O’ta xavfli yuqumli kasalliklar — tasnifi, turlari, infektsiyalar tashxisi va profilaktikasi

O’TA XAVFLI YUQUMLI KASALLIKLAR — TASNIFI, TURLARI, INFEKTSIYALAR TASHXISI VA PROFILAKTIKASI
O’ta xavfli yuqumli kasalliklar (O’XYK), o’ta xavfli infektsiyalar (O’XI) — alohida epidemik tahdid uyg’otadigan infektsion kasalliklarning shartli guruhi. O’XYKni oldini olish choralari va tartibi 1969-yil 26-iyul kuni JSSTning Jahon sog’liqni saqlash assembleyasining 22-sessiyasida qabul qilingan Xalqaro mediko-santiar qoidalarda (XMSQ) tasdiqlangan. 1970-yilda JSST 23-assambleyasi karantinli infeksiyalar ro’yxatidan toshmali va qaytalanma (rekurrent) terlama chiqarib tashladi. 1981-yilgi tuzatishlar bilan ro’yxatda faqat uchta kasallik: o’lat, vabo va kuydirgi mavjud edi.

2005-yilda JSST Jahon sog’liqni saqlash assambleyasining 58-sessiyasida juda ko’p va muhim o’zgarishlar kiritilgan yangi XMSQ qabul qilingan. Xususan, ushbu qoidalarga ko’ra, JSST mamlakatda muayyan kasalliklarning holatini nafaqat ushbu davlatlarning rasmiy hisobotlariga ko’ra, balki ommaviy axborot vositalaridan olingan ma’lumotlar asosida ham baholash huquqiga ega bo’ldi. JSST ushbu qoidalarga muvofiq O’XI tomonidan kelib chiqqan yuqumli kasalliklarning xalqaro tibbiy nazorat qilish uchun katta imkoniyatni qo’lga kiritdi.

TAVSIFI
O’XI`ning xarakterli jihatlari:

• 
  To’satdan paydo bo’lishi, tezda va keng miqyosda tarqalib ketishi;
  
• 
  Og’ir kechishi va o’lim bilan yakunlanish ehtimoli yuqoriligi.
  

Hozirgi kunda o’ta xavfli yuqumli kasalliklar ro’yxati kengaymoqda. XMSQ-2005 №2 ilovasiga muvofiq, bunday infektisyalar ikki guruhga bo’linadi.
1. Noodatiy sanalgan va aholi salomatligiga jiddiy ta’sir qilishi mumkin bo’lgan kasalliklar:

• 
  Chechak;
  
• 
  Poliomielit;
  
• 
  Yangi virus turi bilan chaqirilgan inson grippi;
  
• 
  Og’ir o’tkir respirator sindrom yoxud SARS.
  

2. Ular bilan bo’lgan har qanday hodisa xavfli deb baholanadigan, chunki bu infektsiyalar aholi salomatligiga jiddiy ta’sir qilishi va xalqaro miqyosda tezda tarqalishi mumkin bo’lgan kasalliklar:

• 
  Vabo;
  
• 
  O’latning pulmonar shakli;
  
• 
  Sariq isitma;
  
• 
  Gemorragik isitmalar — Lass, Marburg, Ebola, G’arbiy Nil isitmasi.
  

O’zbekistonda o’ta xavfli yuqumli kasalliklar ro’yxatiga kuydirgi va tulyaremiya ham kiritiladi.
Bu guruh XMSQ-2005 «maxsus milliy yoki mintaqaviy tahdid tug’diradigan kasalliklar«ni ham o’z ichiga oladi, masalan denge isitmasi, Rift-Valli isitmasi, meningokokkli kasallik.
Tropik mamlakatlar uchun denge isitmasi jiddiy muammo hisoblanadi, aholi orasida gemorragik, ba’zan esa o’lim shaklida namoyon bo’ladi. Yevropaliklarda esa bu kasallik bu qadar jiddiy bo’lmaydi, gemorragik alomatlar kuzatilmaydi, tashuvchi yo’qligi sababli esa tarqalmaydi ham. Markaziy Afrikada shu tariqa meningokokkli kasallik qayd qilinadi.