.59 ≈ 16  kun;
T₄= 12136/(375.25 *6*1)=5.3 ≈ 6 kun;
T₅=9517/(375.25 *6*1)=4.7 ≈ 5 kun;
T₆=6879/(375.25 *6*1)=2.4 ≈ 3 kun;
I uchastkalar ekskavator draglayn uchun q =0.5m³ qabul qilindi.
H_vaqt = 2.5mash.-soat;
U_sm = 320m³ /smena;
N = 10904/(320*32*1) = 1.06 ≈ 2 mash;
T₇=10904/(320*2*1)=17.03 ≈ 18 kun;

Yer ishlarini bajarishda foydalaniladigan mashinalar komplekti 3.7-jadvalda keltirilgan.

3.7-jadval. Mashinalar komplekti

№	Mashinalar nomi	Bir komplektda mashinalar soni		Umumiy soni	Mashinistlar soni va razryadi	Jami
1	2	3		4	5	6
I-II	Ekskavator EO-4112 q =1,6 m^3	2		4	6r-2	6r-8
	Avtosamosval, 7 t	4		16	1	16
	DU-29 markali pnevmog’ildirakli katok	1		4	5r-1	5r-4
	Buldozer DZ-35S	1		4	5r-1	5r-4
	Ko’chma elektrostanstiya	1		1	3r-1	3r-1
JAMI:							33
III- V	Skreper q =10 m^3		1	4	6r-2	6r-8
	DU-29 markali pnevmog’ildirakli katok		1	4	5r-1	5r-4
	Buldozer DZ-35S		1	4	5r-1	5r-4
	Ko’chma elektrostanstiya		1	1	3r-1	3r-1
JAMI:							17
VI	Buldozer		1	4	5r-1	5r-4
	DU-29 markali pnevmog’ildirakli katok		1	4	5r-1	5r-4
	Ko’chma elektrostanstiya		1	1	3r-1	3r-1
JAMI:							9

Asosiy yer ishlarini bajarishning variantlar bo’yicha texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlari quyidagi tartibda aniqlanadi:

a) uchastkadagi er ishlari hajmi V_ish, m³;
b) yer ishlarini bajarishdagi mexnat sarfi K_sm, kishi-soat;
v) bir smenada mexanizatstiyalashgan va qo’lda bajariladigan ishlarni bajarish uchun uchastkadagi ishchi kuchiga bo’lgan ehtiyoj K_um odam-kun:

bu yerda t – ish smenasi davomiyligi, soat;
g) smena davomida bir ishchiga to’g’ri keladigan yer ishlarini ishlab chiqarish qiymati, m³/kishi-kun:

Ko’rib chiqilayotgan variantlar bo’yicha hisoblab aniqlangan texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlar 3.8-jadvalga jamlanib, ko’rsatkichlar taqqoslanadi va ishlab chiqarish uchun eng optimal variant tanlanadi.

3.8-jadval. Uchastkadagi yer polotnosini barpo etishda asosiy er ishlarini bajarishda texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlar

Uchastkalar	Me’yorli adabiyotda ator №	Ishlar nomi	Ishlar hajmi	O’lchov birligi	O’lchov birligidagi mehnat sarfi, kishi -soat	Umumiy mehnat sarfi, kishi -soat
2	§ E2-1-9.	Ekskovator EO-4112 q =1.6m^3 o’ymadan ko’tarmaga, o’ymadan kavalerga	462.05	100 m^3	1.16	535.98
	§ E2-1-8.	O’ziyurar skreper q=10m^3o’ymadan ko’tarmaga, o’ymadan kavalerga			1.7	785.48

Texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarga asoslanib 1-variantdagi mashina komplektlari iqtisodiy jihatdan ma’qul topildi.

3.6.Asosiy ishlarni bajarish texnologiyasi va mexanizayasti


3.6.1. II uchastkada EO-6111 markali ekskavator komplekti yordamida ko’tarmani barpo etish texnologiyasi

Quyidagi uchastkada etakchi mashina sifatida EO 4112 markali ekskavator tanlangan. Cho’michining hajmi q =1.6 m³ ekskavator-transportli komplekt yordamida o’ymadan ko’tarmani barpo etish texnologik jarayoni. Gruntga o’ymalarda ekskavator bilan ishlov berish, gruntni avtosamosvallarga yuklash, ko’tarmalarga tashish, to’kish, qatlam-qatlam qilib tekislab zichlash ishlaridan iborat. O’ymaga yonbosh qazish usulida, transport vositalari ekskavator yonboshida joylashgan bo’lib gruntga ishlov beriladi.

Zaboyning balandligi ekskavatorning pasportida ko’rsatilgan eng katta qirqish balandligidan oshmasligi kerak, ekskavatorning o’lchamlariga bog’langan holda ko’ndalang kesim o’lchamlari aniqlanadi.
Ekskavatorning o’qidan zaboyning yonbosh nishabligigacha masofa ekskavatorning eng katta qirqish radiusida 0,4-0,5 m kam bo’lishi kerak.
Ko’tarmalarga grunt “halqa” yoki “aylanma” usulida olib borib, qatlam-qatlam to’kiladi, buldozerlar yordamida tekislanadi va katoklar bilan zichlanadi. Bu usulda ko’tarma eni bo’yicha ikkita zaxvatkaga ajratiladi. Birinchi zaxvatkada grunt to’kilib zichlanadi. Ikkkinchi zaxvatka (yo’lak)da avtosamosvallar qatnaydi. Bu yo’lakni yuklangan avtosamosvallar boshidan ohirigacha bosib o’tib birinchi yo’lakka, orqaga yurish berib gruntni to’kadi. Yuksiz transport oldingi harakatlanib ko’tarmada eng yaqin joylashgan tushadigan joylardan foydalanib pastga haraklanadi va ekskavator ishlab turgan joyga yo’naladi. .EO-4112 markali ekskavator komplekt yordamida ko’tarmani barpo etish texnologiyasi to’liq jarayoni 2-ilovada keltirilgan.