Osiyo tinch okeani mintaqasi va janubiy osiyo mamlakatlari iqtisodiyoti va mamlakatshunosligi
Yaponiya tashqi savdo aylanmasi o’zgarishi tahlili
Download 0.6 Mb. Pdf ko'rish
|
yaponiya tashqi iqtisodiy aloqalari rivojlanishining asosiy xususiyatlari
|
2.2.
Yaponiya tashqi savdo aylanmasi o’zgarishi tahlili Yaponiya yuqori darajada rivojlangan mamlakat bo’lib, postagrar- sanoatlashgan davlat hisoblanadi. Avtomobil, kema, maishiy texnika, sanoat robotlari, dastgohlar ishlab chiqarish va baliq ovlash bo’yicha dunyoda yetakchi o’rinda turadi. Yaponiya deyarli butun dunyo mamlakatlari bilan savdo sotiq qiladi. Dunyo mamlakatlari ichida iqtisodiy jihatdan namunali tajribaga ega bo’lgan davlatlardan biri bu Yaponiyadir. Yaponiyaning “Iqtisodiy mo’jiza”sini “G’arbga yetib olish” degan shiori va rivojlangan mamlakatlarning ilmiy-texnikaviy va xo’jalik yuritish bilim va tajribalarini o’zlashtirish asosidagi iqitisodiy siyosat oqibati sifatida ko’rib chiqish mumkin. G’arb tadqiqodchilari, Yponiya tajribasini o’rganib mamlakat iqtisodiyotining o’ziga xosligi va boshqalardan ajralib turishini alohida ta’kidlab o’rtishadi. Sanoatning yuqori darajalarda o’sishi, iqtisodiyotni yapon uslubida boshqarishning xususiyatlari, krizis sharoitlarida tez moslashuvchanlik , uning moslashuvchanligi bu mamlakatning o’ziga xosligi bilan asoslanadi. Bunga yaqqol dalil sifatida, misol uchun, sanoati rivojlangan mamlakatlar orasida xom- ashyo va yoqilg’i bilan ta’minlanganlik darajasi eng past va mamlakat butunlay ko’p turdagi mineral va qishloq xo’jaligi xom- ashyolarining importiga bog’langanligini keltirishimiz mumkin. Aynan tabiiy resurslarga kambag’allik darajasi xalqaro savdoni rivojlantirishning rag’batlantiruvchi omil bo’ldi. Tabiiy resurslarga kambag’al bo’lgan mamlakat jahon iqtisodiyotiga g’oyat muvafaqqiyatli kirib keldi. Avval Yaponiya jahonda qayta ishlash sanoati markaziga aylandi, keyinchalik ilmiy-texnik sohalar rivojlandi. Bugungi kunda 26 Yaponiya zamonaviy iqtisodiyotning katta ahamiyatga ega savdo mamlakatlarining biridir. Yaponiya iqtisodiyoti yoqilg’i energiyasi va sanoat xomashyosini import qilish bilan bog’liq. Bugungi kunda import tarkibi sezilarli darajada o’zgargan: xomashyo maxsulotlarini emas, balki tayyor maxsulotlarni olib kirish birinchi o’ringa qo’yilgan. Yaponiya uchun uning shakllanishining barcha bosqichlarida savdo balansining saldosi ijobiy bo’lganligini ham alohida takidlab o’tish lozim. Ammo ko’p yillar davomida mamlakat iqtisodiyatiga mablag’lar oqimini ta’minlab turgan Yaponiya tashqi savdosi pasayishga moyilligi kuzatilmoqda. Yaponiya iqtisodiyoti raqobatbardosh davlat yaratish va rivojlantirish uchun yordam beradigan tashqi iqtisodiy aloqalar qurishga yo’naltirilgan. Yaponiya iqtisodi uchun tashqi savdoga ixtisoslashuv harakterlidir. Savdo aylanmasi hajmining kattaligiga qaramasdan axoli jon boshiga to’g’ri keladigan tashqi savdo ko’rsatkichini (2010 y. - 12189,37 AQSH dollari) baland deb aytib bo’lmaydi chunki axoli soni bo’yicha Yaponiya dunyoda o’ninchi o’rinni egallaydi. Tabiiy resurslardan mahrum bo’lgan mamlakat uchun tashqi savdo hayotiy muhim ahamiyat kasb etadi. Eksport masshtabi import uchun zarur valyuta jamg’arishga kerak mablag’ darajasidan ancha oshadi. Boshqa davlatlarga sotiladigan 98,6% tayyor maxsulotlarga to’g’ri keladi, ulardan 74,1% - avtomobil va uskunalarga to’g’ri keladi. Tashqi savdo aylanmasi bo’yicha u 2009- yilda(1006,9mlrd. AQSH dollari) faqat AQSH, GFR va Xitoyga joy bo’shatib turibdi. |
