Pinotsitoz. X1X asr oxirida I.I.Mechnikov fagotsitoz xodisasini kashf qilgan edi. 1931 yilda Lyuis xayvon xujayralarining plazmatik yuzasi gox shishib, gox puchayib turishiga e’tibor berdi va axyon-axyonda bu o‘simliklar birikib, muxitning bir qismini o‘rab olishini, xosil bo‘lgan pufakchani protoplazmaning ichki qismiga surilishini kuzatdi. Tirik xujayra tomonidan eritmani tomchi (pufakcha) xolatda yutilishini Lyuis “pinotsitoz” deb atadi. - Pinotsitoz. X1X asr oxirida I.I.Mechnikov fagotsitoz xodisasini kashf qilgan edi. 1931 yilda Lyuis xayvon xujayralarining plazmatik yuzasi gox shishib, gox puchayib turishiga e’tibor berdi va axyon-axyonda bu o‘simliklar birikib, muxitning bir qismini o‘rab olishini, xosil bo‘lgan pufakchani protoplazmaning ichki qismiga surilishini kuzatdi. Tirik xujayra tomonidan eritmani tomchi (pufakcha) xolatda yutilishini Lyuis “pinotsitoz” deb atadi.
- O‘simliklarga xam oziqa moddalar pinotsitoz yo‘li bilan yutilishi mumkin. Bunda yutiladigan zarrachalar xujayra membrana yuzasida adsorbsiyalanadi. So‘ng membrana ichkariga qarab bukilib, “o‘ra” xosil qiladi. Zarracha o‘raga tushgach membrananing chetlari birlashadi. Xosil bo‘lgan pufakcha tashqi membranadan uzilib, xujayraning ichkarisiga qarab xarakat qiladi va fermentlar tasirida parchalanadi.
- Pufakchaning xosil bo‘lishi va tashqi membranadan uzilishi ma’lum miqdorda ATF shakldagi energiya sarflanishini talab qiladi.
O‘simlik tanasida pinotsitozga teskari jarayon xujayralarning ayrim keraksiz moddalarni chiqarib yuborishi xam kuzatiladi. - O‘simlik tanasida pinotsitozga teskari jarayon xujayralarning ayrim keraksiz moddalarni chiqarib yuborishi xam kuzatiladi.
- Oziqa moddalarning o‘simlikka yutilishiga oid fikrlarni umumlashtirib quyidagicha xulosa qilish mumkin:
- 1. YUtilgan ionlar bir kator metabolik o‘zgarishlaridan keyin xujayra struktura elementlarining organik birikmalari tarkibiga o‘tadi;
- 2. Ortiqcha ionlar ildiz xujayra vakuolalarida to‘planadi yoki kselema naylari bo‘ylab o‘simlik er ustki qismiga uzatiladi;
- 3. YUtilgan ionlarning bir qismi o‘simlik organizmidan tashqariga chiqariladi.
- Oziqa moddalarning yutilish bilan bir qatorda ularning ma’lum yo‘nalishda kuchishi xam sodir bo‘ladi. Ildizda ionlar xarakatini ifodalash uchun yakin va olis kuchish atamalari qabul qilingan.
- Birlamchi yutilish eki ionlarni plazma membranasidan ajralishga yaqin ko‘chish, ionlarning to‘qimalar, organlar va o‘simlik tanasi bo‘ylab bir xujayradan ikkinchi xujayraga o‘tishiga olis kuchish deyiladi.
- B.V.Vaxmistrov ionlar siljishining ikkita variantini taklif qilgan: apoplazmatik (xujayra qobig‘i va xujayralar oralig‘i bo‘ylab) va simplazmatik (simplast bo‘ylab) siljish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
