‘’O`tkan kunlar’’ va ‘’Mehrobdan chayon’’ asari tahlili

‘’Kecha va Kunduz’’ asari haqida

• ‘’ Kecha va kunduz” asari jadid adabiyoti namunasi hisoblanadi. Unga ““O’tkan kunlar” asari darajasida” deb baho berilga. Ushbu asar o’zbek adabiyotidagi ilk roman-dilogiyadir. Asarning 1-qismi - “Kecha” 1933-1934-yillarda Moskvada yozilgan. Dastlabki bob 1935-yilda Toshkentdagi “Sovet adabiyoti” jurnalida bosilgan, asar 1936-yilda to’liq holda nashr etilgan.

Asarlarning asosiy gʻoyasi

• Roman XIX asr voqealarini oʻz ichiga olgan. Murakkab tarixiy hodisalar romanning bosh qahramonlari Otabek va Kumushbibining fojiaviy sevgi qissasi atrofida ifodalangan. Voqealar rivoji mahalliy hukmdorlarning hokimiyat uchun qonli kurashlari muhitida kechadi. Boshqa yirik epik asarlardagi kabi „Oʻtkan kunlar“da ham hikoyanavislikning koʻp planliligi, ikkilamchi sujetlar mavjudligi, ketma-ket avj oluvchi va fojiali yakun topuvchi voqealar bilan mavjud.
• Ilgʻor fikrlarni olgʻa suruvchi Otabek obrazi romanning gʻoyaviy va kompozitsion markazi hisoblanadi. U savdodagi eskirgan iqtisodiy munosabatlarga qarshi chiqib, oila va turmush muammolariga yangi qarashga amal qiladi. Adabiyotshunoslar Abdulla Qodiriy oʻz qahramoni nomidan oʻzining shaxsiy oʻy-fikrlarini soʻzlagan, deb bilishadi.

• “Kecha va kunduz”dagi asosiy g’oya - Chor Rossiyasi xalqning eng savodsiz, maʼlum fikrga ega boʻlmagan "manqurt" kimsalarga lavozim berib, ular orqali xalqni istaganlaricha idora etganlik tuzumini tag-tomiri bilan o’zgartirishdir.

Portertning qiyosiy tahlili

• Otabek – “ogʻir tabiatlik, ulugʻ gavdalik, koʻrkam va oq yuzlik, kelishgan, qora koʻzlik, mutanosib qora qoshliq va endigina murti sabz urgan bir yigit” – romanning bosh qahramoni, savdogar, Yusufbek hojining oʻgʻli, bir muddat Toshkentdagi Beklarbegi madrasasida tahsil olgan, yigirma toʻrt yoshda.Ijobiy qahramon

• Zebi - 15 yoshdagi bevaga nisbatan: “Muncha ham ovozi chiroyli bu qizning!...”, “Qora sochim”, andishalik ko’zlari, ayollik latofati ko’zni qamashtiradigan, bahor kelinchagi kabi, ovozi esa tong shabbodasi kabidir…
• Akbarali - baland bo’yli “odam shaklidagi it”, “belida kumush kamari, yonida kumush sopli qilichi, ustida zarbof choponi bo’lmasa, hech kim uni amaldor demaydi”