Ovqat ratsionini tuzish

8-Rasm. Maktab o‘quvchilarining tushligi

O‘quvchi yoshlar ovqatlanishida vitaminlar va mineral moddalarga ham alohida e’tibor berish kerak. Chunki yosh vujudning o‘sishi, ulg‘ayishi va har tomonlama to‘liq shakllanishi uchun ular juda zarur ( 12-jadval).

9- jadval
O‘quvchilarning asosiy oziq moddalariga
bo‘lgan bir kecha – kunduzlik
talab va umumiy quvvat sarfi (Sh. Qurbonov bo‘yicha, 2009)

Yosh (yillar)	Sarflanadigan umumiy quvvat, kkal	Oqsillar, g			Yog‘lar, g			Uglevodlar
		Jami		shundan hayvon oqsili	jami		shundan hayvon yog‘i
6	2000	66	43		67	13		285
7 – 10	2350	77	46		79	16		335
11–13 (o‘g‘.bol)	2750	90	54		92	18		390
11–13 (qizlar)	2500	82	49		84	17		355
14–17 (o‘g‘. bol)	3000	98	59		100	80		425
14–17 (qizlar)	2500	82	49		84	17		355

Ishning bajarilishi. Ovqat ratsioni odamning yoshiga, jinsiga, kasbiga, ish sharoitiga, tashqi muhitga qarab belgilanishi kerak. Is’temol qilinayotgan ovqat organizm sarflaydigan energiyani qoplashi va hujayrani tiklashda yetishmayotgan moddalar o‘rnini to‘ldirish lozim.

1 – bosqich. Ovqat ratsionini tuzishda quyidagi
talablar amalga oshiriladi
1. Kunlik ovqat ratsioni organizm uchun zarur bo‘lgan to‘yimli moddalar (oqsillar, yog‘lar, karbonsuvlar, vitaminlar, mineral moddalar va suv)ga boy bo‘lishi.
2. Ovqat tarkibini ²/₃ qismi o‘simlik, ¹/₃ qismini hayvonot dunyosi mahsulotlari egallashi kerak.
3. Ovqat tarkibini tashkil yetuvchi mahsulotlar organizm uchun kerakli bo‘lgan kaloriyani ta’minlab berishi.
4. Is’temol qilinayotgan ovqat hajmiga organizm qoniqishi talab etiladi.
5. Is’temol qilishda oqsilli, yog‘li tarkibga ega bo‘lgan ovqatni kunduzgi, o‘zida karbonsuvli, sutli va o‘simlik mahsulotlarini egallagan ovqatlarni kechqurun yeyilishiga rioya yetish.

2 – bosqich. Kunlik ovqatlanish tartibini tuzish
Bir sutka mobaynida 4 mahal: ertalab (soat 7³⁰), nonushta (soat 10³⁰), tushlik (soat 12⁰⁰-13⁰⁰), kechqurun (18⁰⁰-19⁰⁰) etib belgilanishi lozim ekanligini inobatga olish kerak. Kun davomida is’temol qilinadigan ovqatning taqsimlanishi 25% ertalab, 15% nonushtada, 45% tushlikda va 15% kechqurun tashkil etilishiga qatiy rioya qilinmog‘i zarur.
3 – bosqich: Turli kasbda ishlaydigan kishilarning sarflaydigan energiyasi miqdorini bilish o‘sha kishilar uchun ovqat normalarini aniqlashga imkon beradi. Kasbga qarab sarflanadigan energiya miqdori uchun odamlarni quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin.
10-jadval

Guruh	Kasb egalari	Kunlik sarflaydigan energiya
I	Olimlar, o‘qituvchilar, vrachlar, injinerlar, idora ishchilari, uy bekalari.	2600 – 3800
II	Tokarlar, ximiklar, to‘qimachilar, yengil mashina haydovchilar, traktorchilar, mexaniklar.	3000 – 3500
III	Sleserlar, vodoprovodchilar, pech yoquvchilar, temirchilar, dehqonlar, chorvadorlar.	3500 – 4000
IV	Yuk tashuvchilar, o‘rmonchilar, yer qazuvchilar, konchilar.	4500 – 5000