O’smirlik davrida psixik rivojlanish xususiyatlari

QAT`IYLIK.
O`smirning va boshqa xildagi faoliyati qat`iylik ko`rsatmasidan amalga oshirish mumkin ham emas boshlang`ich ishni oxiriga etkazishni bilish va uni talab qila borish qat`iylikni tarbiyalashga yordam beradi.Qat`iylik zo`r berib fikrlashni ichki intizomlikni talab qiladi.O`smirlarga to`g`ri yordam bergan xolda ularni ana shunday qat`iylikka o`rgatish kerak.O`smirdagi qat`iylikni tarbiyalash oiladagi vaziyat bilan mutsahkam bog`langan bo`ladi.
Ko`pincha o`smirning qaysarligini qat`iylik deb hisoblaydilar.Qat`iylikni odatga aylanib ketishiga yo`l qo`ymagan xolda qo`ysarlik bilan qat`iylik o`rtasidagi fikrni hayotiy misollarda ko`rsatib berish bu ikki hislatni bir-biriga qo`shib yubormaslik kerak.
M U S T A Q I L L I K K A I N T I L I Sh.
Xarakter xislatlari muayyan darajada tarkib topadi.Boshida o`smir o`zini faqat muayyan xolatda tutishni biladi.Uning bunday o`zini tutishni takrorlash yo`li bilan mutsahkailaydi. Keyinchalik esa Boshqa sharoitga ham ta`sir qiladi.
Amalda takrorlanib mutsahkamlangan zarur psixik xolat o`smir xulqining ijobiy xislatiga aylanadi va har qanday xolatda ham bu hislatlar vujudga keladi.O`smirlar odamlarning ma`naviy xislatlariga ahloqiy xatti-harakatlariga bir-birlari bilan munosabatlariga qiziqish bilan o`zlarida ma`naviy ideallarni tarkib topadilar.O`smirlardagi ma`naviy psixologik ideal o`smirlik emotsional tus olgan obrazi uning shaxsiy xulq-atvorining tartibga soluvchisi va boshqa kishilar xulq atvorini baholashning mezoni bo`lib qoladi.Bolaning o`zi taqlid qilmoqchi bo`lgan va ayrim hislatlarining o`ziga singdirib olishga intilgan yoki o`zi tasavvur qilgan odamning ideali bolaga ta`sir qilib turgan ma`naviy motivlarning borligini belgilab beradi.Bu esa milliy tekshirish ishlarining ko`rsatib berishicha,o`smir shaxsi ma`naviy turg`unligining shakllanishi uchun muhim sharoit bo`lib hisoblanadi.
Tarbiya jarayonidagi kuzatishlar va psixologik analiz ko`rsatadiki,o`smirlarda ijobiy va ma`naviy ideallarning paydo bo`lishi umuman tarbiya uchun zarur va hatto sharoit bo`lib hisoblanishi mumkin.
Hayot jarayonida bolada shunday motivlar shakllanadiki,bu motivlar bola uchun asosiy ahamiyatga ega bo`lib,boshqa barcha motivlarni o`ziga bo`ysundiradi.Bolaning xulq atvori va faoliyati utsidan barqaror hukmronlik qiluvchi motivoar bola shaxsining yo`nalishini barpo etadi. O`smirning maktab kollektividagi hayotda aktiv ishtirok etishi unda ijtimoiy yo`nalishning tarkib topishini ta`minlaydi.
Bolani kollektivda va kollektiv orqali tarbiyalash printsipi pedagogikaning asosiy printsipi hisoblanadi.N.Krupskaya va S.Makarenkolar qat`iy ravishda tarbiya printsiplaridan biri bo`libgina qolmay balki,pedagogik masalalarni hal etishda sifat jihatidan yangi metod bo`lib sanaladi.
Shunday qilib o`smirlik yoshida juda ko`p jinsiy,psixik,o`zgarishlar paydo bo`ladi.Irsiy etilish,jismoniy jihatdan tez o`sishi mutsaqillikka intilish o`zining menligini himoya qilish kollektivning qarashlari o`qituvchilar va ota-onalar qarashlaridan o`smir uchun turish do`tslik o`rtoqlik tushunchalarning butunlay boshqacha tus olishi o`qish faoliyatidagi o`zgarishlari shaxsning tarkib topishdagi sotsial o`zgarishlar mana shularning hammasi odamning o`smirlik davrini boshqa davrdan ajratib turadi.
Bu davr yangi bosqichga ya`ni o`spirinlikka tayyorgarlikdir.
Takrorlash uchun savolar
1. Usmirlik davrining asosiy psixik xususiyatlari.
2. Usmirlik davrida etakchi faoliyat turi.
3. Ukuv faoliyatining qayta to`zilishi xamda usmirlagi bilish jarayonlarining qayta to`zilishi xamda usmirdagi bilish jarayonlarning rivojlanishi.
4. Usmirlik dari krizisi, sabablari va namoyon bo`lishi.
5. “Tarbiyasi qiyin” usmir xulk-atvoridagi salbiy xususiyatlar va ularga psixologik yondoshuv;
6. Usmirlik yoshida individual yondoshuvning psixologik jixatlari.